Niezdrowa ciekawość: objaw typowy w cyfrowym świecie

Wiele portali odwołuje się do sensacji, by generować więcej klików. Tym właśnie karmi się niezdrowa ciekawość - jeden z ludzkich instynktów.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 10 grudnia, 2021

Niezdrowa ciekawość to jeden z ludzkich instynktów. Jak twierdził Plutarch, szukanie ekscytacji to nieposłuszeństwo rozumu, jakiego dopuszcza się każdy z nas. Patrzenie przez dziurkę od klucza jest zakazane – otwiera drzwi do tego, co społecznie nieakceptowane, co niewygodne i perwersyjne.

Każdy z nas pamięta zapewne pierwszy odcinek serialu Black Mirror. Opowiadał historię porwania jednego z członków angielskiej rodziny królewskiej. Porywacze postawili premierowi warunek – oddadzą jeńca, jeśli polityk będzie uprawiał seks ze świnią na wizji.

Nie ujawnimy finału odcinka, by nie spojlerować tym, którzy nie oglądali serialu. Jednak napięcie sięgało zenitu i widzowie ekscytowali się groteską. To jasny przykład przekraczania granic moralności, by wzbudzić niezdrowe podniecenie tym, co zakazane.

Niezdrowa ciekawość w świecie Internetu

Każdy z nas czasami doświadcza niezdrowej ciekawości. Jak wskazują badania takie jak to przeprowadzone na uniwersytecie w Amsterdamie, człowiek czuje pociąg do ekscytowana się tym, co zakazane. To nasz instynkt.

Zachowania na nim bazujące często pojawiają się w Internecie. I nie chodzi tu jedynie o oglądanie pornografii. Niezdrowa ciekawość zatacza szersze kręgi. Gdy aktor Paul Walker zginął w wypadku samochodowym, miliony internautów szukały zdjęć z miejsca zdarzenia.

Podobnie działo się po śmierci Lady Diany. Dziesiątki magazynów publikowały zdjęcia wypadku, by generować większą sprzedasz. Czy takie skłonności czynią nas niemoralnymi? Niewątpliwie to jeden z aspektów człowieczeństwa. Ta perwersyjna strona istoty ludzkiej niejednokrotnie przejawia się w Internecie.

Clickbait a niezdrowa ciekawość

Surfer został zaatakowany przez rekina. Zamach na Bliskim Wschodzie doprowadził do śmierci setek osób: zobacz zdjęcia. Nowy program o życiu prywatnym gwiazd. Dziecko chore na rzadką przypadłość przypomina człowieka słonia…

W mediach społecznościowych i na portalach internetowych mnóstwo jest newsów żerujących na niezdrowej ciekawości. Generują one kliknięcia poprzez przyciąganie uwagi użytkowników zorientowanymi na sensację tytułami.

Wiele mediów odwołuje się do najniższych ludzkich instynktów. To nic nowego. 8 kwietnia 1949 roku w San Marino w Kalifornii 3-letnia Kathy Fiscus wpadła do opuszczonej studni. Stacje radiowe w całym kraju transmitowały nieudane próby uratowania jej.

Dziecko nie przeżyło. Jednak wskaźniki liczby słuchaczy były niezmiernie wysokie. To przykład zjawiska komentowanego przez George’a Gallupa już w 1923 roku: media nie mają na celu przekazywania informacji, a przyciąganie naszej uwagi i wykorzystywanie jej. Bazuje to na niezdrowej ciekawości.

Pragnienie ekscytacji – pomiędzy ciekawością, biologią, empatią a przyjemnością

Nie wszyscy jednak zachowujemy się identycznie. Nie każdy przygląda się wypadkowi przejeżdżając obok samochodem. Niektórzy odwracają wzrok, inni wręcz się gapią. Jednak za pomocą telefonu czy komputera każdy z nas może przez dziurkę od klucza podglądać niemoralne sceny.

Impulsem jest nasz instynkt. Ale jaki jest cel? Może mieć to funkcję biologiczną. Chodzi o przyglądanie się, by zrozumieć to, czego nie mamy na codzień. Przyglądamy się też po to, by empatyzować. Chcemy widzieć cierpienie, by współodczuwać emocje.

Nie należy zapominać o jeszcze jednej ważnej rzeczy – niektórzy negują kontemplowanie tego, co “niepoprawne”. Warto zatem odróżnić ciekawość zdrową od niezdrowej. Ta druga ociera się bowiem o perwersję i bywa patologiczna.

Jak mawiał Carl Jung, każdy z nas ma swoją ciemną stronę, którą ukrywa przed światem. Niezdrowa ciekawość do niej należy.