Pozytywne wzmocnienie w edukacji dzieci i niebezpieczeństwa z tym związane
Jeśli znasz różne metody rodzicielskie, prawdopodobnie natknąłeś się również na te polegające na wzmocnieniu. Jest to na przykład chwalenie dzieci, nagradzanie odpowiedniego zachowania oraz oferowanie zachęt i nagród motywacyjnych. Tego rodzaju techniki behawioralne były bardzo popularne w dziedzinie edukacji w ostatnich latach. Jednak przed podjęciem decyzji o tym, w jaki sposób chcesz wychować swoje dzieci, sugerujemy dowiedzieć się, czy pozytywne wzmocnienie ma też negatywne skutki.
Pozytywne wzmocnienie z pewnością przynosi dobre rezultaty. Różne badania potwierdzają skuteczność różnych strategii tej metody. Są to między innymi ekonomia symboliczna i wzmocnienie różnicowe. Dzięki tym strategiom dzieci nabywają określone nawyki i umiejętności. Możliwe jest również ustanowienie lub zwiększenie pożądanych zachowań poprzez wzmocnienie. Z drugiej strony metoda ta ma również pewne negatywne konsekwencje, o których możesz nie wiedzieć.
Pozytywne wzmocnienie
Zanim zaczniemy mówić o korzyściach i zagrożeniach tej metody, przyjrzyjmy się samemu wzmocnieniu pozytywnemu. Jest ono związane z warunkowaniem instrumentalnym zaproponowanym przez BF Skinnera. Podejście to twierdzi, że zachowanie jest zapośredniczone lub modulowane przez konsekwencje, które po nim następują. Dlatego jeśli po zachowaniu następuje wzmocnienie, jest bardziej prawdopodobne, że się ono powtórzy. W ten sam sposób, jeśli po zachowaniu następuje kara, jednostka nie będzie powtarzać danych zachowań.
Istnieją dwa sposoby wzmacniania zachowania:
- Pozytywne wzmocnienie. Polega na podaniu lub dodaniu przyjemnego bodźca. Jest to na przykład sytuacja, gdy dziecko jest chwalone lub nagradzane naklejką za dobre zachowanie.
- Negatywne wzmocnienie. Polega na wycofaniu lub odjęciu nieprzyjemnego bodźca. Innymi słowy, jednostka zostaje uwolniona od czegoś, czego nie chce, w uznaniu za jej dobre zachowanie. Rodzice mogą na przykład dawać dziecku mniej obowiązków, jeśli maluch dobrze się zachowuje.
W ostatnim czasie stosowane i promowane są style edukacyjne oparte na tych strategiach, zwłaszcza te wykorzystujące wzmocnienie pozytywne. Jak powiedzieliśmy wcześniej, daje to dobre wyniki. Dzięki temu stosunkowo łatwo jest wyrobić w dzieciach nawyk dobrego zachowania.
Co więcej, w porównaniu z karą, jest to bardziej odpowiednia, humanitarna i pełna szacunku metoda. Kara polega na zastosowaniu niepożądanych konsekwencji (takich jak krzyk) lub wycofaniu przyjemnych bodźców (takich jak pozbawienie dziecka konsoli do gier wideo). Zwykle jest to dość szkodliwe. Oprócz generowania strachu, frustracji i urazy, może to obniżać samoocenę dzieci i negatywnie wpływać na relacje między nimi a rodzicami.
Zatem pozytywne wzmocnienie jest proponowane jako lepsza opcja edukacyjna. Nie oznacza to jednak, że jest ona wolna od pewnych zagrożeń i niedogodności.
Niebezpieczeństwa pozytywnego wzmocnienia
Po przeczytaniu powyższych informacji możesz się zastanawiać, co może być nie tak z pozytywnym wzmacnianiem. Na pierwszy rzut oka wydaje się być ono zarówno skuteczne, jak i pozytywne. Istnieje jednak kilka ważnych punktów, które należy wziąć pod uwagę. Oto niektóre niebezpieczeństwa pozytywnego wzmocnienia:
Na dłuższą metę może ono nie działać
Pozytywne wzmocnienie, jako technika behawioralna, jest niezwykle skuteczne w osiąganiu krótkoterminowych rezultatów. W krótkim czasie od wdrożenia często pojawiają się widoczne zmiany. Niemniej jednak, aby te wyniki zostały utrzymane, kluczowe znaczenie będzie miało ustanowienie dobrze zorganizowanego planu podzielonego na etapy. W przeciwnym razie metoda ta może nie działać.
Jeśli chcesz, aby dobre zachowanie dziecka było kontynuowane, musisz oferować mu wzmocnienia w sposób ciągły i muszą one być coraz bardziej atrakcyjne. W przeciwnym razie Twoje dziecko może stracić zainteresowanie lub przestać się dobrze zachowywać, jeśli spróbujesz odebrać nagrodę. Co więcej, nie jest możliwe oferowanie tego samego bodźca na całe życie.
Eliminuje wewnętrzną motywację
Kolejnym minusem jest to, że pozytywne wzmocnienie przyzwyczaja dzieci do działania w oparciu o to, co otrzymują z zewnątrz i to, co mogą zarobić. W idealnym przypadku ich zachowaniem powinny kierować wartości i wewnętrzna motywacja uczenia się, przekraczania swoich granic oraz poczucia ważności i zdolności.
Jeśli dziecko uczy się, że przy dobrym zachowaniu otrzyma prezent, jego ciekawość i chęć samodoskonalenia się nie są odpowiednio promowane. Jeśli maluchy współpracują w domu dla zdobycia przywilejów, tracą poczucie przynależności do zespołu, w którym wszyscy pracują i dbają o siebie nawzajem. Poddawanie swojego zachowania zewnętrznemu wzmocnieniu ogranicza ich zdolność do wewnętrznej motywacji, której potrzebują, aby przejść przez życie.
Generuje potrzebę aprobaty
Ostatni argument, być może najważniejszy: pozytywne wzmocnienie tworzy u dzieci potrzebę aprobaty. Od najmłodszych lat przyzwyczajają się do działania, aby zadowolić innych, „zachowywać się” tak, aby mama i tata byli szczęśliwi i dumni, lub aby uzyskać uznanie innych.
To niebezpieczna sytuacja. Po osiągnięciu dorosłości osoby te są nadmiernie zadowolone z siebie i zależne od innych. Ponadto nie potrafią sobie niczego odmówić i mają duże trudności z wyznaczaniem granic. Będą kierować się tym, czego oczekują od nich inni, i odłożą na bok własne zachcianki i potrzeby.
Unikaj niebezpieczeństw związanych z pozytywnym wzmocnieniem
Co więc możesz zrobić, aby uniknąć niebezpieczeństw związanych z pozytywnym wzmocnieniem? Jak możesz wychowywać i kierować zachowaniem swoich dzieci w bardziej odpowiedni sposób? Cóż, zgodnie z propozycją najbardziej aktualnych, pełnych szacunku i świadomych stylów edukacyjnych, ideałem jest promowanie autonomii. Oznacza to uczenie dzieci samodzielności i wewnętrznej motywacji. Osiąga się to poprzez wpajanie wartości stojących za odpowiednimi zachowaniami, nauczanie z naturalnymi konsekwencjami (nie nagrodami lub karami) oraz wzmacnianie procesu rozwoju dziecka, a nie samych wyników.
Na przykład, jeśli Twoje dziecko bije inne dzieci, powinieneś spróbować zaszczepić w nim empatię. Jeśli zapomni spakować książki do szkoły, powinieneś pozwolić mu doświadczyć naturalnej konsekwencji braku potrzebnych materiałów. A jeśli się uczy czegoś nowego, możesz wspierać jego wysiłki, przypominając mu, jak interesujące jest poznawanie świata, zamiast mówić, jak bardzo jesteś zadowolony z jego ocen.
Każdy rodzic i rodzina wybierają styl edukacyjny, który najlepiej odpowiada ich potrzebom i zasadom. Jednak ważne jest, aby przed podjęciem decyzji mieć wszystkie odpowiednie informacje. Teraz, gdy wiesz już coś więcej o pozytywnym wzmocnieniu, będziesz mógł dokonać bardziej świadomego wyboru.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Doll, C., McLaughlin, T. F., & Barretto, A. (2013). The token economy: A recent review and evaluation. International Journal of basic and applied science, 2(1), 131-149.
- Maag, J. W. (2001). Rewarded by punishment: Reflections on the disuse of positive reinforcement in schools. Exceptional children, 67(2), 173-186.
- Perone, M. (2003). Negative effects of positive reinforcement. The Behavior Analyst, 26(1), 1-14.