Molestowanie seksualne w pracy: co robić?

Molestowanie seksualne w pracy to zjawisko opisane po raz pierwszy w latach 70. przez ruch feministyczny. Mowa o zachowaniach współpracowników, które opierają się na wykorzystywaniu pozycji władzy.

Po serii skandali z molestowaniem w tle w USA w latach 80., temat trafił na pierwsze strony gazet i zaczął coraz mocniej interesować środowisko prawnicze. Przestał być traktowany jako nieodpowiednie zachowanie i został zaklasyfikowany jako nadużycie, a nawet przestępstwo.

Mimo to w dzisiejszym świecie molestowanie seksualne w pracy nadal ma miejsce. Chodzi o sytuacje, w których osoba o niższej pozycji cierpi, a przy tym wie, że zgłoszenie nadużyć może pozbawić ją pracy. Sprawcami molestowania zwykle są mężczyźni. Zdarzały się jednak przypadki zgłaszania przez kobiety fałszywych oskarżeń.

“Na okrucieństwa trzeba reagować. Cisza wspiera sprawcę”.

-Elie Wiesel-

Identyfikacja zjawiska

Nie zawsze łatwo jest zidentyfikować molestowanie seksualne w pracy, szczególnie w kręgach, gdzie panują bliskie relacje. Czasami trudno dostrzec przekroczenie granicy pomiędzy koleżeństwem, żartem, kokieterią a nadużyciem. Oto przesłanki świadczące o molestowaniu:

• Brak wzajemności. Jedna z osób wykazuje seksualne zainteresowanie drugą, która nie podziela tego zainteresowania i sobie go nie życzy.
• Symboliczna lub bezpośrednia transgresja. Gdy człowiek ulega uprzedmiotowieniu poprzez słowa, zachowania, gesty, żarty itp. zostaje przeniesiony w kontekst obiektu seksualnego.
• Reakcja molestowanej wpływa na zachowania. Sprawca podejmuje decyzje na podstawie akceptacji lub odrzucenia przez ofiarę. Może być to zaprzestanie działania, ostracyzm i odrzucenie lub nadanie przywilejów i stabilności.
• Zawstydzające zachowania. Nie muszą być to groźby, ale demonstracje władzy i siły hierarchicznej lub fizycznej. Ofiara czuję się w wielu wymiarach zagrożona.

Molestowanie seksualne w pracy i jego typy

Molestowanie seksualne występuje w dwóch typach: środowiskowym i o charakterze szantażu. Oba te typy zakładają nacisk wywierany na ofiarę przez osobę wyższą rangą. Przyjrzyjmy się im bliżej:

• Molestowanie środowiskowe. Obejmuje wrogie, upokarzające lub zagrażające zachowania. Mogą być to słowa, gesty czy obraźliwe zachowania o systematycznym charakterze.
• Szantaż o charakterze seksualnym. Dochodzi do niego, gdy sprawca otwarcie wykorzystuje seksualnie ofiarę w zamian za podwyżkę, poprawę warunków czy inne korzyści.

Badanie przeprowadzone w 2006 roku przez Inmark, Estudios y Estrategias S.A. podaje, że sprawcami prawie 60% przypadków molestowania seksualnego są koledzy z pracy. W 14,3 % są nimi klienci, w 2 % szefostwo, a w 1,2 % podwładni. W 50 % sprawcy to osoby wyżej postawione w hierarchii.

Jak uwolnić się do molestowania?

Zwykle ofiary molestowania seksualnego umniejszają powagę swoich doświadczeń. W ten sposób usprawiedliwiają same przed sobą fakt, że nie zgłaszają sytuacji. Przecież nic takiego się nie dzieje – po co więc robić skandal?

Mimo nadziei na poprawę, sytuacje tego typu zwykle przechodzą do porządku dziennego. Najlepiej skonfrontować się ze sprawcą bezpośrednio zachowując spokój i stanowczość. Powiedzieć mu w twarz, co się o tym myśli. Postawienie sprawy na ostrzu noża jest w stanie odstraszyć wielu sprawców.

Jeśli molestowanie staje się zagrożeniem, trzeba koniecznie je zgłosić. Gdy miejsce pracy dysponuje komisją do tego typu spraw – tym lepiej. Jeśli natomiast nie – najlepiej udać się do przełożonego i opowiedzieć o sytuacji lub napisać pismo dokładnie przedstawiając szczegóły.

Dobrze jest zebrać dowody i świadków. Jeśli miejsce pracy zignoruje zgłoszenie, trzeba pójść ze sprawą do władz. W większości krajów zachodnich ustawodawstwo stoi bowiem po stronie ofiar. Milczenie nie jest rozwiązaniem.