Istnieje wiele różnych sposobów do tego, by skłonić kogoś innego do zrobienia tego, co chcesz. Jedną z nich jest manipulacja nimi tak, aby wykonywali coś dla Ciebie myśląc, że sami tego chcą. Wpływanie na ludzi może być znacznie prostsze, niż Ci się może wydawać.
Manipulacja nie musi być czymś niezwykle skomplikowanym, wyrafinowanym, wymagającym niezwykłych umiejętności i siły umysłu.
Samo tylko spojrzenie, gest lub kilka słów może wystarczyć, aby można było przejąć choć trochę kontroli nad inną osobą. Jednak człowiek może manipulować na wiele sposobów. Może na przykład podsycać strach innej osoby lub podkreślać wykonane na jej rzecz przysługi, przez co będzie czuła się winna i zobowiązana. Krótko mówiąc, istnieje wiele różnych technik – dzięki niektórym z nich manipulacja staje się bardziej skuteczna, inne dają słabsze efekty.
Ogólnie rzecz biorąc dwie techniki manipulacji wyróżniają się spośród innych. Jedna z nich koncentruje się na narzucaniu innym swojej woli. Z kolei druga koncentruje się na poczuciu zgodności. Różnią się one od siebie trochę, a każda z nich ma zarówno zalety, jak i wady.
Korzystanie z jednej lub drugiej zależy przede wszystkim od umiejętności i siły psychicznej osoby, która ich używa. Oczywiście istotnym czynnikiem jest także osoba, wobec której ma zostać zastosowana manipulacja. Trzecim ważnym elementem układanki jest środowisko i otoczenie, a więc sytuacja społeczna – to także będzie czynnikiem decydującym.
Manipulacja poprzez narzucanie swojego zdania
Czasami celem, jak przyświeca manipulacji jest narzucenie swojej własnej woli. Chodzi tutaj o pokazanie, że jesteś ponad innymi, a ci inni muszą być posłuszni Twoim decyzjom. W tych przypadkach skuteczna manipulacja może przyjąć trzy użyteczne formy do zastosowania w praktyce. Nadeszła pora przyjrzeć im się teraz bliżej:
Posłuszeństwo
Kiedy słuchamy czegoś, co jest sprzeczne z naszymi własnymi życzeniami i poglądami, robimy to tylko dlatego, że nieprzestrzeganie tych poleceń oznaczałoby dla nas konsekwencje, których chcemy uniknąć. Przestrzeganie ich jest oznaką poddania się woli i władzy innej osoby.
Jednak nie tylko jesteśmy posłuszni innym ludziom, ale także słuchamy głoszonych przez nie idei, doktryn i ideologii. Nieposłuszeństwo oznacza w takim przypadku, że będziemy musieli zapłacić za nie pewną cenę. Może być to albo w formie kary, albo poprzez brak uzyskania jakiegoś rodzaju nagrody. To powszechna manipulacja, jaką wykorzystują (świadomie, bądź też nie) rodzice wobec dzieci.
Uległość
Poddanie się komuś oznacza zrobienie wszystkiego, o co prosi ktoś inny. Uległość różni się od posłuszeństwa tym, że w tym przypadku istnieje całkowita zależność od kogoś. Kiedy stajemy się ulegli, nie krytykujemy cudzych poleceń i rozkazów, akceptujemy je jako coś w pełni naturalnego.
Nieprzestrzeganie narzucanych nam odgórnie tego nie jest możliwe. Te dwa procesy ewidentnie działają poprzez powodowanie uczucia strachu. Ludzie bojący się konsekwencji będą łatwiej poddawać się manipulacji, ponieważ ich cechą jest uległość. Z tego też powodu manipulacja poprzez narzucanie swojej woli jest uważane za technikę mocno inwazyjną.
Manipulowanie przez zgodność
Jak zapytał swego czasu Niccolò di Bernardo dei Machiavelli, „co jest lepsze: być kochanym, czy też znienawidzonym”? Ma to znacznie głębsze znaczenie, niż się na pozór wydaje. Podczas gdy mechanizmy narzucania sprawią, że będziemy mogli zacząć odczuwać obawę lub nawet sprzeciw, istnieją także inne techniki, na których może opierać się manipulacja.
Metody te dają taki sam rezultat, ale sprawiają, że osoby manipulowane żywią zgoła odmienne, pozytywne uczucia wobec autora manipulacji. Są to procesy oparte na zgodności, opisane bardziej szczegółowo poniżej:
Perswazja
Perswazja to użycie słów do przekazywania informacji, uczuć lub powodów. Za pomocą tego słowa próbuje się zmienić postawy, uczucia lub działania innych ludzi. Aby manipulować kimś poprzez perswazję, musisz go najpierw lepiej poznać. Szczególnie jego przekonania, zainteresowania i potrzeby.
W oparciu o tę wiedzę manipulacja oparta o perswazję posługuje się logiką, retoryką, emocjami, mową ciała i wieloma innymi technikami poprawiającymi jej skuteczność.
Uwodzenie
Uwodzenie można uznać za sztukę doprowadzania człowieka do szaleństwa. Bardziej poprawna definicja oznaczałaby jednak proces, za pomocą którego dana osoba przekonuje za pomocą perswazji i emocjonalnego wpływu drugą osobę do wykonania jakiejś czynności. Można w najprostszy sposób opisać uwodzenie jako zmuszanie drugiej osoby do zakochania się w autorze manipulacji lub uczynienia jej podatną na wpływy.
Jednym z najbardziej znanych mechanizmów uwodzenia jest tak zwana “gra pośrednia”: sugestia o uczuciu i przyciąganie oparte na atrakcyjności bez bezpośredniego okazywania tych uczuć.
Zainteresowanie i wzrost atrakcyjności w oczach innej osoby to klucz do sukcesu. Druga osoba w takim momencie sama wykonuje pierwszy krok poddając się manipulacji.
Przyzwolenie
Przyzwolenie odnosi się do systematycznej zgody, akceptacji lub zatwierdzenia. W psychologii, przyzwolenie odnosi się do osoby, która odpowiada twierdząco, nie myśląc o tym w pierwszej kolejności. Z punktu widzenia zgodności, przyzwolenie polegałoby na pozytywnej odpowiedzi na każde żądanie.
Wymienianie się
Wymiana polega na rozdawaniu czegoś w celu otrzymania czegoś innego w zamian. Jeśli chcemy, aby ktoś coś zrobił dla nas, dobrym początkiem jest zrobienie najpierw czegoś dla niego lub dla niej. Biorąc pod uwagę techniki perswazji Cialdiniego, wzajemność odwołuje się do instynktownej wręcz potrzeby, która istnieje w relacjach społecznych, a która pozwala zachować spójność i jednolitość grupy społecznej (lub w ujęciu szerszym – stada).
Dokonanie osobistego zwierzenia się komuś powoduje u drugiej osoby skłonność ich do opowiedzenia nam czegoś osobistego z jej życia. Podarowanie komuś prezentu zwiększa prawdopodobieństwo, że ten ktoś da nam coś w zamian. Dlatego też przekazanie czegoś bez uprzedniego powiadomienia lub prośby może przekonać osobę, która otrzymała prezent, do zrobienia czegoś w zamian.
Ogólnie rzecz biorąc wszystkie techniki manipulacji oparte na zgodności są mniej inwazyjne. Dzięki nim udaje się nam manipulować innymi, czasami nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Nie tylko osoby manipulowane nie dostrzegają tego, ale także my nie wiemy też, że w grę wchodzi manipulacja. Strach nie będzie w takim przypadku motorem napędzającym kogoś do posłuszeństwa.
Jednak techniki te są trudniejsze do stosowania w miarę upływu czasu. Zarówno narzucanie komuś swojego zdania, jak i zgodność mogą być tak samo użyteczne jako technika manipulacji. Obie metody mają też swoje zalety i wady. Wszystko zależy od tego, jaki jest nasz cel i jakie środki chcemy zastosować do jego osiągnięcia.