Epizod psychotyczny: objawy i leczenie

W psychiatrii wyróżnia się dwie duże grupy zaburzeń: psychozy i neurozy. To, co powszechnie nazywamy “szaleństwem” należy do stanów psychotycznych. Na czym polega zatem epizod psychotyczny?

Psychoza czy stan psychotyczny to utrata kontaktu z rzeczywistością objawiająca się delirium i omamami. Neuroza z kolei nie wiąże się z odklejeniem od tu i teraz, a raczej z niepokojem i depresją. Przykładami stanów psychotycznych mogą być schizofrenia i choroba dwubiegunowa.

Objawy epizodu psychotycznego: delirium i omamy

Typowymi objawami epizodów psychotycznych są dwa typy zmian w obrębie percepcji rzeczywistości: delirium i omamy.

Mówiąc o delirium mamy na myśli stałe przekonania, które nie ulegają zmianom wskutek konfrontacji z rzeczywistością. Słowo “delirium” pochodzi od łacińskiego delirare oznaczającego wychodzenie z siebie. W przełożeniu na umysł chodzi o odchodzenie od normalnego toku rozumowania.

Delirium wiąże się więc z zaburzeniami myślenia. W języku potocznym słowo to odnosi się do szaleństwa i utraty kontaktu z rzeczywistością.

Charakterystyka delirium

By zidentyfikować delirium musimy mieć na uwadze stopień nasilenia następujących cech występujących w jego ramach przekonań:

• Całkowita pewność ich realności.
• Doświadczanie ich jako absolutnej, transcendentnej prawdy.
• Niezdolność do modyfikowania ich poprzez rozum i doświadczenie.
• Fantastyczny i nieprawdopodobny charakter.
• Nie są one podzielane przez innych członków grupy społecznej czy kulturowej.
• Powodują stres i zmartwienia; trudno przestać o nich myśleć i mówić.
• Stanowią źródło subiektywnie złego samopoczucia i utrudniają funkcjonowanie w społeczeństwie oraz codzienne czynności.

Podsumowując, delirium jest konceptualnie złożone i pewnie dlatego trudno “zamknąć” je w jednej definicji. Klasyczny przykład stanowi przekonanie o byciu śledzonym lub obserwowany przez ukryte kamery. Lub wiara w swoją boską misję ratowania świata przed zagładą.

Czym są omamy?

Omamy to wrażenia zmysłowe pojawiające się bez udziału bodźca zewnętrznego. Są żywe i jasne, mają pełne wymiary normalnych wrażeń, ale wymykają się spod kontroli.

Omamy mogą dotyczyć każdego ze zmysłów, ale przy epizodach psychotycznych i schizofrenii najczęściej pojawiają się omamy słuchowe. Chory słyszy wówczas znane lub nieznane mu głosy, które nie należą do jego własnych myśli.

Zwykle dotknięte psychozą osoby słyszą nawoływanie do wykonania jakiejś misji. Zdarzają się też widzenia – na przykład małe zwierzątka chodzące po ramieniu.

Epizod psychotyczny

Epizody psychotyczne zwykle rozpoczynają się nagle i wiążą się z następującymi objawami: delirium, omamy, nieuporządkowane wypowiedzi i nietypowe gesty, w tym katatonia. Katatonia to zespół charakteryzujący się anomaliami motorycznymi powiązanymi ze zmianami w obrębie świadomości, odczuwania i myślenia.

Może dojść do drgawek, ale częściej z przyczyn organicznych. Podejrzewa się, że (zarówno w przypadkach psychiatrycznych jak i organicznych) katatonia ma swoje źródło w nieprawidłowym funkcjonowaniu kory oczodołowo-czołowej bocznej.

Nagły początek epizodu psychotycznego oznacza wejście w stan psychotyczny na przestrzeni dwóch tygodni. Sam epizod trwa przynajmniej jeden dzień, ale nie dłużej niż miesiąc, a pacjent powraca po nim do całkowicie prawidłowego funkcjonowania.

Epizod psychotyczny: charakterystyka

Według klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-5) kryteria diagnostyczne dla epizodu psychotycznego są następujące:

A. Występowanie przynajmniej jednego z poniższych objawów. Przynajmniej jeden z nich musi być to (1), (2) lub (3):

• Delirium.
• Omamy.
• Nieuporządkowana mowa.
• Chaotyczne zachowanie lub katatonia.

B. Czas trwania epizodu psychotycznego to przynajmniej jeden dzień, ale mniej niż miesiąc. Po nim pacjent powraca do normalności.

C. Zaburzenia tego nie da się wytłumaczyć depresją ani chorobą dwubiegunową o charakterze psychotycznym czy innym zaburzeniem psychotycznym takim jak schizofrenia lub katatonia i nie można przypisać go działaniu substancji takich jak leki czy narkotyki czy wpływowi interwencji medycznych.

Osoba cierpiąca na zaburzenia psychotyczne szybko przechodzi ze stanu “normalności” w psychozę, właściwie bez ostrzeżenia. Ten stan “szaleństwa” trwa dzień do miesiąca (nie dłużej). Po nim pacjent wraca do stanu sprzed epizodu.

Odróżnienie tego problemu od schizofrenii jest proste. Przy schizofrenii objawy utrzymują się przez minimum sześć miesięcy i przejście od “normalności” do “szaleństwa” nie jest nagłe, a bardziej stopniowe. Schizofrenia to choroba przewlekła, podczas gdy epizodów psychotycznych można się pozbyć czy też je “wyleczyć”.

Nawet krótki epizod może przekształcić się w coś poważnego

Osoby doświadczające epizodów psychotycznych odczuwają zwykle pobudzenie i dezorientację. Może u nich dochodzić do nagłych przeskoków z jednego stanu do drugiego. Chociaż mowa o epizodycznych wydarzeniach, intensywność objawów bywa duża.

Pacjent w takim stanie może wymagać opieki, pomocy przy zaspokajaniu jego potrzeb żywieniowych i higienicznych oraz ochrony przez konsekwencjami utraty kontaktu z rzeczywistością, dysfunkcji poznawczych i działania motywowanego delirium.

Epizod psychotyczny zwiększa ryzyko wystąpienia myśli samobójczych, szczególnie jeśli ma ostry przebieg. Trzeba zatem zapewnić pacjentowi bezpieczeństwo na wypadek gdyby chciał zrobić sobie krzywdę.

Epizod psychotyczny: leczenie