Zespół stresu opiekuna i jego efekty uboczne
Jaka jest Twoja reakcja na myśl o pracy, która zajmuje 24 godziny każdego dnia w roku? Tak wygląda codzienność wielu dorosłych, którzy muszą opiekować się inną osobą pozostającą na ich utrzymaniu. Codzienna opieka w pewnych okolicznościach może wywoływać zespół stresu opiekuna.
Stała uwaga, jaką opiekun musi koncentrować na osobie od niego zależnej, może stanowić źródło poważnego stresu. Jest to jeden z głównych efektów, jaki wywołuje zespół stresu opiekuna i który może trwale utrudnić świadczenie pomocy.
Zespół stresu opiekuna to zaburzenie, które, choć mało znane, charakteryzuje się wieloma objawami i niesie bardzo poważne konsekwencje, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Pod wieloma względami przypomina syndrom wypalenia zawodowego lub narażenie na nadmierny stres w pracy. Zespół stresu opiekuna nazywa się także wtórnym zespołem stresu pourazowego.
Opiekun i zależny
Zespół stresu opiekuna dotyczy ludzi, którzy są odpowiedzialni za osoby potrzebujące stałej pomocy. Syndrom ten objawia się u dorosłych, którzy muszą dbać o innych ludzi cierpiących na pewien stopień upośledzenia neurologicznego lub psychicznego. Pacjenci z zaawansowaną chorobą Alzheimera, na przykład, wymagają tego typu poświęcenia i ciągłego nadzoru.
Zespół stresu opiekuna objawia się przede wszystkim psychicznym i fizycznym wyczerpaniem opiekunów. Jest ono na tyle duże, że poważnie wpływa na ich fizyczne i psychiczne zdolności. Ponadto, jeśli opiekun i pacjent mieszkają pod jednym dachem, wypalenie jest szybsze i poważniejsze. Dzieje się tak, ponieważ staje się praktycznie niemożliwe, aby troska o tę osobę nie stała się centrum życia opiekuna.
Narzucona rola
Ogólnie rzecz biorąc, osoba cierpiąca na zespół stresu opiekuna nie podjęła się opieki dobrowolnie. W ogromnej większości przypadków rola ta jest zwykle narzucana przez różne okoliczności rodzinne i tym podobne. Osoby te nagle znajdują się z dodatkowym „obciążeniem”, którego w ogóle nie oczekiwali.
Niektórzy ludzie są bardziej przygotowani niż inni, aby stawić czoła tej nowej sytuacji i wykonywać ją bardziej naturalnie. Inni z kolei nie mają tak wielu zasobów. Są od samego początku są pogrążeni w poczuciu wyzwania, które uważają za niemal niemożliwe. Czują się całkowicie przytłoczeni sytuacją i uważają swoją nową rolę za coś nie do zniesienia i źródło uciążliwości. Bycie opiekunem jest dla nich jak ciężar, który czują, że muszą nosić i który całkowicie ich wyczerpuje.
W obu przypadkach uzależniona osoba staje się centrum ich nowego życia. W końcu będą poświęcać jej większość swojego czasu i energii.
Nikt nie jest przygotowany, fizycznie ani psychicznie, do życia 24 godziny na dobę z osobą, której stan stopniowo się pogarsza.
Nowa codzienność
Troska o kogoś bez wytchnienia prowadzi do stopniowego wyczerpania. Sytuacja staje się jeszcze trudniejsza, jeśli opiekun musi poświęcić część siebie. W większości przypadków musi on stopniowo przyzwyczajać się do nowych zadań, które do niego należą. Musi stworzyć sobie nową rutynę, w której osoba pozostająca pod jego opieką staje się jego priorytetem. Krok po kroku opiekun przestaje mieć czas dla siebie. Odkłada swoją niezależność na bok i poświęca swoje potrzeby i pragnienia.
Czas wolny
Czas wolny stopniowo się zmniejsza, aż opiekun rezygnuje ze swoich hobby i rozrywek. Swój czas wolny poświęca w celu zachowania więzi rodzinnych. Poza tym krąg przyjaciół opiekuna staje się coraz mniejszy. Jest to oczywiście spowodowane spędzaniem z nimi coraz mniejszej ilości czasu. Z czasem opiekun może stać się całkowicie odizolowany od świata zewnętrznego.
Rodzina
W wyniku pojawienia się nowej osoby w gospodarstwie domowym czasami mogą ucierpieć także relacje rodzinne. Często pojawiają się nowe konflikty. Drażliwość zaczyna przenikać dom, a kłótnie wybuchają coraz częściej. Są też nowe zadania do wykonania. Na ogół nie jest to coś, co podoba się wszystkim członkom gospodarstwa domowego.
Praca
Opiekun może coraz częściej nie pojawiać się w pracy. Może też zacząć zaniedbywać swoje obowiązki, a nawet zrezygnować z zarabiania pieniędzy. W wyniku tego pogarsza się sytuacja finansowa gospodarstwa domowego. Może to wywołać fizyczne i psychiczne przeciążenie w tej już i tak trudnej sytuacji.
Presja i ciągła walka zwiększają się z dnia na dzień bez nadziei na odpoczynek. Opiekunowi jest coraz trudniej radzić sobie z nowo nabytą rolą w sposób świeży i entuzjastyczny. Opiekun zaczyna cierpieć na chroniczne zmęczenie, bezsenność i wahania nastroju. To powoduje uczucie ciągłego smutku, niepokoju i zmartwienia.
Zmiany zachodzące w życiu opiekuna są różne. Ich wpływ może być zarówno krótko-, średnio-, jak i długoterminowy.
Gdy pojawia się zespół stresu opiekuna
Opieka staje się rutyną, w której opiekun jest pogrążony, nie zwracając należytej uwagi na to, co robi. Pojawia się stres, udręka, zmęczenie i wyczerpanie. Jest to typowy scenariusz, w którym może rozwinąć się zespół stresu opiekuna. Towarzyszą temu wzmożona drażliwość i ograniczona cierpliwość, podobnie jak brak motywacji, a nawet przejawy przemocy.
W rezultacie seria negatywnych postaw i uczuć może zacząć być kierowana do osoby zależnej. Opiekun może nawet odrzucić osobę, która jest od niego zależna.
Dlatego tak ważne jest zapobieganie syndromowi stresu opiekuna. Nie tylko ze względu na jego negatywny wpływ na opiekuna, ale także dlatego, że może obniżyć jakość życia osoby uzależnionej.
Na ten podwójny efekt trzeba odpowiednio zareagować. Na początek warto poszukać pomocy doświadczonych profesjonalistów. Warto również szukać wsparcia w kwestii wszystkich zadań związanych z opieką nad osobą zależną. Zarówno opiekun, jak i osoba pozostająca od niego zależna są tak samo ważne. Z tego powodu potrzeby obu stron powinny być brane pod uwagę, aby rozwiązać sytuację w satysfakcjonujący sposób.