Zażenowanie: jak wpływają na nas jego rodzaje?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Andrés Navarro Romance.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Czy wiedziałaś, że zażenowanie można podzielić na różne rodzaje? Przeczytaj dzisiejszy artykuł i poznaj najważniejsze z nich.

Istnieje kilka rodzajów zażenowania. Chociaż większość z nich wiąże się z takimi samymi konsekwencjami fizjologicznymi, to często różnią się pod względem przetwarzania poznawczego oraz okoliczności, które sprawiają, że pojawia się zażenowanie. Czytając dzisiejszy artykuł dowiesz się dlaczego czujemy się zażenowani!

Ceniony amerykański psychoanalityk Joseph Burgo sklasyfikował niedawno cztery rodzaje zażenowania, które uznał za kluczowe. Twierdzi, że w dzisiejszych czasach ludzie są bardziej otwarci na rozmowę o tym, co ich żenuje i czego się wstydzą. Jednocześnie tłumaczy jak według niego każda z tych odmian zażenowania może na nas wpływać.

W swojej książce z 2018 r. Burgo przedstawił cztery perspektywy, z których możemy korzystać, aby badać ten fenomen. Jednak zanim zaczniemy przyglądać się różnicom, warto zwrócić uwagę na cechy wspólne dla każdego typu zażenowania:

• Zaczerwienienie twarzy, szyi lub klatki piersiowej,
• Pragnienie ucieczki lub uniknięcia niektórych sytuacji,
• Chęć zniknięcia lub znalezienia się w innym miejscu,
• Nieumiejętność spojrzenia drugiej osobie prosto w oczy,
• Przelotna dezorientacja.

Czy zażenowanie zawsze odbija się na nas w sposób negatywny?

Wiele osób postrzega zażenowanie jako coś bardzo negatywnego. Jednak naukowcy, którzy je badają, uważają, że jego natura jest o wiele bardziej złożona, a jego konsekwencje są bardziej zróżnicowane i mniej drastyczne.

Zażenowanie to dość powszechny aspekt codziennego życia każdej osoby, który jest dość trudny do uniknięcia. Jednak może wcale nie być tak toksyczne ani negatywne jak Ci się wydaje. Burgo przedstawił w swojej książce kilka ciekawych książek. Bazując na 35 latach obserwacji klinicznych, zwrócił uwagę na związek, jaki zachodzi między zażenowaniem a poczuciem własnej wartości.

Na tej podstawie twierdzi, że pozytywne nauki, jakie możesz wyciągnąć z interakcji z różnymi stanami zażenowania, mogą być silniejsze od negatywnych skutków zahamowań, które wywołuje. Przesłanie autora jest zarówno optymistyczne, jak i demistyfikujące.

Często nie zatrzymujemy się, aby posłuchać i zastanowić się nad różnymi aspektami naszego stanu zażenowania. Często ukrywamy nasze zażenowanie ponieważ jest to niezwykle niekomfortowe. Może się to objawiać na różne sposoby:

• Uzależnienia,
• Perfekcjonizm,
• Użalanie się nad sobą,
• Rozwiązłość,
• Narcyzm.

Rodzaje zażenowania i ich wpływ

W dzisiejszych czasach ludzie są bardziej otwarcie na ten temat choćby dlatego, że ludzie o wiele mniej boją się mówić o tym, co ich żenuje. Ogólnie rzecz biorąc ludzie rozmawiają o tym chętniej niż kiedyś.

W dzisiejszym społeczeństwie zachęca się nas do pokazywania tego, jacy naprawdę jesteśmy. Słuchamy porad, które mówią nam, aby żyć w harmonii z naszymi wartościami i umysłami. Właśnie dlatego ludzie chętniej patrzą wgłąb siebie i dzielą się tym, co ich żenuje. Pozytywna psychologia, która jest obecnie tak popularna, zachęca każdego do zaakceptowania mniej pożądanych cech charakteru z optymizmem.

Według Burgo radzenie sobie z zażenowaniem, w każdej z jego form, to zadanie na każdy dzień. To proces psychologiczny, który, podobnie jak wiele innych, objawia się podczas codziennych zajęć. Właśnie dlatego radzenie sobie z nim to naturalny i akceptowalny fenomen.

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, autor wyróżnia cztery główne rodzaje zażenowania.

1. Nieodwzajemniona miłość

Być może kochałaś kogoś, ale ta miłość nie była odwzajemniona lub osoba, którą kochałaś, odrzuciła Cię. Może czujesz, że ta osoba Cię porzuciła. W wielu takich sytuacji zażenowanie zamienia się w uczucie poniżenia.

Wiemy, że dzieci mogą zacząć odczuwać ten rodzaj zażenowania we wczesnych latach życia. Kiedy dzieci nie otrzymują od swoich matek miłości, której potrzebują, nawet po częstych próbach zwrócenia na siebie uwagi, mogą doświadczać uczuć bardzo podobnych do zażenowania. Często nazywa się to “jednostronną miłością”.

W praktyce psychologicznej eksperci osoby, które były wychowywane w ten sposób, przez matki, które nie okazywały wystarczającej dozy empatii w swojej relacji z dzieckiem. Okazało się, że z powodu “jednostronnej miłości” występowało u nich znaczące uczucie zranienia. To z kolei wywierało negatywny wpływ na rozwój takiej jednostki.

2. Niechciana obecność w centrum uwagi

Ten rodzaj zażenowania nie pojawia się aż tak często. Dochodzi do niego, gdy ludzie ubliżają innym w sytuacjach publicznych lub gdy ktoś wchodzi do pokoju i zastaje Ciebie nagą.

Zazwyczaj ten rodzaj zażenowania jest przejściowy ze względu na częstotliwość występowania oraz względnie niewielkie natężenie. Tym samym nie ma aż tak dużego znaczenia dla zdrowia psychicznego jednostki.

Jednak, w zależności od predyspozycji danej osoby i intensywności doświadczanych emocji, w niektórych przypadkach może wpływać negatywnie na określone osoby lub wywoływać traumę psychologiczną.

3. Brak umiejętności spełniania oczekiwań lub rozczarowanie

W tym przypadku mówimy o zażenowaniu, które pojawia się, gdy mimo prób nie udaje Ci się osiągnąć swojego celu. Czujesz się zażenowana ze względu na oczekiwania, jakie sama stworzyłaś lub które narzucili Ci inni ludzie.

Ten typ zażenowania pod względem dotkliwości i ewentualnych reperkusji przypomina poprzedni rodzaj. Do codziennych wydarzeń, które mogą wywoływać ten typ zażenowania, zaliczamy:

• Brak możliwości osiągnięcia oczekiwanego rozwoju w pracy,
• Rozpad przyjaźni,
• Rozpad związku.

4. Wykluczenie lub marginalizacja

To całkowicie normalne, że jako istota społeczna chcesz dopasować się do grupy i czuć, że do niej należysz. To założenie odnosi się praktycznie do każdego obszaru życia: pracy, związków, przyjaźni, itp. Jednak czasami uczucie przynależności może być zagrożone…

W takich przypadkach obronę przed negatywnym wpływem zażenowania może stanowić wysokie poczucie własnej wartości i umiejętność stawiania trafnych założeń.

Warto myśleć w następujący sposób: “Moi przyjaciele nie zaprosili mnie na dzisiejsze przyjęcie bo wiedzą, ile mam pracy i pewnie myślą, że jestem zbyt zajęta i nie chcę mi przeszkadzać, a nie dlatego, że nie chcą się ze mną spotkać”.

Podsumowanie

Zażenowanie może być wyczerpujące i irytujące. I to na tyle, że w niektórych przypadkach może stanowić kluczowy element decydujący o równowadze emocjonalnej i rozwoju osobowości jednostki. W rzeczywistości niektóre negatywne cechy osobowości są zazwyczaj kojarzone z brakiem zasobów możliwych do wykorzystania podczas konfrontacji z zażenowaniem.

Odmówienie czegoś dziecku może wytwarza bardzo łagodne uczucie zażenowania, bo przerywa naturalne impulsy odkrywcze malucha. Jednak ten rodzaj zażenowania nie trwa zazwyczaj zbyt długo ani nie ma długoterminowych konsekwencji.

Dlatego też, jeśli nie mamy do czynienia z osobą, która w dzieciństwie musiała zmagać się ze znęcaniem, porzuceniem lub traumą, niewielkie ilości zażenowania, które mogły się skumulować, nie powinny wywierać  na nią zbyt negatywnego wpływu. Tym samym każdy rodzic powinien mieć świadomość, że od czasu do czasu można spokojnie odmówić czegoś dziecku.

Jednak niektóre osoby są niezwykle dotknięte zażenowaniem lub poczuciem wstydu. Jeżeli zdecydują się zwrócić się do psychologa o pomoc, do czego z całego serca zachęcamy, terapeuta będzie musiał ostrożnie zajrzeć w ich przeszłość i stopniowo odkryć ich mechanizmy obronne. Jednak może to zrobić dopiero po zdobyciu zaufania pacjenta.

Zbudowanie więzi opartej na zaufaniu wymaga czasu i wysiłku. To prawda zwłaszcza w przypadku osób, które odczuwają głębokie poczucie zażenowania, wstydu i poniżenia. Mogą czuć się niezwykle niekomfortowo, gdy są oceniane przez innych. Co więcej, mogą nawet obawiać się oceny terapeuty.

Mamy nadzieję, że ten artykuł na temat różnych rodzajów zażenowania okazał się interesujący i pozwolił Ci dowiedzieć się czegoś nowego!