Mówienie o umyśle jest mówieniem o nieco abstrakcyjnej koncepcji, która dla wielu ludzi nie jest jasna. Jest to słowo, które ma na celu objęcie procesów zachodzących w naszym mózgu: myśl, świadomość, percepcję, przekonania, pragnienia, odczucia itp. Umysł jest obszarem, na którym zachodzą świadome, nieświadome i funkcjonalne procesy.
Umysł znajduje odzwierciedlenie w ideach, działaniach i różnych przejawach aktywności mózgu. Wszystko to powstaje w wyniku procesów strukturalnych. Innymi słowy, cała mentalna aktywność nie jest przypadkowa, raczej podporządkowuje się wzorcom lub projektom, których uczymy się przez całe życie. To nie znaczy, że jest to coś niezmiennego. W mózgu wszystko jest podatne na zmiany.
“Umysł nie jest naczyniem, które należy napełnić, ale ogniem, który powinno się rozpalić”.
–Plutarch–
W zależności od tego, jak te procesy zachodzą, niektórzy uczeni zaproponowali istnienie trzech typów umysłu: sztywnego, płynnego i elastycznego. Każdy z nich ma swoją własną charakterystykę i jest posłuszny innej logice. Spójrzmy na każdego z nich.
Sztywny umysł: stawianie oporu przed przyswajaniem innych punktów widzenia
Edukacja jest czynnikiem, który ma największy wpływ na konfigurację naszych umysłów. To normalne, że ludzie ze sztywnymi umysłami również są dziećmi konserwatywnych rodziców. Ta sztywność jest z zasady mechanizmem obronnym. Trzymanie się sztywno ustalonych zasad daje poczucie większej kontroli i chroni przed niepewnością. Ci, którzy mają te cechy, idealnie nadają się do wykonywania zadań i czynności wymagających dyscypliny.
Z drugiej strony ci, którzy mają sztywne umysły, mogą być nieco powierzchowni. Nie przestają analizować ani oceniać trafności pomysłów lub działań. Zakładają, że wszystko musi się dziać w uporządkowany sposób, który jest również z góry określony.
Prowadzi to do tego, że mają duże trudności z kreatywnością i dlatego zwykle ograniczają się do powtarzania działań. Mogą czuć się bardzo zdezorientowani i bezradni, jeśli coś lub ktoś pozbawi ich strefy komfortu. Brak kontroli nad sytuacją zwykle wywołuje poczucie udręki, a osoby te cierpią z tego powodu.
Płynne umysły: z perspektywy kameleona
W przypadku płynnych umysłów jest zupełnie odwrotnie. Osoby takie nie potrafią być konsekwentne i dlatego dostosowują się do tego, co dzieje się wokół nich. Przybierają kształt pojemnika, w którym są umieszczone. Są charakterystyczne dla osób, które straciły jakąkolwiek kontrolę nad wydarzeniami.
Ten typ umysłu jest reprezentatywny dla ludzi, którzy potrzebują kogoś, kto będzie nimi kierował. Ciężko im podejmować decyzje, a nawet wyrażać własne zdanie. Nie wiedzą, co myśleć. A ponieważ tego nie potrafią, przekazują to zadanie innym, którzy dysponują pewnością jakiej im brakuje.
Ci, którzy charakteryzują się tym typem umysłu, również mają trudności z planowaniem. Tak naprawdę nie wyznaczają celów, a raczej pozwalają innym narzucać sobie cele – i to im wystarcza. Mogą być bardzo dobrzy w zadaniach wymagających dużego podporządkowania się. W taki czy inny sposób stanowią uzupełnienie dla sztywnych umysłów.
Elastyczne umysły: punkt równowagi
Elastyczne umysły charakteryzują się możliwością dostosowania. Adaptowalność nie oznacza, że, podobnie jak umysły płynne, biernie akceptują to, co się dzieje. Ich adaptacja jest przemyślana i twórcza. Wiedzą, jak usytuować się w rzeczywistości, nie narzucają swojej woli, ale również nie akceptują pokornie zdania innych.
W tym przypadku myśli kierują działaniami. Rzeczywistość jest przedmiotem, który jest przetwarzany i dla którego istnieje analiza i możliwość rozwoju. Istnieje otwartość na dyskusje, co oznacza, że elastyczne umysły mogą zmieniać opinie i dostosowywać pomysły. To w pewnym sensie skromny umysł. Nie wierzy, że dysponuje jedyną prawdą, ale nie poddaje się irracjonalnym lub błędnym ideom, ponieważ ma swoje własne kryteria.
Dzięki temu odnosi się do świata w sposób bardziej przyjazny i konstruktywny. Ten typ umysłu stwarza także warunki do dalszego rozwoju. Życie jest zmianą, a zmiana jest pozytywna, ponieważ rzuca nam wyzwania i jednocześnie pomaga nam się rozwijać.
Nikt z nas nie ma wyłącznie jednego z tych typów umysłów. Wszyscy mamy po trochu każdego z nich, chociaż przeważają cechy jednego lub drugiego. Nie można też powiedzieć, że istnieją “złe umysły” i “dobre umysły”. Warto jednak zrozumieć, że istnieją sposoby myślenia, które pomagają nam być szczęśliwszymi, podczas gdy inne sprawiają, że popadamy w stagnację lub zostajemy zdominowani przez innych.