Wpływ każdej sytuacji zależy od osobistego, a zatem subiektywnego znaczenia, jakie nadaje mu dana osoba. Dlatego te same sytuacje mogą być doświadczane jako różne rzeczywistości przez różnych ludzi.
Z drugiej strony ludzie mają trudności z uznaniem społecznej konstrukcji danej sytuacji. Nawet w postrzeganiu prostych obiektów i sytuacji, tworzymy swoje własne, różne rzeczywistości. Co więcej, te trudności mają swoje konsekwencje, jak zobaczymy poniżej.
Ludzie budują swoje własne, różne rzeczywistości
Samo zapamiętywanie to proces konstruktywny. Jednak niezależnie od tego, jak łatwo zapamiętujemy, nasza pamięć pozostaje niedoskonała. Prawda jest taka, że na pamięć nieuchronnie wpływa kontekst wspomnienia (rozmowy o wspomnieniach, zapamiętane czasy, inni świadkowie wydarzenia…).
Loftus i Palmer zademonstrowali „efekt dezinformacji” poprzez eksperyment zwany „Wypadek samochodowy”. Ta praca pokazała, w jaki sposób różni ludzie w obliczu tego samego wypadku budowali własną rzeczywistość dotyczącą tego, co się wydarzyło.
I wiele zależało od tego, w jaki sposób zapytano ich o to zdarzenie. Za przykład i przedmiot badania wzięto ten sam wypadek, a zatem te same fakty. Inaczej jednak odpowiedzieli ludzie, których zapytano o samochody, które “się ze sobą zderzyły”. Określili wypadek jako łagodniejszy niż ci, których zapytano o samochody, które „się rozbiły”.
Różne funkcje prowadzą do różnych rzeczywistości
Na planecie Ziemi istnieją różne formy struktury, funkcji i społecznej organizacji życia, a zatem bardzo różne rzeczywistości. Weźmy za przykład koncepcję, którą mamy odnośnie rodziny. Nie jest taka sama dla plemienia, jak dla klanu. Chociaż w obu przypadkach tworzy się ją dla osiągnięcia podobnych celów.
Dlaczego tak trudno jest w pełni zrozumieć inne kultury? Jeśli spojrzymy na budynek w trakcie budowy, nie dziwi nas sposób, w jaki jest budowany. Taką formę budowy spotykamy bowiem powszechnie w naszej rzeczywistości.
Co innego, jeśli parzymy na starożytną katedrę. Może być nam trudno wyobrazić sobie, jak przebiegał proces jej budowy, ponieważ była częścią innej rzeczywistości.
Konsekwencje braku akceptacji faktu, że istnieją różne rzeczywistości
Założenie, że rzeczywistość jest czymś, co my sami konstruujemy wiąże się z czymś jeszcze. Musimy sobie również uświadomić ważny fakt. Ta subiektywna konstrukcja bardzo mocno spaja się z częścią obiektywną, którą może posiadać, dlatego nie jest łatwo ją rozpoznać.
A jeśli niełatwo ją rozpoznać, jakie są konsekwencje nieuznania tej subiektywności?
Główną konsekwencją nieuwzględniania konstrukcji społecznej jest „błąd fałszywego konsensusu”. Błąd fałszywego konsensusu to inaczej przekonanie, że nasz osąd jest najbardziej powszechny i podzielany przez innych. Prowadzi on w prostej linii do błędu atrybucji (błędu przy przypisywaniu przyczyn).
Główne konsekwencje nieuznania różnych rzeczywistości wyjaśniają z kolei błąd fałszywego konsensusu:
- Uważamy, że nasze sądy, wybory, przekonania i opinie są stosunkowo powszechne i odpowiednie do okoliczności.
- Nie bierzemy pod uwagę, że inni reagują na sytuację (rzeczywistość) różną od naszej.
- Przeszacowujemy stopień, w jakim inni podzielają nasze przekonania, zachowania i dlatego nadmiernie ufamy naszym przewidywaniom (dotyczącym nas samych i innych).
- Nie bierzemy pod uwagę lub niewystarczająco uwzględniamy punkt widzenia drugiej osoby
- Uważamy za dewiacyjne lub niewłaściwe alternatywne odpowiedzi, których udzielają inni ludzie na nasze przekonania,
- Nie uznajemy, że rzeczywistości konstruowane są na różne sposoby.
Rzeczywistość jest jak osobowość
Każda osoba ma jedyną i niepowtarzalną osobowość, nie da się jej skopiować ani naśladować w 100%. I to samo dzieje się z rzeczywistością. Gdyby ktoś nas zapytał, jak wyjaśnilibyśmy przybyszowi z innej planety świat, w którym żyjemy, każdy z nas dałby inną odpowiedź.
Kontekst i proces nauczania kształtują naszą istotę od urodzenia, ale nasze odziedziczone, genetyczne podstawy również są częścią nas. Nie możemy czuć, myśleć, patrzeć, oddychać, pamiętać… dokładnie tak samo jak inni. Dlatego zawsze będziemy doświadczać rzeczywistości na różne sposoby.
Ile razy słyszałeś lub powiedziałeś, że trzeba być realistą w określonej sytuacji? Mimo wszystko trudno zrozumieć, że rzeczywistość sama w sobie nie istnieje, a co za tym idzie, że każdy ma swoją własną prawdę. Wiedza o tym zobowiązuje nas do szanowania i rozumienia realiów innych osób, bez narzucania im naszych wartości i osądów.