Podwyższony poziom kortyzolu – sprzymierzeniec czy wróg?

Kortyzol jest neuroprzekaźnikiem tak niezbędnym, jak i szkodliwym w wysokich stężeniach. Tutaj dowiesz się jak to działa w organizmie.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Fátima Servián Franco.

Ostatnia aktualizacja: 10 listopada, 2023

Kortyzol, uważany przez społeczność naukową za hormon stresu, działa jako neuroprzekaźnik w naszym mózgu. Nasz organizm zwiększa poziom kortyzolu w sytuacjach napięcia, aby pomóc nam poradzić sobie z nimi. Poziom kortyzolu jest kontrolowany przez podwzgórze w odpowiedzi na stresujące sytuacje i niski poziom glukokortykoidów we krwi.

Stres to emocja, która generuje fizyczne napięcie. Może pochodzić z jakiejkolwiek sytuacji lub myśli, która sprawia, że ​​czujemy się sfrustrowani, źli lub nerwowi. W rzeczywistości, w małych dawkach stres może być pozytywny, na przykład kiedy dzięki niemu jesteśmy w stanie uniknąć niebezpieczeństwa. Jednak kiedy stres przestaje być chwilową emocją i zaczyna powracać, może zaszkodzić naszemu zdrowiu.

Poprzez sposób myślenia, wierzenia i odczuwania, możemy uwarunkować nasz poziom kortyzolu. Co więcej, badania naukowe dowiodły, że zmieniając nasze myśli w określony sposób modyfikujemy biochemiczną aktywność naszych komórek mózgowych.

Brak poczucia humoru, ciągłe poirytowanie i częsta złość to niektóre z oznak, że możemy mieć podwyższony poziom kortyzolu. Inne wskazówki, jakie daje nam organizm to permanentne zmęczenie bez wyraźnego powodu, a także utrata apetytu lub przejadanie.

Kortyzol, hormon stresu i bezsenności

Sytuacje, które interpretujemy jako stresujące, zwiększają poziom kortyzolu, co może negatywnie wpływać na jakość i czas trwania snu. Jednakże kortyzol, bez względu na to, jak negatywnie go opisujemy, powinien być obecny na pewnym poziomie w ciągu dnia, żebyśmy nie spali i byli aktywni. Natomiast w nocy jego poziom powinien spadać.

Co więcej, poziom kortyzolu zmienia się w ciągu dnia. Na przykład niektórzy ludzie są bardziej aktywni rano, a inni nie zaczynają dnia, dopóki nie zjedzą śniadania. To normalne, że kortyzol stopniowo spada w ciągu dnia, osiągając najniższy poziom, gdy przychodzi czas na sen.

Jednak kiedy poziom kortyzolu nie zmniejsza się w nocy, ponieważ nasza reakcja na stres nadal jest aktywna, mamy problem z zaśnięciem.

Kortyzol odgrywa ważną rolę w naszym zdrowiu i samopoczuciu, pozwalając nam znaleźć wyjście z każdego problemu, który określamy jako zagrożenie. Kiedy kortyzol pozostaje na odpowiednim poziomie, czujemy się silnie psychicznie, jasno myślimy i jesteśmy zmotywowani. Z drugiej strony niski poziom kortyzolu wywołuje poczucie zdezorientowania, apatię i zmęczenie.

Zarządzanie stresem jest ważne i często nie należy do łatwych zadań. W przypadku zdrowego organizmu po reakcji na stresującą sytuację możliwe jest przejście do etapu odprężenia. Z jednej strony, jeśli nasza reakcja na stres jest aktywowana zbyt często, trudniej jest ją zakończyć, przez co zwiększa się prawdopodobieństwo zachwiania równowagi.

Z drugiej strony, gdy stres utrzymuje się zbyt długo, a po nim nie następuje niezbędny etap odpoczynku, zaczynamy chorować.

Stres wywołuje choroby

Stres jest sposobem, w jaki nasze ciało próbuje rozwiązać problem. Jednak kiedy sytuacja się powtarza, może wywoływać choroby, takie jak cukrzyca, depresja, insulinooporność, nadciśnienie i inne choroby autoimmunologiczne.

Odpowiedź naszego ciała na stres ma charakter ochronny i adaptacyjny. Niemniej, reakcja na chroniczny stres powoduje biochemiczną nierównowagę, która faktycznie osłabia nasz układ odpornościowy.

Badania wykazały, że nawracający lub bardzo intensywny stres jest jednym z czynników, który przyczynia się do rozwoju somatyzacji. Jest to konsekwencją osłabienia naszej zdolności adaptacji do zmian. Istnieje wiele chorób psychosomatycznych, które wywołuje, aktywuje lub pogarsza stres.

Gdy ostry stres jest ciągły, mogą tworzyć się owrzodzenia w różnych częściach naszego układu trawiennego lub mogą powstawać problemy sercowo-naczyniowe. W rzeczywistości u osób z czynnikami wysokiego ryzyka może to powodować zawał serca.

Ponadto choroby te mają tendencję do rozwijania się po cichu, wywołując somatyzację na różne sposoby i w różnych obszarach ciała w zależności od cech charakterystycznych danej osoby.

Wsparcie społeczne zmniejsza poziom kortyzolu

Wsparcie społeczne i oksytocyna oddziałują w naszym organizmie, tłumiąc subiektywne reakcje, jakie wywołuje stres psychospołeczny. Dlatego wsparcie ze strony rodziny i przyjaciół jest jednym z najpotężniejszych sposobów ochrony przed chorobami związanymi ze stresem, takimi jak wymienione powyżej.

W rzeczywistości badania psychologiczne przeprowadzone z perspektywy bilogicznej, które miały miejsce na Uniwersytecie we Fryburgu w Niemczech pod kierownictwem Markusa Heinrichsa po raz pierwszy pokazały, że u ludzi hormon oksytocyny odgrywa kluczową rolę zarówno w zarządzaniu stresem, jak i w jego zmniejszaniu.

Oksytocyna odgrywa również znaczącą rolę w zachowaniu społecznym (czynnik modulujący stres).

Podczas gdy trudno kontrolować poziom kortyzolu we krwi, istnieją pewne czynniki, które możemy kontrolować bezpośrednio. Mowa o dobrej sieci wsparcia społecznego (ludzi, na których możesz liczyć i którzy mogą liczyć na Ciebie) lub ograniczeniu przyjmowania niektórych substancji, takich jak alkohol lub tytoń, co pośrednio zwiększa poziom kortyzolu.

Zdrowa, zbilansowana dieta również pomaga regulować poziom tego hormonu, ponieważ niskokaloryczna dieta może zwiększyć poziom kortyzolu. Ponadto badanie przeprowadzone przez Uniwersytet Stanowy w Ohio wykazało, że dodanie do codziennej rutyny ćwiczeń relaksacyjnych i medytacyjnych zmniejsza ryzyko cierpienia z powodu przewlekłego stresu.

Według tych badań medytacja odgrywa dużą rolę w zarządzaniu stresem. A mianowicie, jeśli w umyśle osoby, która praktykuje medytację pojawia się jakaś myśl, ta osoba jest jej „świadkiem”. Natomiast w przypadku osoby, która nie medytuje myśl przejmuje kontrolę nad jej umysłem.

Bibliografia:

Aguilar Cordero, M. J., Sánchez López, A. M., Mur Villar, N., García García, I., López, R., Ortegón Piñero, A., & Cortés Castell, E. (2014). Cortisol salival como indicador de estrés fisiológico en niños y adultos: revisión sistemática. Nutrición hospitalaria, 29(5), 960-968.

De La Banda, G. G., ángeles Martínez-Abascal, M., Riesco, M., & Pérez, G. (2004). La respuesta de cortisol ante un examen y su relación con otros acontecimientos estresantes y con algunas características de personalidad. Psicothema, 16(2), 294-298.

Dickerson, SS, y Kemeny, ME (2004). Factores de estrés agudo y respuestas de cortisol: una integración teórica y la síntesis de la investigación de laboratorio. Psychological Bulletin , 130 (3), 355.

Heinrichs, M., Baumgartner, T., Kirschbaum, C., y Ehlert, U. (2003). El apoyo social y la oxitocina interactúan para suprimir el cortisol y subjetivos respuestas al estrés psicosocial. Biological Psychiatry , 54 (12), 1389-1398.

Romero, C. E. C. Estrés y cortisol.

S Moscoso, M. (2009). De la mente a la célula: Impacto del estrés en psiconeuroinmunoendocrinología. Liberabit, 15(2), 143-152.

Valdés, M., & De Flores, T. (1985). Psicobiología del estrés. Barcelona: Martínez Roca.