Otyłość a zaburzenia odżywiania - jaki jest między nimi związek?

Znaczna liczba osób cierpiących na bulimię lub zespół napadowego objadania się jest otyła. Jednak utrata wagi niekoniecznie jest najważniejszą strategią. Podejście psychologiczne jest często potrzebne w obliczu tych coraz częstszych poważnych realiów.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 24 maja, 2023

W ogólnopojętej medycynie istnieje pewna problematyczna sytuacja. Leczeniem otyłości z reguły zajmują się specjaliści medycyny i żywienia. Jednak konsultacje z psychologami lub psychiatrami nie są aż tak powszechne. Uważa się, że otyłość jest zwykle związana z czynnikami genetycznymi, chorobami i / lub niezdrowymi nawykami żywieniowymi.

Jednak eksperci w dziedzinie zaburzeń odżywiania (ED) wiedzą, że choroba ta może być “wstępem” do wielu problemów ze zdrowiem psychicznym. Coraz częściej występuje u nastolatków i młodych dorosłych. Najczęstszymi zaburzeniami w tej grupie populacji są bulimia i zaburzenia z napadami objadania się.

Chociaż otyłość jest problemem zdrowia publicznego, zawsze powinniśmy podchodzić do niej w sposób wieloczynnikowy. Dlatego nie wystarczy poprawa diety czy wprowadzenie sportu do codzienności chorego. Psychologia umożliwia skuteczniejsze zapobieganie, zrozumienie i leczenie tej choroby.

Otyłość a zaburzenia odżywiania

Kiedy mówimy o zaburzeniach odżywiania, zazwyczaj wyobrażamy sobie młodą dziewczynę z jadłowstrętem psychicznym. Istnieje pewna nieświadoma tendencja do łączenia całego zestawu schorzeń psychologicznych z tym pojedynczym zaburzeniem i obrazem skrajnie szczupłej kobiety.

Zaburzenia odżywiania obejmują jednak wiele różnych chorób. Ponadto dotykają szerokiego spektrum pacjentów. Są one jedną z najbardziej złożonych rzeczywistości klinicznych. Co więcej, osoby z zaburzeniami odżywiania spotykają się z piętnem i ignorancją społeczną.

Literatura naukowa potwierdza związek między otyłością a zaburzeniami odżywiania. W tej relacji istnieje jednak wiele zmiennych. W tego rodzaju sytuacji wpływ ma na przykład środowisko rodzinne skupione na trosce o wagę dziecka. Maluch od wczesnych lat rozwija niezadowolenie z własnego ciała, które z czasem narasta.

Jak powstaje połączenie między tymi schorzeniami?

Wiemy, że otyłość dziecięca lub rodzicielska zwiększa ryzyko wystąpienia u dziecka bulimii lub zespołu napadowego objadania się. Jadłowstręt psychiczny nie jest natomiast łączony z tym profilem. W tym przypadku nadmierne spożycie wiąże się z czynnikami emocjonalnymi i późniejszymi działaniami przeczyszczającymi. Chory odczuwa dyskomfort związany z własnym wizerunkiem. Ponadto presja społeczna i rodzinna uruchamia następujące mechanizmy:

• Niepokój i nagromadzone emocje powodują, że cierpiący popada w schematy objadania się. Zjada nadmierne ilości pożywienia, nie odczuwając głodu fizjologicznego. Takie zachowanie wywołuje poczucie wstydu i prowadzi do przybierania na wadze.
• Przybieranie na wadze zachęca natomiast chorego do stosowania rygorystycznych diet i środków lub działań przeczyszczających. Mogą to być na przykład wymioty, leki moczopędne i stosowanie diuretyków. Te działania konfigurują bulimię.

Uniwersytet w Sydney (Australia) przeprowadził badanie, które pokazuje, jak z czasem otyłość i zaburzenia odżywiania mają ogromny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne osób cierpiących na tę chorobę.

Konsekwencje dla zdrowia

Kiedy osoba cierpiąca na otyłość wykazuje zaburzenie z napadami objadania się lub bulimię, często w pewnym momencie cierpi na zespół metaboliczny lub insulinoodporność. Ponadto zwiększa się u niej ryzyko powikłań medycznych i zdrowotnych. Może to objawiać się na przykład nadciśnieniem, problemami z sercem, cukrzycą i dyslipidemią.

Co więcej, poczucie dyskomfortu związanego z własnym wizerunkiem i złym stanem zdrowia potęguje cierpienie psychiczne pacjentów. Niemal nie zdając sobie z tego sprawy, ci – głównie młodzi – ludzie zaczynają prowadzić jeszcze mniej zdrowy styl życia. Może to doprowadzić do lęku społecznego, niechęci do wychodzenia z domu oraz nadużywania alkoholu lub narkotyków.

Czynniki ryzyka

Wiemy, że otyłość i zaburzenia odżywiania są ze sobą powiązane. Ale czy wszyscy otyli ludzie cierpią na bulimię lub zespół napadowego objadania się? Odpowiedź brzmi: nie. Jak powiedzieliśmy wcześniej, zaburzenia te zwykle występują u dzieci wychowywanych w środowisku rodzinnym zorientowanym na troskę o wagę.

W wielu przypadkach otyłość jest dziedziczna. Kiedy rodzice z pierwszej ręki doświadczyli krytyki społecznej za nadwagę lub otyłość, mają tendencję do nakłaniania swoich dzieci do dbania o siebie i zmniejszania swojej wagi. Chociaż może to być pozytywne zachowanie (o ile towarzyszy mu wdrażanie zdrowych nawyków związanych ze stylem życia), nie zawsze tak jest. Z pewnością jest to problem dla jednostki, jeśli jest to ciągła krytyka i zachęta do odrzucenia własnego wizerunku.

Ponadto nie możemy ignorować aspektów społecznych i kulturowych. Żyjemy w społeczeństwie zorientowanym na tyranię obrazu ciała i szczupłości. Tak więc, chociaż otyłość nadal jest chorobą, estetyczne odrzucenie, jakie wywołuje, dodaje kolejną, jeszcze bardziej problematyczną warstwę.

Podejście terapeutyczne

Ludzie mogą być otyli z powodu czystej genetyki lub powiązanych chorób. Do takiej sytuacji mogą również prowadzić problemy psychologiczne, takie jak depresja. Dlatego pierwszą rzeczą, którą musimy zrozumieć, jest to, że otyłość nie zawsze jest wynikiem braku woli lub niemożności przyjęcia zdrowszego stylu życia ze strony osoby cierpiącej.

Jest to wymiar, który jest ostro krytykowany przez opinię społeczną. Często jest niezrozumiany przez niektóre środowiska medyczne (tłuszczofobia zdrowotna). Otyłość jest dynamicznie rozwijającym się i częstym problemem, podobnie jak zaburzenia odżywiania. Ale co można z tym zrobić? Jaki rodzaj terapii jest odpowiedni?

Po pierwsze, otyłość nie zawsze powinna być postrzegana jako związana z zaburzeniami takimi jak bulimia. Musi być leczona wieloczynnikowo przez psychologów, lekarzy i dietetyków. Programy terapeutyczne są zwykle długotrwałe, a szczególnie skuteczna jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT).

Musimy podkreślić, że biorąc pod uwagę niedawny wzrost tej rzeczywistości klinicznej, każda społeczność wymaga bardziej zintegrowanych i wyspecjalizowanych modeli terapeutycznych w tym zakresie. Co więcej, musimy być świadomi, że wsparcie psychologiczne jest zawsze korzystne dla kontrolowania i leczenia otyłości.