Nieadaptacyjne style radzenia sobie ze stresem według Jeffreya Younga

Czy w obliczu trudnej sytuacji poddajesz się, unikasz jej, czy stawiasz jej czoła? Jeffrey Young opracował terapię skoncentrowaną na schemacie. Pomaga osobom z przewlekłymi zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami osobowości znaleźć bardziej adaptacyjne podejście do radzenia sobie ze swoimi doświadczeniami.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Gorka Jiménez Pajares.

Ostatnia aktualizacja: 13 kwietnia, 2023

Co można zrobić, jeśli ktoś cierpi na kilka schorzeń? Jakie interwencje są wymagane w przypadku „trudnych pacjentów”? A co będzie, jeśli jeden z problemów stanie się chroniczny? Jeffrey Young, amerykański psycholog, spędził 20 lat na opracowywaniu terapii schematów, aby zapewnić rozwiązanie tych problemów. W poniższym artykule skupimy się na kamieniu węgielnym jego metody: omówimy nieadaptacyjne style radzenia sobie.

Terapia schematów jest procesem integracyjnym. Łączy w sobie elementy szkoły poznawczo-behawioralnej, teorii przywiązania, gestaltu, konstruktywizmu i modeli psychodynamicznych. Stosowano go głównie w leczeniu zaburzeń osobowości. Prowadzone są również badania nad jego skutecznością w innych zaburzeniach, takich jak lęk, depresja i zaburzenia odżywiania.

Podstawy terapii schematów

Zanim przyjrzymy się nieadaptacyjnym stylom radzenia sobie zaproponowanym przez Younga, poznamy pewne koncepcje leżące u podstaw terapii schematów. Pomoże to rzucić światło na podejście Younga i elementy jego terapii.

1. Wczesne schematy dezadaptacyjne

Model Younga bada wczesne nieprzystosowawcze schematy (EMS). Schematy te działają jako przewodniki. Mówią nam, jak się zachowywać, myśleć, czuć i postrzegać. Rozwijają się i są opracowywane przez całe nasze życie. Według Younga schematy te:

• Są prawdziwe, a priori.
• Utrwalają się same.
• Opierają się zmianom.
• Są dysfunkcyjne. Oznacza to, że powodują dyskomfort.
• Są generowane i aktywowane przez doświadczenia środowiskowe.
• Wytwarzają intensywne i podwyższone stany afektywne.
• Wynikają one z interakcji między temperamentem a dysfunkcjonalnymi doświadczeniami rozwojowymi.

Wczesne nieprzystosowawcze schematy są odzwierciedleniem tego, jak nasze przekonania o sobie są zorganizowane w odniesieniu do tego, co nas otacza. Są efektem stresujących wydarzeń, czasem traumatycznych, z ludźmi, którzy byli dla nas ważni, gdy byliśmy mali.

2. Geneza schematów

Wczesne schematy dezadaptacyjne powstają w wyniku niezaspokojenia naszych potrzeb emocjonalnych w dzieciństwie. Mowa o potrzebach podstawowych:

• Potrzeba nawiązania uczucia i zabezpieczenia więzi z innymi ludźmi.
• Poznanie siebie jako jednostki autonomicznej, kompetentnej i mającej poczucie tożsamości.
• Bycie wolnym w wyrażaniu własnych potrzeb i emocji oraz świadomość, że są one ważne.
• Bycie spontanicznym.
• Potrzeba wyznaczenia realistycznych granic i rozwinięcia samokontroli.

3. Wczesne doświadczenia życiowe i schematy

Schematy, które zwykle mają największy wpływ na życie pacjentów, to te, które powstają w młodym wieku i w środowisku rodzinnym. Young zidentyfikował cztery rodzaje wczesnych doświadczeń życiowych, które predysponują do rozwoju EMS:

• Toksyczna frustracja potrzeb. Pojawia się, gdy dziecko otrzymuje „za mało dobra”. Doświadczenie to sprzyja rozwojowi schematów takich jak pustka emocjonalna lub porzucenie/niestabilność. Powstają one, ponieważ w środowisku dziecka brakuje czegoś ważnego, takiego jak miłość, zrozumienie czy stabilność.
• Traumatyzacja lub wiktymizacja. Występuje, gdy dziecko jest krzywdzone, krytykowane lub poniżane. W rezultacie maluch prawdopodobnie rozwinie nieufność, poczucie niedoskonałości lub podatność na schematy zagrożeń.
• Za dużo “pozytywnych” czynników. Jest to odpowiednik toksycznej frustracji potrzeb. W tym przypadku rodzice dali dziecku coś, co podawane z umiarem jest zdrowe, ale przestaje takie być w nadmiarze. Generuje schematy zależności/niekompetencji.
• Selektywna internalizacja lub identyfikacja z ważnymi postaciami. Pojawia się, gdy dziecko popiera i internalizuje schematy swoich rodziców, przyjmując lęki i fobie swoich rodziców jako swoje własne. Dzieci często generują schematy podatności.

Nieadaptacyjne style radzenia sobie ze stresem według Younga

Terapia Younga jest niezwykle rozbudowana. Dlatego też powyżej przedstawiliśmy podstawowy zarys jej najważniejszych koncepcji, aby lepiej zrozumieć nieadaptacyjne style radzenia sobie.

Wyobraź sobie, że idziesz ścieżką i nagle pojawia się przed Tobą wąż. Możesz poradzić sobie z tą sytuacją na trzy sposoby. Mógłbyś się poddać, zamrozić, nie zrobić nic, by się ratować i zaakceptować fakt, że wąż Cię ugryzie. Możesz jednak tego uniknąć i zdecydować, że już nigdy nie będziesz spacerować w tym miejscu, ponieważ jest to siedlisko tych gadów. Wreszcie możesz „zrekompensować” sobie tę sytuację. Polega to na robieniu czegoś przeciwnego do tego, co dyktuje Ci Twój schemat. Na przykład, jeśli Twój schemat byłby „izolacją społeczną”, nadmierna rekompensata oznaczałaby wzmożone kontakty towarzyskie.

Nieadaptacyjne style radzenia sobie w przeszłości pozwalały nam zmniejszyć intensywność emocjonalną, której doświadczaliśmy w różnych sytuacjach. Choć w przeszłości pełniły określoną funkcję, obecnie powodują jedynie dyskomfort. Utrwalają i utrzymują problem, z którym musimy sobie poradzić.

1. Poddaj się schematowi

Poddanie się schematowi oznacza odłożenie na bok walki z nim. Nie unikamy tego, ale przyjmujemy jako niezmienną prawdę. Bezpośrednio doświadczamy bólu emocjonalnego, który potwierdza ten schemat.

We wczesnych latach terapii schematów styl radzenia sobie polegający na poddaniu się był nazywany „utrzymywaniem schematu”. Na przykład kobieta ze schematem nadużywania nieufności może dążyć do pełnego miłości związku z mężczyzną, który ma skłonność do niewierności. To utwierdziłoby ją w przekonaniu, że prędzej czy później zostanie zdradzona.

2. Unikaj schematu

Unikanie schematu oznacza świadome ignorowanie myśli, emocji i zachowań w celu uniknięcia emocjonalnej intensywności doświadczania sytuacji.

Odnosi się to do każdej wykonywanej przez nas czynności, która uniemożliwia aktywację schematu. Może to obejmować myślenie i blokowanie myśli i obrazów, rozpraszanie się, unikanie doświadczania pewnych uczuć, a także nadmierne jedzenie lub picie.

3. Nadkompensacja schematu

Nadmierna kompensacja pojawia się, gdy postanawiasz walczyć ze schematem, zachowując się w sposób odwrotny do tego, jak naprawdę się czujesz. W efekcie zachowujesz się tak, jakby schemat był błędny.

Nadmierna kompensacja to próba walki ze schematem, nawet jeśli oznacza to, że schemat dalej się utrwala.

Dla Younga wyleczenie schematu oznacza zmniejszenie intensywności i objętości elementów, które go tworzą. Są to na przykład wspomnienia, emocje, doznania cielesne i myśli. Wyleczenie schematu oznacza zmianę naszego zachowania i nauczenie się zastępowania nieprzystosowawczego stylu radzenia sobie zdrowszym.