Neuroza, więzienie emocjonalnej niestabilności

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 10 grudnia, 2021

Neuroza definiuje stan kliniczny charakteryzujący się między innymi niestabilnością emocjonalną, tendencją do depresji, wysokim lękiem, a także obsesyjnym myśleniem i poczuciem winy. Ludzie z neurozą żyją w ciągłym niepokoju, bardzo łatwo na nich wpłynąć, ale którzy też bardzo dobrze reagują na terapie psychologiczne.

Bardzo możliwe, że dla wielu termin neuroza brzmi znajomo. Zygmunt Freud skupił część swojej pracy na psychoneurozie. Jest to bardzo klasyczny wymiar psychologiczny, nazwany w 1769 r. przez szkockiego lekarza Williama Cullena. Chciał on zaklasyfikować do tej samej kategorii wszystkie zaburzenia, które zniekształcały racjonalne myślenie.

W dzisiejszych czasach psychologia zastąpiła pojęcie neurozy inną nazwą. Tak więc w poprzedniej edycji DSM-5 neurotyzm został już podzielony na serię zaburzeń i aspektów klinicznych. Zwykle dotykają one pacjentów podatnych.

Neuroza na przestrzeni wieków

Dziś dysponujemy wieloma mechanizmami, które pozwalają nam lepiej zrozumieć cechy neurotyczne. Możemy też dzięki temu zaoferować odpowiednie podejście terapeutyczne dla każdego pacjenta. Jednak kilka lat temu neuroza była niczym więcej, niż “puszką katastrofy”. “Wrzucano” tam każdą osobę, która wykazała dowolną, choćby najmniejszą, zmianą psychologiczną.

Hipokrates w swoim czasie położył już fundamenty dla tego zjawiska, gdy mówił o temperamencie melancholijnym. Były to, według niego, osoby, których “płyny ustrojowe” były chronicznie popsute. Od tysięcy lat zostało uznawano, że ci najbardziej niespokojni, nerwowi, skłonni do depresji lub nadmiernego niepokoju ludzie są skazani nie tylko na brak kontroli nad swoim życiem, ale powinni także sabotować życie innych.

Słowo “neurotyczny” jest samo w sobie negatywnym określeniem i to jest coś, co powinniśmy poprawić. Dlatego specjaliści od zdrowia psychicznego zostali zmuszeni do zmiany tego terminu. Pragną stworzyć szersze podejście terapeutyczne (i społeczne), logiczne i integracyjne w odpowiedzi na ten stan.

Cechy neurozy

Neuroza znajduje się w pewnym spektrum. Oznacza to, że będą pacjenci, którzy osiągną wyższą ocenę w tym wymiarze psychologicznym, a którzy z kolei zaprezentują jedynie kilka cech. Tak więc chociaż większość z nas uważa, że neuroza jest zasadniczo niestabilnością emocjonalną, należy powiedzieć, że skrywa ona w sobie złożone i interesujące korzenie.

Aby nieco lepiej zrozumieć tę sytuację psychologiczną możemy odnieść się do ciekawej historii o młocie. Za jej pomocą Paul Watzlawick wyjaśnił czym jest neuroza. Wyobraźmy sobie, że nasz sąsiad potrzebuje młotka, aby powiesić obraz i nas o niego prosi. Jednak nasz sąsiad ma nieco pesymistyczne nastawienie i zaczyna myśleć, że nie pożyczymy mu młotka. Wyobraża sobie mnóstwo sytuacji, które zawsze kończą się odmową.

W końcu sąsiad zgromadził tyle frustracji i złości, że puka do naszych drzwi, aby powiedzieć nam, że “możemy sobie zatrzymać ten cholerny młotek“. Oczywiste jest, że widząc takie zachowanie zaniemówimy, a może nawet się przestraszymy. Zanim jednak dojdziemy do wniosku, że nasz sąsiad “ma nierówno pod sufitem” powinniśmy trochę bliżej przyjrzeć się tej rzeczywistości. Zobaczmy niektóre z jej cech.

• Są to profile charakteryzujące się negatywnym myśleniem, katastroficznymi myślami.
• Ciągłe uczucie smutku i bezradności.
• Fobie.
• Podatność na wpływy.
• Niepokój.
• Apatia, częste zmęczenie.
• Emocjonalne wzloty i upadki.
• Momenty izolacji społecznej.
• Skomplikowane i złożone relacje, współżycie z osobami “neurotycznymi” jest zwykle bardzo skomplikowane.
• Często neurotyzm jest mylony z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi.
• Bezsenność.
• Zaburzenia somatyczne (bóle mięśni, choroby skórne…).

Jak leczy się neurozę?

Pierwszą rzeczą, o której powinniśmy pamiętać jest to, że każdy z nas może w pewnym momencie przedstawić zachowania charakteryzujące się nadmiernym niepokojem, obsesyjnymi myślami, podatnością na wpływy… Według historyków ludzie tacy jak Newton lub Charles Darwin byli bardzo wrażliwi, niestabilni, kapryśni i wiecznie zmartwieni. Było w nich jednak coś wspaniałego, coś, co pozwoliło im skierować całą tę energię mentalną na właściwy tor.

Dlatego zanim zaczniemy postrzegać neurozę jako coś czysto patologicznego powinniśmy zrozumieć, że wystarczy zaoferować osobie chorej narzędzia, aby mogła lepiej zarządzać swoimi emocjami i dokonać odpowiednich zmian.

Prawdziwy problem z osobą o profilu neurotycznym polega na tym, że mamy przed sobą pacjenta, który nie jest w stanie stawić czoła codziennym obowiązkom. Który jest uwięziony w swoich lękach i troskach, w samotności swojego domu, bez odwagi, by nawiązywać relacje z innymi, pracować, prowadzić normalne życie.

Neurozę leczy się psychoterapią. Jedną z najbardziej godnych polecenia w tym przypadku jest terapia poznawczo-behawioralna. Tak więc, jak wskazaliśmy, odpowiedź na tego typu leczenie psychologiczne jest zazwyczaj bardzo dobra. Moment, w którym dana osoba odzyskuje kontrolę nad emocjami, stosując odpowiednie techniki zarządzania emocjonalnego, większość cech wymienionych powyżej traci intensywność, aż do całkowitego zniknięcia.