Elisabeth Kübler-Ross: psychiatra, która uczyła nas o śmierci

Kiedy zbliżamy się do końca życia, widzimy rzeczy wyraźniej. Elisabeth Kübler-Ross nie tylko pozostawiła nam cenną spuściznę, aby zrozumieć śmierć, ale także wprowadziła techniki opieki paliatywnej w celu uhonorowania śmierci.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 17 czerwca, 2023

Elisabeth Kübler-Ross zmieniła sposób, w jaki Zachód postrzegał, traktował i rozumiał śmierć. Uczłowieczyła ją i wprowadziła opiekę paliatywną. Dzięki swojej teorii o fazach żałoby nauczyła nas, jak radzić sobie ze śmiercią, a także przypomniała, że to zakończenie nie jest takie straszne dla osoby, która odchodzi. Wyznaczyła pewien trend i pozostawiła nam niepodważalną spuściznę, która jest nadal obecna.

Ta psychiatrka szwajcarskiego pochodzenia otrzymała honorowe stopnie naukowe z 28 uniwersytetów. W filmie dokumentalnym, który pokazał dużą część jej pracy, połowa świata mogła zobaczyć, jak doktor Ross towarzyszy umierającym, a także dzieciom ze śmiertelną chorobą w ich ostatnich chwilach. Jej wrażliwość była absolutna, a sposób, w jaki dawała ulgę, a nawet nadzieję, tym, którzy odeszli, i tym, którzy zostali, stał się wzorem.

Nazywano ją „matką śmierci”, ale w rzeczywistości była „matką życia”. Jeśli czegoś nas nauczyła, to zrozumienia, że utrata drugiego człowieka jest częścią naszej egzystencji. Kluczem jest czerpanie pełni radości z każdego dnia i odnalezienie godności w chwilach, w których ludzie wyruszają w podróż na drugą stronę. Tam, gdzie według samej lekarki, jest ogrom miłości i światła.

Elisabeth Kübler-Ross: kobieta, która stworzyła własną karierę

„Możesz być sekretarką lub gospodynią domową, ale nigdy nie będziesz studiować medycyny”. Tak powiedział ojciec Elisabeth Kübler-Ross, kiedy ta powiedziała mu, w wieku zaledwie ośmiu lat, o swoim marzeniu o zostaniu lekarzem. Urodziła się 8 lipca 1926 w Zurychu i była najmniejszą i najdelikatniejszą z rodzeństwa trojaczków. Nie przeszkodziło jej to jednak w decyzji o opuszczeniu domu, gdy tylko skończy 16 lat. Opór ojca z pewnością nie będzie stawiać barier jej pragnieniom. Elizabeth sama wybrała własną drogę.

Była wolontariuszką podczas II wojny światowej, pomagając w szpitalach i opiekując się uchodźcami. Pod koniec wojny udało jej się uzyskać dyplom lekarza na Uniwersytecie w Zurychu i poznała amerykańskiego lekarza. Wyszła za niego za mąż i przenieśli się do Stanów Zjednoczonych, gdzie specjalizowała się w psychiatrii na Uniwersytecie Kolorado.

Potrzeba oddania godności umierającym

Kiedy dr Kübler-Ross przybyła do Stanów Zjednoczonych, była zszokowana brakiem opieki psychologicznej dla osób nieuleczalnie chorych, zwłaszcza dzieci. Zdawała sobie również sprawę z beztroski i braku wrażliwości okazywanej nieuleczalnie chorym i ludziom na łożu śmierci. W konsekwencji próbowała zmienić tę sytuację i rozpoczęła to, co w efekcie było niezbędną rewolucją.

Była pionierką w tworzeniu nowoczesnych podstaw opieki paliatywnej. W swojej książce O śmierci i umieraniu (1969) przedstawiła model Kübler-Ross, który ostateczniebył stosowany w wielu szpitalach.

Wprowadziła również nowy kurs na Uniwersytecie Chicago, uczący rozumienia procesu umierania i potrzeby wspierania osób nieuleczalnie chorych. Na zajęcia przychodzili chorzy, którym zostało niewiele czasu, aby złożyć świadectwo.

Model Kübler-Ross

1. Zaprzeczenie
2. Gniew
3. Targowanie się
4. Depresja
5. Akceptacja

Kübler-Ross początkowo zastosowała ten model do osób nieuleczalnie chorych, ale później rozszerzyła go na wszelkie doświadczenia straty. Reprezentuje proces żałoby w obliczu każdego ważnego wydarzenia w życiu, takiego jak utrata pracy, śmierć bliskiej osoby, rozwód czy diagnoza niepłodności.

Kübler-Ross twierdziła, że etapy te niekoniecznie muszą przebiegać w kolejności przedstawionej powyżej; ani że wszystkie z nich są doświadczane przez wszystkich ludzi (chociaż każdy przechodzi co najmniej dwa z nich).

Najczęściej ludzie przechodzą przez kilka faz procesu w efekcie kolejki górskiej, wahając się między dwiema lub więcej i powtarzając je raz lub więcej razy przed końcem.

W każdym razie najlepiej byłoby, gdyby proces nie był przyspieszany ani przedłużany. Musimy jedynie mieć świadomość, że fazy te się zakończą i nadejdzie ostateczny stan akceptacji. Niektórzy osiągną to szybciej niż inni, ponieważ jest to bardzo osobisty proces.

Opieka nad rodzinami i żałoba po stracie

Elisabeth Kübler-Ross pomogła tysiącom rodzin. Zrobiła to, zapewniając im strategie godnego towarzyszenia osobie na łożu śmierci, a następnie radzenia sobie z własną stratą po śmierci. Jej klasyczny model żałoby ułatwił ludziom radzenie sobie z emocjami, które pojawiły się w tych doświadczeniach.

Jej praca i inspiracja sprzyjały tworzeniu wielu fundacji promujących godną śmierć. Próbowała nawet stworzyć hospicjum dla dzieci dotkniętych AIDS, ale ponieważ były to pierwsze lata epidemii, była za to krytykowana i utrudniano jej realizację projektu. Na zawsze miało być to cierniem w jej boku.

Doktor Kübler-Ross napisała ponad 20 książek o śmierci i podróżowała po świecie, aby prowadzić seminaria na temat śmierci, życia i przemiany. Cały zarobiony dochód zainwestowała w organizację rekolekcji, aby pomóc ludziom pokonywać ból straty, radzić sobie z chorobami, lękami i obawami związanymi z końcem życia.

Kübler-Ross: śmierć jest jak nowy świt, przejście do innego etapu

Jedną z jej najbardziej kontrowersyjnych książek była bez wątpienia ta zatytułowana O życiu po śmierci. Zasugerowała w niej, że śmierć oznacza po prostu przejście do nowego stanu świadomości. Oznacza przejście do stanu pełnego miłości i nieopisanego dobrostanu otoczonego światłem. Stamtąd, według dr Kübler-Ross, rozpoczyna się podróż duchowego wzrostu.

Pogląd ten został skrytykowany przez środowisko naukowe. Podczas gdy jej modele opieki paliatywnej i radzenia sobie ze stratą i chorobą były dobrze przyjmowane i promowane, ten aspekt dotyczył bardziej intymnej i duchowej wizji tego, czym jest dla niej śmierć, co nie zostało dobrze odebrane.

Mimo to jest wiele osób, które nadal wspierają jej idee i czują się pocieszeni, dzieląc tę wizję. Jej uspokajające i pełne nadziei lekcje na temat śmierci i życia pozostają dziś niezwykle aktualne.