Choć z pozoru może Ci się wydawać zupełnie inaczej, to jednak prawda jest taka, że termin „egotyzm” nie jest synonimem egoizmu. Określenia były dość często używane w literaturze przed XIX wiekiem, w wielu przypadkach także zamiennie. Jednak w dziedzinie psychologii ich obecne znaczenie jest zupełnie inne.
Mimo tego, że oba terminy są on równie silnie powiązany z koncepcją „ja” i „jaźni”, to jednak egotyzm w odróżnieniu od egoizmu odnosi się do typowo egoistycznych ludzi, którzy dbają wyłącznie o własne interesy i nie martwią się w ogóle o dobro innych.
Według definicji zaprezentowanej w słowniku Merriama-Webstera (oryg. Webster’s Dictionary) egotyzm jest „przesadnym poczuciem własnej ważności”. Można go również opisać jako nienasycone pragnienie pokazania ludziom ze swojego otoczenia swojego znaczenia.
Przy czym chęć ta występuje bez względu na to, czy osoba taka ma jakiekolwiek powody, by samemu przypisać sobie aż tak istotne znaczenie. Jednak praktyka pokazuje, że w wielu przypadkach egotyzm jest zupełnie niezależny od faktycznej pozycji takiej osoby.
Egotyk to ogólnie rzecz biorąc osoba, która nie zwraca uwagi na to, co dzieje się z ludźmi wokół niej. Ignoruje ona całkowicie także potrzeby ludzi, którzy z nią mieszkają, będąc święcie przekonaną, że jej własne problemy i potrzeby przewyższają wszystko inne.
Brak empatii osoby o cechach egotycznych skłania ją do postrzegania innych ludzi wyłącznie jako środka prowadzącego do celu – ich celu. Ekstremalny egotyzm jest także cechą charakterystyczną zaburzeń osobowości typu B, głównie o charakterze histrionicznym i narcystycznym.
Egotyzm, a charakterystyczne cechy osobowości
Przyjrzymy się teraz najbardziej charakterystycznym cechom osobowości, które jednoznacznie definiują egotyzm. Oto one:
Egotycy mają nadmierną pewność siebie i niezwykle wysokie poczucie własnej wartości
Egotyzm przekłada się bezpośrednio na konieczność posiadania wysokiej pewności siebie. Tylko wtedy osoby takie są w stanie skutecznie pokonywać kolejne zakręty drogi prowadzącej ich do końcowego sukcesu. Z drugiej jednak strony, egotyk szybko może stać się zwyczajnie zarozumiały, jeśli tej pewności siebie ma po prostu zbyt dużo. Egotycy zakładają bowiem, że wszyscy inni się mylą i nie są w stanie zrozumieć, ani tym bardziej docenić ich osiągnięć.
Egotyk ogólnie rzecz biorąc bardzo dużo chce i jeszcze więcej oczekuje. Od czasu do czasu możesz z jego ust usłyszeć słowa takie jak: „Nie zaprzeczam: są chwile, kiedy rozmawiam sam ze sobą… ponieważ czasami potrzebuję po prostu usłyszeć porady ze strony eksperta”. I choć większość ludzi odbiera taką wypowiedź w charakterze żartu, to jednak egotycy w wielu wypadkach mówią tak najzupełniej serio.
Krótko mówiąc, egotyzm powstrzymuje nas przed zdobyciem większej dawki wiedzy o samych sobie. Dlaczego powinniśmy zawracać sobie głowę jakimikolwiek zmianami w swoim zachowaniu lub innych cechach, gdy już jesteśmy święcie przekonani, że stanowimy wręcz wzór doskonałości?
W tym kontekście zawsze warto pamiętać o niezwykle cennych słowach, których autorką jest amerykańska trenerka osobista Jillian Michaels: „Zły dzień dla Twojego ego jest naprawdę wspaniałym dniem dla Twojej duszy”.
Egotyzm przekłada się na życie w urojonej rzeczywistości, „bujanie w obłokach”
Ludzie o osobowości egotycznej spędzają dużo czasu myśląc o wspaniałych rzeczach, które według swoich wyobrażeń osiągną w niedalekiej przyszłości. Ich projekty opierają się jednak zdecydowanie bardziej na imponowaniu innym, niż na czymkolwiek rzeczywiście atrakcyjnym do osiągnięcia. Mają oni tendencję do upiększania różnych rzeczy tak, aby zwiększyć zainteresowanie nimi ze strony innych ludzi.
Ogólnie rzecz biorąc, egotyzm przekłada się na tendencję do przesadzania i dramatyzowania na temat większości aspektów życia człowieka cechującego się taką właśnie osobowością.
Egotycy mają ogólnie rzecz biorąc „trudną” osobowość i ciężki charakter
Egotycy biorą pod uwagę tylko ich własną perspektywę. Zazwyczaj wierzą oni w to, że tylko oni wiedzą dokładnie, jak należy postępować i jak powinni się zachowywać inni ludzie. Kiedy wszystko jednak idzie nie po ich myśli, czują oni, że stracili kontrolę nad swoim życiem lub otoczeniem. A taka sytuacja ich naprawdę mocno niekiedy irytuje.
Ci ludzie nie akceptują odpowiedzi „nie”. Uważają wszelkiego rodzaju rozbieżności i odmowy za formę agresji. W efekcie są w stanie zakłócić poważnie spokój tych, którzy żyją wokół nich. Oczywiście dzieje się tak tylko do momentu, w którym wydarzenia nie zaczną toczyć się z góry ustalonym przez egotyka torem.
Egotyzm bardzo często wiąże się z niskim poziomem samooceny
I choć z pozoru zawarte powyżej stwierdzenie może wydawać się sprzeczne, to jednak jest ono w stu procentach prawdziwe. Egotyzm w przeważającej większości przypadków sprawia, że ludzie po prostu próbują ukryć za jego pomocą własną niepewność i lęki tak, aby uniknąć odrzucenia.
Egotycy robią to, by zaprezentować się jako bardziej kompetentni i skuteczni, niż są w rzeczywistości. Starają się podtrzymywać i pielęgnować swój wizerunek w oczach innych, który ich zdaniem jest absolutnie doskonały. A przede wszystkim starają się nigdy nie stracić kontroli nad sytuacją. A przynajmniej sprawiać wrażenia, że jej nie tracą.
Egotyzm w ujęciu terapii Gestalt
Egotyzm jest również jednym z mechanizmów neurotycznych, którymi może zajmować się terapia Gestalt. Jej główną funkcją jest zwiększanie i wzmacnianie sposobów kontaktu i komunikacji poprzez podkreślanie (metaforycznie ujmowane „kolorowanie”) narcystycznych aspektów ego osoby poddawanej tej terapii.
Mechanizm ten jest promowany przez terapię Gestalt podczas procesu terapeutycznego, podczas którego pacjent musi być sam odpowiedzialny za swoje potrzeby. Pomaga to zmniejszyć jego podświadome zahamowanie i zachęcić go do rozwijania samodzielności.