Brak ojca zawsze powoduje bolesne rany w świadomości dziecka
Wiele dzieci dorasta na świecie, codziennie odczuwając brak ojca. W rzeczywistości przypadki ojców, którzy porzucają swoje dzieci, są niezwykle częste, zwłaszcza w krajach Ameryki Łacińskiej. Dla niektórych wynika to z problemów społecznych, takich jak bezrobocie i ubóstwo. Dla innych najważniejsza jest kultura. W rzeczywistości, w niektórych sytuacjach porzucenie dziecka przez ojca jest postrzegane jako coś względnie normalnego.
Wydaje się, że istnieje silny związek między nieplanowanymi ciążami, zwłaszcza u nastolatków, a ojcami porzucającymi dzieci. To, w połączeniu z wzorcami zachowań macho, oznacza, że wielu mężczyzn nie postrzega porzucenia dziecka jako czegoś negatywnego. Stąd brak ojca jest obecnie widoczny na porządku dziennym.
“Opuszczone pole, gwarantowany ogień.”
-Anonimowe powiedzenie-
Chociaż prawdą jest, że ludzie mogą wzrastać i rozwijać się bez zaangażowania ojca, prawdą jest również, że ci, którzy mają go obok siebie, mają o wiele lepszy start i możliwości w życiu. Zdarzają się również przypadki, w których nieobecność ojcowska staje się obciążeniem dla dziecka i ma na nie naprawdę szkodliwy wpływ.
Brak ojca — dlaczego tak szkodliwy?
Psychoanaliza postuluje, że miłość macierzyńska jest całkowita i obejmująca. Matka ma globalny wpływ na życie swojego dziecka. Jest dla niego wszystkim. Wpływa na dużych i małych, trywialnych i ważnych. Jest kompletnym środowiskiem, wszechświatem, w którym dorasta dziecko. Zależność od matki na początku życia jest absolutna.
Silna więź między matką a jej dzieckiem zwykle trwa. W rzeczywistości dziecko wie, że jest od niej zależne we wszystkim i chętnie się jej poddaje. Co więcej, jej miłość jest bezwarunkowa, co daje maluchowi poczucie bezpieczeństwa.
Niektórzy mają szczęście, że mają też ojca. To daje im świat, który wykracza poza ich matkę. W rzeczywistości ojciec to inny wszechświat, nad którym matka nie ma pełnej kontroli. To druga strona rzeczywistości. Trzecia osoba, która moduluje relację bezwzględnej zależności między matką a dzieckiem.
Brak ojca — różne formy porzucenia
Tak jak istnieje wiele sposobów na przebywanie z dzieckiem, istnieją również różne sposoby na opuszczenie go. Nieobecny ojciec to w zasadzie taki, który pozostawia matkę samą fizycznie i psychicznie. To na nią spada wtedy cała odpowiedzialność za wychowanie dziecka. Ojciec taki ignoruje sytuację ekonomiczną, prace domowe i nie obchodzi go, co dzieje się z dzieckiem.
Są też tacy, którzy odchodzą emocjonalnie, ale nie fizycznie. Czują, że za ich dzieci odpowiada matka. Wypierają się odpowiedzialności za wychowywanie swoich dzieci. Nie rozmawiają z nimi, nie spędzają z nimi czasu i nie mają pojęcia, jak toczy się ich życie. Po prostu ograniczają się do opłacania rachunków i składania okazjonalnych zamówień, od czasu do czasu i w dogodnym dla nich czasie. W rzeczywistości w ogóle nie wchodzą w interakcję z dzieckiem.
Są też tacy, którzy nie odchodzą emocjonalnie, ale fizycznie. Być może założyli inną rodzinę lub się wyprowadzili. Jednak nadal starają się być świadomi tego, co dzieje się z ich dziećmi. Nigdy nie mogą spędzać tyle czasu, ile by chcieli, ale trzymają swoje dzieci w pamięci i sercu.
Różne konsekwencje porzucenia
Każdy rodzaj porzucenia ma swoje konsekwencje. W przypadku całkowicie nieobecnego ojca konsekwencje wahają się od poważnych do bardzo poważnych. Jeśli postać ojca zostanie zastąpiona przez kogoś, efekt będzie mniejszy. Jeśli jednak pozostanie tylko pustka, echa tej nieobecności będą dla dziecka druzgoczące.
Nie mając osoby trzeciej w równaniu matka-dziecko, bardzo trudno będzie mu dokonać indywidualizacji. Prawdopodobnie trudno mu będzie odkrywać i poszerzać swoje horyzonty oraz ufać swoim umiejętnościom. Ponadto stale będzie się czuło i zrznione emocjonalnie. Nie ma znaczenia, że matka jest właściwie „ojcem i matką jednocześnie”. Jej obecność nigdy nie zastąpi nieobecnego ojca, który zawsze będzie dziecku potrzebny.
Dzieciom porzuconym przez ojców znacznie trudniej jest przystosować się do świata i rzeczywistości. Mogą również rozwinąć strach przed głęboką więzią. Co więcej, chłopcy mogą powielić zachowanie i w przyszłości porzucić swoje dzieci. Z drugiej strony, w przypadku dziewczynek, albo nie będą ufać mężczyznom, albo za bardzo im zaufać, powtarzając w ten sposób te same doświadczenia porzucenia, które chcą przezwyciężyć.
Kiedy porzucenie jest częściowe, konsekwencje są mniej oczywiste. Pojawiają się te same cechy, ale są one zniuansowane i do pewnego stopnia rozmyte. Niezależnie jednak od sytuacji nieobecność ojca otwiera głęboką ranę emocjonalną, zwłaszcza w pierwszych latach życia. Co więcej, strata ta nigdy nie zostanie przezwyciężona. Nigdy nie zostanie to wymazane z życia dziecka.
Co mówią badania?
Według badań przeprowadzonych przez Arvelo (2002) porzucenie dziecka przez ojca wiąże się z większą liczbą problemów emocjonalnych, poznawczych i językowych u dzieci płci męskiej. Wydaje się, że problemy te są związane z procesami identyfikacji, w których brak męskiego wzoru do naśladowania w domu bardziej dotyka mężczyzn ze względu na płeć.
Autorka zwraca również uwagę, że u dzieci nieobecnych ojców obserwuje się „słabe wyniki w nauce, zachowania transgresyjne, depresję, problemy szkolne, częste kłamstwa, bunt i trudności komunikacyjne”.
Według Laury Evelia Torres i in. (2011) z Narodowego Uniwersytetu Autonomicznego Meksyku, rola ojca jest ważna, ponieważ jego postać stawia wyzwania. Rzeczywiście, Torres i jej zespół twierdzą, że rodzice płci męskiej stawiają swoim dzieciom więcej wyzwań. Oznacza to, że dzieci mają większą motywację, aby bardziej się starać, a tym samym otwierają możliwość podróżowania nowymi ścieżkami i przyjmowania nowych perspektyw.
Wyniki ich badań potwierdzają, że podczas gdy matki wspierają swoje dzieci, to ojcowie starają się rozwijać ich potencjał, stawiać im wyzwania i promować poczucie osiągnięcia. To z kolei jest następnie przenoszone na inne działania.