Duża ryba (2003), reżyseria Tima Burtona, to film pełny symbolizmu i metafor. Nie jest pełny mrocznych, złowrogich scen, które normalnie kojarzą się z Burtonem. Ten film jest totalnie inny – przepełniony kolorem, światłem i harmonią.
Film “Duża ryba” opowiada o życiu Edwarda Blooma i jego relacjach z synem Willem. Will mieszka w Paryżu ze swoją żoną, która jest w ciąży. Jego relacje z ojcem pogorszyły się wiele lat temu, teraz komunikują się tylko za pośrednictwem matki Sandry.
Pewnego dnia Sandra dzwoni do syna, by powiedzieć mu, że jego ojciec jest ciężko chory. Will i jego żona szykują się do wyjazdu, by go odwiedzić.
Związek ojca z synem
Edward i Will mieli świetny kontakt, gdy Will był mały. Na przestrzeni lat ich więź się pogorszyła. Edward jest znany z opowiadania historii o gigantach, czarownicach, wilkołakach itp. W trakcie dzieciństwa Will uwielbiał te opowieści, lecz kiedy wydoroślał uświadomił sobie, że nie są prawdziwe.
Już dorosły, Will chce ponad wszystko dowiedzieć się prawdy o swoim ojcu. Chłopak nie może pogodzić się z tym, że jego ojciec nie trzyma się faktów, kiedy opowiada historie.
Will próbuje przekonać ojca, by wreszcie powiedział mu prawdę, ale Edward jest bardzo dumny ze swoich opowieści. To jest jedyna rzecz, której nie chce zmienić, nawet dla swojego syna.
Paradoksalnie, Will sam jest pisarzem. Opowiada takie same fantastyczne historie o rzeczach, które są tylko wymysłem. Możemy dostrzec, że Edward i Will nie są aż tak różni – jeden opowiada historie, a drugi je pisze.
“W górach lodowych widoczne jest tylko 10 procent ich powierzchni. Pozostałe 90 procent znajdują się pod wodą. Tak właśnie jest z Tobą, tato. Widzę tylko ten kawałek, który wystaje ponad wodę”
-William Bloom, Duża ryba-
Will ma problem z zaakceptowaniem ojca. Nie ufa mu i wymyśla teorie, które by usprawiedliwiały jego nieobecność, gdy był jeszcze dzieckiem.
W pewnym momencie życia, w którym się znajdują, Will staje się swego rodzaju zamiennikiem swojego ojca. Życie Edwarda się kończy, a życie syna dopiero się zaczyna. Teraz Will ma stać się takim ojcem, którego potrzebuje jego syn.
Najpierw Will osądza i krytykuje ojca. Nie uważa, że jego był bardzo dobrym wzorem do naśladowania. Jednak praca rodzica nigdy nie jest łatwa i teraz Will sam musi się w tym przekonać.
Chce być zupełnie innym rodzajem ojca, niż jego tata był dla niego. Chce powiedzieć synowi prawdę. Jednak krok po kroku Will zrozumiał swego ojca i tę prawdę: dziedzictwem jego ojca były opowieści, więc teraz Will ma zająć jego miejsce.
Duża Ryba ma swoje metafory
Duża Ryba to historia, która wykorzystuje i łączy wiele różnych narracji i incydentów. Jest to historia życia Edwarda Blooma.
Jego nazwisko jest metaforą rozkwitu. “Bloom” to dokładnie to, co robi Edward, rozkwita niczym kwiatek (z ang. “to bloom” – kwitnąć). Urodził się, osiąga szczytu swojego kwitu, a potem powoli zanika.
“Duża ryba” zawiera mnóstwo metafor. Spróbujemy wytłumaczyć te najważniejsze i najbardziej interesujące.
Ryba
Gdy Edward opowiada historii o swoim dzieciństwie, ryba jest w nich ważną postacią. Duża ryba to przewodni wątek w filmie, który łączy wszystkie opowieści ze sobą. To jest metafora samego Edwarda. Kiedy był dzieckiem, czytał o rybie, która zmieniała rozmiar w zależności od otoczenia. Gdy znajduje się na wolności, może potroić się w rozmiarze.
Edward rozumie, że jest niczym ta ryba i że jego ograniczenia życiowe są jak akwarium. Zdaje sobie sprawę, że dla osiągnięcia swoich celów musi rozkminić rzeczy w oparciu o wspomniane ograniczenia.
Jeśli uda nam się uciec z akwarium, jesteśmy wolni, możemy określić nasz kurs i osiągnąć wielkość. W tym samym czasie opuszczanie akwarium może być przerażające, ponieważ nie wiemy, co na nas czeka poza jego granicami.
“Czy kiedykolwiek myślałeś, że może to nie ty jesteś za duży, ale miasto jest po prostu za małe?”
-Edward Bloom, Duża Ryba-
Oko
Czego musisz się bać, skoro już wiesz, jak się skończy Twoje życie? W historiach Edwarda o swoim dzieciństwie pojawia się czarownica ze szklanym okiem. Jeśli spojrzysz w to oko, zobaczysz, jak umrzesz. Edward patrzy, widzi w jaki sposób umrze i akceptuje to.
Gdy znajdzie się w niebezpiecznej sytuacji, staje z nią twarzą w twarz i mówi sobie: “to nie jest sposób, w jaki zginę”. Dzięki temu jest w stanie pokonać przeszkody i iść do przodu.
Edward akceptuje swoje przeznaczenie, które jest takie samo dla wszystkich ludzi: śmierć. Staje w obliczu losu i pokonuje go, nie pozwala strachowi przejąć kontrolę.
Ashton
To jest akwarium Edwarda. Miasto, w którym się urodził. Małe, ograniczone miasto dla człowieka o takich nadziejach i marzeniach. Mimo to Bloom ma dobrą reputację wśród sąsiadów i potrafi robić wspaniałe rzeczy w swoim akwarium. Robi wszystko, nie narażając się na zbyt wiele przeszkód.
Akwarium to nasza strefa komfortu. Reprezentuje konformizm: jest to miejsce, w którym czujemy się bezpiecznie oraz które trudno opuścić. Jednak w naszym akwarium nasze możliwości uczenia się są ograniczone. Dlatego Edward postanawia zmierzyć się z nieznanym i opuścić swoje akwarium.
Widmo
Po opuszczeniu Ashtona i rozpoczęciu podróży, Edward przechodzi przez szereg przeszkód, które musiał pokonać, by dostać się do Spectre – utopijnego miasta, w którym wszyscy chodzą boso i nigdy nic się nie dzieje.
Tam znajduje byłego mieszkańca Ashtona, Northera Winslowa. Winslow był znanym poetą w mieście przeznaczonym do wielkich rzeczy, podobnie jak Edward. Właśnie dlatego dokonał tej samej podróży co główny bohater.
Jednak Norther trafił na inny haczyk na ryby i nie jest już w stanie pisać wierszy. Wylądował w innym akwarium. Spectre, mimo iż jest wspaniałym miejscem, jest tylko kolejną strefą komfortu.
Edward planuje zostać, lecz zmienia zdanie i decyduje się na kolejną podróż. Nadal ma wiele do zobaczenia. Nazwa “Spectre” nie została wybrana losowo. Właściwie jest to odniesienie do duchów i zjaw. Spectre, oprócz tego, że jest komfortowym akwarium, jest podstępnym miejscem.
W rzece znajduje się ryba, którą Edward uważa za kobietę, ponieważ zmienia kształt w zależności od pragnienia osoby, która na nią patrzy. Tutaj możemy dostrzec pragnienie Edwarda by znaleźć kobietę.
Pierścień
Rozmiar ryby osiągnął szczytu. Nie może dać się złapać. Edward musi unikać wszystkich haczyków, które pojawiają się w jego życiu. Musi unikać powrotu do akwarium, przynajmniej dopóki nie osiągnie swoich celów i nie wyciągnie nauki na przyszłość.
Lecz jeśli pojawi się odpowiedni haczyk, każdy z nas jest w niebezpieczeństwie wpadnięcia w pułapkę. Innymi słowy, Edward odrzuca wszystkie haczyki, dopóki nie znajdzie właściwego. Ryba, o której mówi Edward, pozwala się złapać przez obrączkę.
Haczyk Edwarda to jego żona, Sandra. By dojść do tego punktu, musiał przezwyciężyć niekończące się przeszkody, opuścić swoją strefę komfortu, nauczyć się wszystkich lekcji i koniec końców rozebrać się w nowej strefie komfortu.
Buty
Obuwie chroni nasze stopy, gdy idziemy. Kiedy jesteśmy w domu, nie potrzebujemy ich. W Spectre wszyscy mieszkańcy chodzą na bosaka. Nie muszą się więcej poruszać i dlatego nie potrzebują butów.
Mimo to Edward opuszcza Spectre bez swoich butów. Innymi słowy, pozostaje niezabezpieczony, ponieważ w tym momencie będzie musiał zmierzyć się ze strefą paniki. Pod koniec naszego życia nie potrzebujemy już butów. Możemy się spokojnie osiedlić i wrzucić je do ogniska.
“Duża Ryba” to nowoczesna bajka, która pokazuje nam inny sposób postrzegania życia, jego akceptowania. Każdy z nas jest zdolny do robienia niezwykłych rzeczy, gdy tylko uda nam się pokonać nasze strachy, opuścić strefę komfortu i odnaleźć własną ścieżkę.
“Im coś jest trudniejsze, tym więcej satysfakcji przynosi”
-Edward Bloom, Duża Ryba-