Syndrom oszusta u kobiet – co warto wiedzieć?

Istnieją ludzie, którzy nieustannie wątpią w swoją wartość i w swoje możliwości, nawet jeśli ich sukcesy są niezaprzeczalne. Syndrom oszusta u kobiet to zjawisko, które zostało opisane przez wielu specjalistów. Od tego czasu jest przedmiotem badań i dyskusji.

I pomimo postępu w zakresie równości płci i wzmocnienia pozycji kobiet, syndrom ten odnosi się do nich w kontekście doświadczenia, wpływając na ich rozwój osobisty i zawodowy.

Dołącz do nas, aby przestudiować syndrom oszusta u kobiet z różnych perspektyw. Poprzez poniższą analizę staramy się rzucić światło na wyzwanie, które wiele kobiet dotyka w ich dążeniu do samorealizacji i sukcesu.

Na czym polega syndrom oszusta u kobiet?

Zespół oszusta został po raz pierwszy opisany w latach 70. XX wieku przez Clance’a i Imesa w pracy zatytułowanej Zjawisko oszusta u kobiet osiągających wysokie wyniki: dynamika i interwencja terapeutyczna w odniesieniu do wewnętrznego doświadczenia fałszu intelektualnego w wybranej próbie kobiet osiągających sukcesy.

Syndrom oszusta uważa się dziś za zjawisko psychologiczne, które charakteryzuje się głębokim poczuciem niepewności i uporczywym przekonaniem, że sukces jest wynikiem szczęścia lub oszukania innych, a nie wynika z autentycznych zdolności lub zasług.

Chociaż w DSM-5 nie jest formalnie uznany za zaburzenie zdrowia psychicznego, ma pewne charakterystyczne cechy, które definiują go jako zespół. Należą do nich:

• Perfekcjonizm
• Strach przed odrzuceniem
• Autodewaluacja
• Strach przed byciem zdemaskowanym
• Ciągłe porównywanie się
• Zewnętrzne przypisywanie sukcesu
• Trudność w przyjmowaniu pochwał
• Problemy z internalizacją sukcesu
• Wątpliwości przy podejmowaniu decyzji

Zjawisko to ma związek z presją społeczną, stereotypami, nadmiernymi wymaganiami wobec siebie, czy przeszłymi doświadczeniami niepowodzeń. Istnieje kilka typów. Mogą one może dotyczyć osób w różnym wieku, pochodzenia i płci. Jednak w przeglądzie opublikowanym w Journal of General Internal Medicine zauważono, że kobiety częściej doświadczają tego zespołu w porównaniu z mężczyznami.

Dlaczego kobiety są bardziej zagrożone?

Syndrom oszusta powstaje w wyniku złożonej interakcji czynników wewnętrznych (cechy osobowości) i zewnętrznych (presja społeczna). W przypadku kobiet postrzegane oszustwo jest wzmacniane przez dodanie wpływu rasizmu, ksenofobii, klasizmu i innych uprzedzeń. Przyjrzyjmy się temu bliżej.

Perspektywa kliniczno-psychologiczna

W przypadku kobiet, które czują, że nie zasługują na własny sukces, dzieje się tak ze względu na stereotypy, przekonania i oczekiwania społeczne, które doprowadziły je do negatywnego spojrzenia na siebie i kwestionowania własnych umiejętności. To przyczynia się do poczucia, że nie są godne osiągniętego sukcesu.

Badanie opublikowane w The American Journal of Surgery wykazało, że 31,1% osób dotkniętych tym zespołem cierpi na stany lękowe. Co więcej, kobiety zwykle uzyskują wyższe wyniki niż mężczyźni, biorąc pod uwagę ciągłe cierpienie w scenariuszach, w których muszą wykazać się swoimi umiejętnościami.

Kobiety z syndromem oszusta stawiają sobie bardzo wysokie wymagania i dążą do perfekcji. Może to prowadzić na przykład do prokrastynacji, stresu w pracy lub w nauce. Są to kobiety bardzo samokrytyczne, które zamiast doceniać swoje osiągnięcia i mocne strony, skupiają się na swoich wadach i słabościach.

Doświadczają trwałego poczucia braku równowagi pomiędzy włożonym wysiłkiem a uzyskaną nagrodą. Badanie opublikowane w Frontiers in Psychology sugeruje, że osoby cierpiące na syndrom oszusta subiektywnie postrzegają, że nie są odpowiednio nagradzane za swoje sukcesy, co ogranicza ich zdolność do odczuwania satysfakcji ze swoich osiągnięć lub optymizmu co do przyszłych nagród.

Badania z zakresu psychologii społecznej sugerują, że sposób, w jaki ludzie są traktowani przez innych, może mieć wpływ na rozwój syndromu oszusta.

Syndrom oszusta u kobiet – perspektywa społeczno-psychologiczna

W miejscu pracy zróżnicowanie wynagrodzeń ze względu na płeć odgrywa ważną rolę. Kobiety często zarabiają mniej niż mężczyźni za tę samą pracę, co być może wpływa na ich oczekiwania płacowe i pewność siebie na początku kariery zawodowej.

Badania opublikowane w czasopiśmie Plos One wykazały, że oczekiwania płacowe są w różny sposób internalizowane u mężczyzn i kobiet, jeszcze przed rozpoczęciem pracy. Podczas gdy mężczyźni wykazują nadmierną pewność siebie w obliczu informacji o zarobkach, kobiety są bardziej niechętne do podejmowania ryzyka, mniej konkurencyjne i brakuje im pewności siebie.

Pomimo postępu w zakresie równości płci nadal utrzymuje się dyskryminacja w zakresie awansów i dostępu do stanowisk kierowniczych. Dlatego stereotypy społeczne mogą wpływać na wybory zawodowe kobiet.

Jednocześnie kobiety należące do mniejszości rasowych i ekspatriantki mogą doświadczyć syndromu oszusta z większą dotkliwością ze względu na bycie kobietą i należenie do mniejszości etnicznej. Ten podwójny aspekt czasami nakłada na nie dodatkowe wyzwania. W przypadku kobiet o innym kolorze skóry poczucie braku przynależności do środowiska korporacyjnego jest być może bardziej intensywne ze względu na połączenie kwestii rasy i płci.

Badanie opublikowane w czasopiśmie Journal of African American Women and Girls in Education wykazało, że rasa i płeć wpływają na to, jak ludzie doświadczają postrzeganego oszustwa. Osoby z niskimi lub umiarkowanymi odczuciami miały pozytywne doświadczenia, podczas gdy osoby doświadczające syndromu często miały trudniejszą drogę akademicką.

Czynniki te mogą ograniczać ich wyniki w nauce i życiu zawodowym. Jednak badania opublikowane w International Journal of Multiple Research Approaches nie wykazały statystycznie istotnych różnic w wynikach czarnoskórych kobiet ze stopniem doktora w porównaniu z innymi studentami.

Syndrom oszusta u kobiet – aktualny stan zjawiska

Syndrom oszusta to zjawisko, które pozostawia niezatarty ślad w doświadczeniu zawodowym wielu kobiet, pomimo znaczących postępów w promowaniu równości płci w miejscu pracy i na uczelni. Aby to lepiej zrozumieć, należy wziąć pod uwagę kilka odkrywczych statystyk.

Trzy na cztery kobiety doświadczają na pewnym etapie swojej kariery syndromu oszusta.

Luka w reprezentacji kobiet na stanowiskach kierowniczych

Chociaż nastąpił postęp, kobiety nadal nie mają równej reprezentacji na stanowiskach kierowniczych.

Według danych Catalyst w 2020 roku odsetek kobiet na stanowiskach kierowniczych wyższego szczebla różnił się w zależności od regionu. W Ameryce Łacińskiej stanowił 36%, podczas gdy w Unii Europejskiej 34%. W Unii Europejskiej liderem jest Francja z 38,3%, za nią plasują się Niemcy z 30,1% i Hiszpania z 33,9%.

Co więcej, na stanowiskach kierowniczych wyższego szczebla występują wyraźne różnice pod względem reprezentacji kobiet. Kobiety na stanowiskach kierowniczych stanowią jedynie 23%, natomiast na wyższych stanowiskach kierowniczych odsetek ten wzrasta do 29%.

W rankingach menedżerskich stwierdzamy, że 37% to kobiety. Natomiast w rolach zawodowych odsetek ten wzrasta do 42%. Natomiast w kategorii personelu pomocniczego kobiety stanowią 47%. Dane te podkreślają potrzebę zajęcia się kwestią równości płci i jej promowania na najwyższych szczeblach kierowniczych organizacji.

62% stanowisk kierowniczych wyższego szczebla zajmują mężczyźni, w porównaniu do zaledwie 31% kobiet.

Zróżnicowanie płci w przedsiębiorczości i rodzaju pracy

Coroczny raport Obserwatorium Przedsiębiorczości w Hiszpanii, znany jako Global Entrepreneurship Monitor, zapewnia wnikliwe spojrzenie na różnice między płciami w świecie biznesu. W 2019 r. kobiety uzyskały niższe wyniki w zakresie zachowań przedsiębiorczych, a wyższe w zakresie strachu przed porażką.

Liczby te, choć same w sobie wymowne, stanowią dopiero początek szerszego obrazu nierówności płci. Badanie przeprowadzone przez firmę konsultingową McKinsey przed pandemią Covid-19 wykazało ciekawe dane. Ujawniło, że kobiety na stanowiskach kierowniczych odchodzą z firm w najwyższym stopniu od wielu lat. Wybuch pandemii dodatkowo obciążył ten nierówny podział obowiązków.

Syndrom oszusta u kobiet a nierówność płci i rozkład obciążenia pracą

Nierówności w podziale obowiązków pracy i opieki podczas pandemii miały nieproporcjonalny wpływ na udział kobiet w rynku pracy.

Do odejścia z pracy zmuszony był większy odsetek matek niż ojców. Wnioski z raportu Global Gender Gap Report 2020 ze Światowego Forum Ekonomicznego są jasne. Pokazują, że parytet płci nie zostanie osiągnięty w ciągu 99,5 roku.

Na przykład matki dzieci w wieku szkolnym na pomaganiu dzieciom w nauce spędzały w domu średnio pięć godzin dziennie. Ojcowie natomiast tylko dwie godziny. Ponadto, według badań demograficznych, od początku pandemii opieką nad dziećmi zajęło się ponad 60% pracujących matek, w porównaniu z 42% ojców.

Niedostateczna reprezentacja kobiet innych ras

Jeszcze bardziej niepokojąca jest reprezentacja kobiet z innych ras na stanowiskach kierowniczych wicedyrektorskich lub dyrektorskich. Ze wspomnianego raportu Catalyst (2022) wynika, że kobiety te zajmowały niecałe 5% stanowisk kierowniczych. Odsetek Latynosów jest podobny, a Azjatek jeszcze niższy.

Syndrom oszusta u kobiet: częsta przeszkoda

Podsumowując, syndrom oszusta objawia się jako częste wyzwanie na drodze wielu kobiet w rozwoju zawodowym i osobistym. Jeśli jednak zostanie on rozpoznany i rozwiązany wspólnie, można go przezwyciężyć. Umożliwiłoby to kobietom osiągnięcie pełnego potencjału i znaczącego wkładu we wszystkie aspekty społeczeństwa.

Należy podkreślić, że kobietom, które mają do czynienia z tym problemem, nie brakuje prawdziwych umiejętności. Prawdziwym problemem jest jedynie postrzeganie ich wartości, które w każdym przypadku jest oderwane od rzeczywistości.