Rywalizacja między rodzeństwem jest stosunkowo powszechnie spotykanym, wręcz w pełni normalnym zjawiskiem u dzieci. Kiedy w rodzinie pojawia się nowy członek, to nagle, w mgnieniu oka, nasz pierworodny potomek nie jest już władcą całego domu.
Teraz musi on dzielić się swoją pozycją z kimś innym. Z kimś, kto wydaje się wymagać więcej uwagi od rodziców i uzyskuje więcej uwielbienia i uśmiechów. Ktoś, z kim można się nieustannie porównywać. To właśnie wtedy pojawia się rywalizacja między rodzeństwem. Czasami daje ona pozytywne efekty. Częściej jednak niestety jest ona źródłem wielu problemów.
Kiedy dziecko traci tę swoją pożądaną pozycję, w której czuje się tak bezpieczne i kochane, zaczyna dopadać je uczucie przerażenia. Boi się ono utracić swoje uprzywilejowane miejsce w rodzinie. To, w którym każdy je zauważał, chronił i przede wszystkim kochał. Ta bezpieczna miłość zaczyna nagle sprawiać wrażenie bycia zagrożoną.
Po zdetronizowaniu przez młodszego brata lub siostrę, dziecko takie zaczyna podejrzewać, że nie jest już tak ważne dla swoich rodziców, jak jeszcze do niedawna było. Chce zatem podjąć wszelkie możliwe starania o to, by uzyskać taką samą uwagę z ich strony, jaką otrzymuje ich nowe, młodsze rodzeństwo. To z kolei może stanowić początek niekończącej się wojny o uwagę ze strony rodziców.
Rywalizacja między rodzeństwem: kiedy narodziny brata lub siostry stanowią koniec świata
Kiedy na świat przychodzi młodsze rodzeństwo, pierworodne dziecko zaczyna czuć się sfrustrowane i bezsilne. Przerażające, katastroficzne myśli zaczynają przebiegać przez jego umysł. Zaczyna ono wierzyć, że nie zasługuje już na miłość, którą do tej pory otrzymywało.
Teraz wydaje mu się, że musi za wszelką konkurować o tę miłość ze strony rodziców. Musi, po prostu musi coś zrobić, aby powrócić do tego poziomu błogiej beztroski i uwagi, jakiego do tej pory doświadczało. Wydawało się mu to w pełni normalną sytuacją. A teraz wszystko się zmieniło o 180 stopni…
Rywalizacja między rodzeństwem, ten poziom zazdrości między braćmi i siostrami zaczyna z reguły zanikać wraz z wiekiem. Ale staje się poważnym problemem, gdy zazdrość, która jest w gruncie logiczna do pewnego stopnia, nie ustępuje, a zamiast tego stopniowo się nasila. Niekiedy przyjmuje ona postać wręcz patologiczną.
Przyczyny, czynniki i rozwiązania
Istnieje wiele różnych zmiennych i czynników, które mogą w tym przypadku wchodzić w grę. W rzeczywistości wielu rodziców często po prostu zwraca uwagę zazdrosnemu dziecku. Rodzice wciąż je strofują i pouczają licząc na to, że problem się sam rozwiąże. Niekiedy starają się wynagradzać mu to w postaci prezentów. Niestety, ten mechanizm się nie sprawdza w tym przypadku. Dziecku wciąż to nie wystarcza. Przyzwyczaja się ono do zdobywania dla siebie i otrzymywania pewnych przywilejów, których w innym przypadku by nie uzyskało.
Ważne jest bowiem to, aby zrozumieć, że każdy przypadek jest inny. Niektóre dzieci są skłonne do zazdrości już od wczesnych lat. Inne miewają napady złości, gdy ich nowe rodzeństwo przychodzi na świat. W przypadku niektórych dzieci narodziny brata lub siostry mogą także pojawiać się lub występować w tym samym czasie, co zaburzenia emocjonalne u rodziców. Rywalizacja między rodzeństwem ma wiele różnych twarzy i odmian. Każda rodzina i sytuacja jest po prostu wyjątkowa. Nie ma więc uniwersalnej rady pozwalającej rozwiązać ten problem.
Rywalizacja między rodzeństwem: zrozumienie genezy tego zjawiska
Rywalizacja między rodzeństwem to naprawdę bardzo skomplikowane zagadnienie. Wynika to z tego, że każdy taki przypadek jest na swój sposób wyjątkowy. Rywalizacja między rodzeństwem, a konkretnie jej początki i przyczyny również się dość mocno mogą różnić. Może to mieć na przykład związek z osobowością dziecka lub stylem okazywania uczuć przez rodziców. Może to być również wynik stanu emocjonalnego rodziny, gdy przybywa na świat nowy jej członek.
Gdy rodzice zrozumieją w końcu, dlaczego ich pierworodne dziecko jest tak zdenerwowane, mogą zareagować w skuteczniejszy sposób. Każdy maluch potrzebuje wysokiej dawki empatii. Ma on swoje własne emocje i jest tak samo godny szacunku jak inne dzieci. Nie ma przy tym znaczenia wiek, w jakim się ono znajduje. Ale rodzice nie mogą też pozwolić na to, aby te emocje powodowały jeszcze więcej cierpienia i chaosu w rodzinie.
Takie dziecko musi zostać ukarane za napady złości lub niewłaściwe zachowania wobec młodszego rodzeństwa. Niezależnie od tego, czy kara polega na zmniejszeniu ilości poświęcanego dziecku czasu, czy tylko na zwracaniu uwagę i chwaleniu za dobre zachowanie. Rywalizacja między rodzeństwem to delikatna sytuacja, w której należy wykazać się taktem i dobrym wyczuciem.
Ważne jest zawsze to, aby odpowiednio doceniać, cenić i chwalić wszystko to, co dziecko robi. Zwłaszcza wtedy, gdy okazuje chęć współpracy z resztą rodziny i pewność siebie. Wynika to z tego, że jest to w istocie to, o co dziecko prosi. Nawet jeśli nie mówi tego na głos. Chce ono czuć się bezpiecznie i mieć zaufanie do siebie oraz swojego otoczenia.
Stwórz dziecku stabilne emocjonalnie środowisko
Niestabilne, stale zmieniające się środowisko powodują, że rozwój emocjonalny dziecka staje się chaosem. Dlatego też jego rodzice powinni, oczywiście w miarę swoich możliwości, stworzyć zdrowe środowisko dla swoich dzieci. Dzięki temu powstanie dom, w którym dziecko będzie mogło czuć się bezpiecznie. Będzie także wiedziało doskonale, jak bardzo jest kochane. Wtedy będzie można przyjąć, że rywalizacja między rodzeństwem przyjmie jedynie zdrowe formy. Pamiętajmy przy tym także o tym, że dzieci często uczą się naśladując dorosłych.
Dlatego też tak ważne jest to, aby docierały do dziecka wartości, które mogą mieć zastosowanie w ich interakcjach interpersonalnych. Wartości takie jak solidarność i szczęście obecne w życiu innych ludzi. Zamiast spoglądać na osiągnięcia swoich kolegów i znajomych z gniewem i zazdrością, dziecko zobaczy wtedy, że nie wpływa to na jego własne bezpieczeństwo.
Spowoduje to, że światopogląd takiego dziecka zmieni się i stanie się zdrowszy. W efekcie rywalizacja między rodzeństwem będzie mniej intensywna lub zaniknie w ogóle. A nasze dzieci zaczną się wzajemnie wspierać, zamiast zwalczać.
Trudno dziecku być szczęśliwym mając świadomość tego, że obecność młodszego rodzeństwa powoduje, że rodzice ignorują osiągnięcia dziecka. Zamiast tego będzie się ono stale porównywać z młodszym “uzurpatorem”. Dzieci czują się bezpieczniej w środowisku, w którym cenione są ich pozytywne cechy, zamiast tego, w którym stale wskazywane i podkreślane są popełnione przez nie błędy.
Rodzice powinni chwalić zdrowe i odpowiednie zachowanie swoich dzieci. Jednocześnie należy próbować zgasić wszelkiego rodzaju nieprzystosowawcze zachowania, które mogą prowadzić do rozwoju różnego rodzaju zaburzeń emocjonalnych.