Neurobiologia psychopaty mówi nam, że mózg tych osób działa inaczej. Oprócz braku empatii istnieją jeszcze inne cechy charakterystyczne, które pozostawiają charakterystyczny odcisk w mózgu 1% populacji, która zdaniem ekspertów może wykazywać cechy psychopatyczne.
Możliwe, że słysząc słowo “psychopata” niemal natychmiast przychodzą nam na myśl nazwiska Charlesa Mansona lub Teda Bundy’ego. Ten profil psychologiczny często staje się przedmiotem fascynacji dla wielu ludzi. Dlatego filmy i seriale telewizyjne, które obracają się wokół tego rodzaju postaci wydają się być bardzo interesujące. Zło, czyli mroczna strona naszego ideału ludzkości, intryguje nas i przeraża. A co na ten temat mówi neurobiologia?
«Źli ludzie nie są zagrożeniem dla świata, ale są nim ci, którzy dopuszczają zło».
-Albert Einstein-
Jest jednak jeden aspekt, który często pomijamy. Książki, takie jak Czy jest Pan psychopatą? autorstwa dziennikarza, badacza i eksperta merytorycznego Jona Ronsona ujawniają, że prawie 4% prezesów dużych firm ma cechy psychopatyczne. Dowodzi to czegoś bardzo prostego. Osobowość psychopatyczna nie objawia się wyłącznie u seryjnego zabójcy lub u tych, którzy skłaniają do tego innych (jak Charles Manson).
Ten profil kształtuje również osobowość pewnej liczby osób, które możemy codziennie spotykać na naszej drodze. Co więcej, jak wyjaśnia sam Jon Ronson, żyjemy w społeczeństwie, które (w niektórych przypadkach) jest zorientowane i ustrukturyzowane na nagradzanie tego rodzaju zachowań. To znaczy tych, którzy manipulują, oszukują i dochodzą do władzy nie dbając o potrzeby i prawa innych.
Jednak potrzeba dominacji i niejawnej lub jawnej agresji nie pojawia się przypadkowo. Istnieją pewne biologiczne podstawy, o których musimy wiedzieć.
Neurobiologia psychopaty
Przed zagłębieniem się w neurobiologię zachowania ważne jest, aby najpierw określić, jak wygląda i jak się zachowuje osoba z tym zaburzeniem osobowości. Ogólnie rzecz biorąc możemy to przedstawić w następujący sposób: psychopata to ktoś, kto nie potrafi lub nie umie kochać (nie ma takiej zdolności). Jest kimś, kto nie potrafi wczuć się w sytuację drugiej osoby, ma umiejętność manipulacji i potrafi doskonale kłamać.
Mają również umiejętności perswazji, zwykle posiadają bardzo charakterystyczny urok i w sytuacjach stresu reagują chłodem. W dzisiejszych czasach mamy bardzo ważny instrument do pomiaru tej cechy: test psychopatii według skali Hare. To narzędzie pozwala nam ocenić stopień psychopatii u każdej osoby, gdzie najwyższy wynik to 40.
Neurobiolog z genem psychopaty
Te dane są interesujące. Ilekroć pojawia się odniesienie do badań neurobiologii psychopaty należy wspomnieć o tym badaczu. James Fallon, neurobiolog z Uniwersytetu w Irvine w Kalifornii jest jednym z największych ekspertów w dziedzinie osobowości psychopatycznej. Jest doradcą w Pentagonie i punktem odniesienia w dziedzinie badań umysłów kryminalnych.
Ciekawym faktem jest to, że dr Fallon ma w swoim mózgu „gen psychopatii”. On i jego zespół spędzili kilka lat przeprowadzając różne testy diagnostyczne na dużej liczbie więźniów próbując znaleźć te markery mózgu, które stoją za tego rodzaju zaburzeniami. Wyniki były niepokojące i zaskakujące: mózg dr Jamesa Fallona nie różnił się zbytnio od więźniów ze zdiagnozowanym zaburzeniem osobowości psychopatycznej.
W rzeczywistości fakt ten nie był przypadkowy. W drzewie genealogicznym dr Fallon możemy zidentyfikować aż 7 morderców. Na przykład wśród nich znajdziemy Lizzie Borden, kobietę, która zabiła i rozczłonkowała swoich rodziców. Tak więc ten słynny neuronaukowiec i absolutna sława w dziedzinie psychopatii ucieleśnia tę ideę. Neurobiologia psychopaty mówi nam, że gen zła istnieje, ale muszą pojawić się pewne czynniki wyzwalające, aby ostatecznie się objawił.
Zobaczmy poniżej dane, które niewątpliwie pozwolą nam lepiej zrozumieć tę ideę.
Neurobiologia psychopaty: Mózg o mniejszej ilości szarej materii
W ciekawym badaniu przeprowadzonym w 2012 r. w King’s College w Londynie udowodniono to, co sam dr Fallon zaobserwował już w 2006 r. w swoich badaniach z więźniami. Mianowicie osoby, u których zdiagnozowano psychopatię mają mniejszą grubość istoty szarej w przedniej części kory przedczołowej i biegunach skroniowych.
Co to znaczy? Ta anomalia, która bez wątpienia jest najbardziej charakterystyczna dla neurobiologii psychopaty ujawnia jego brak empatii i trudności w przyjęciu na siebie czegoś tak ważnego jak poczucie winy.
Cieszenie się bólem innych, ale nie własnym
W tym artykule wskazaliśmy, że osobowość psychopatyczna charakteryzuje się przede wszystkim jednym czynnikiem: brakiem empatii. Jednak w dziedzinie neurobiologii psychopaty pojawia się mały niuans: ludzie o tym profilu odczuwają empatię, ale tylko w odniesieniu do własnej osoby. Jest to coś, co zaobserwowali eksperci w badaniu na Uniwersytecie Cambridge i opublikowanym w Frontiers in Human Neuroscience w 2013.
W tej pracy wykonano 121 badań rezonansem magnetycznym u więźniów ze zdiagnozowanym zaburzeniem osobowości. Kiedy pokazywano im obrazy osób odczuwających ból ich mózgi nie reagowały. Zrobiły to dopiero w momencie, gdy eksperymentator poprosił ich o wyobrażenie sobie siebie w tej samej sytuacji.
Jednak najbardziej uderzające przyszło później. Naukowcy zauważyli, że kiedy więźniowie widzieli cierpienie i ból innych pojawia się wysoka aktywność prążkowia. Jest to bardzo interesująca część ludzkiego mózgu, ponieważ wiąże się z przetwarzaniem nagród, motywacji, przyjemności i podejmowaniem decyzji.
Tak więc ta niezwykła aktywność w tym obszarze zaczęła demonstrować coś bardzo niezwykłego: psychopaci lubią patrzeć na ból innych osób.
Czy istnieje gen zła?
To nie tyle gen „zła”, co warianty genetyczne, które określają największą skłonność do przemocy, takie jak geny CDH13 i MAOA. Neuronaukowcy z Instytutu Karolinska ujawnili, że wszyscy możemy odziedziczyć tego rodzaju warianty po naszych rodzicach (jeśli tak jest). Jednak nie wszyscy mogą je okazać.
- Tak więc, mając za punkt odniesienie neurobiologa Jamesa Fallona. Oprócz innych zmian mózgu wyszczególnionych powyżej miał również ten marker. Jednak poza pewnymi ryzykownymi zachowaniami i pewnymi problemami kontroli impulsów dr Fallon nigdy nie wykazywał więcej cech psychopatycznych. Być może dzieje się tak z jednego powodu: wychowania i edukacji.
- Zawsze miał kochającą rodzinę i środowisko, które wiedziało, jak właściwie go poprowadzić. Nigdy nie brakowało mu miłości, jasnych wytycznych behawioralnych i empatycznego scenariusza, w którym nigdy nie doświadczył braków lub traum.
Neurobiologia psychopaty mówi nam, że ten stan często powstaje jako specyficzne zaburzenie rozwojowe. Czasami brak przywiązania, uraz we wczesnym dzieciństwie lub jakakolwiek stresowa i wywołująca niepokój sytuacja u dziecka generuje szereg zmian biochemicznych, które determinują postępującą zmianę w mózgu i zachowaniu.
Środowisko, rodzicielstwo i edukacja to podstawa. Genetyka ma na nas wpływ, bez wątpienia, ale nie determinuje nas w 100%. Należy również zauważyć, że antropologowie i psychologowie zwracają uwagę na to, że przemoc i zachowania psychopatyczne maleją, gdy środowisko jest przyjazne.
Trzy wieki temu gwałtowne i agresywne zachowania definiowały znaczną część naszego społeczeństwa. Dzisiaj to zachowanie nie jest tak częste chociaż nadal nie znika: 1% naszej populacji nadal wykazuje tę cechę, jaką jest psychopatia.