Efekty metaboliczne leków przeciwpsychotycznych
Leki przeciwpsychotyczne mogą mieć naprawdę niepożądany wpływ na nasze zdrowie. W rzeczywistości mogą nawet poważnie zagrozić naszemu życiu. Stanowią one jednak podstawowe narzędzie w leczeniu psychozy, ponieważ pomagają kontrolować objawy ostrych epizodów psychotycznych i zapobiegają pojawianiu się nowych.
Przed przepisaniem tych leków ogólną zasadą jest rozważenie skutków ubocznych, które powodują (Burchinski, 2023). Efekt terapeutyczny każdego leku przeciwpsychotycznego jest zasadniczo podobny. Ponieważ farmakoterapia lekami przeciwpsychotycznymi jest zwykle długotrwała i często trwa latami, w niedawnym badaniu przeanalizowano ich efekty metaboliczne.
Efekty metaboliczne leków przeciwpsychotycznych
Jednym z głównych efektów metabolicznych leków przeciwpsychotycznych jest zwiększenie masy ciała. Wzrost może być spowodowany wywołanymi lekami zmianami w sposobie, w jaki organizm metabolizuje cholesterol i trójglicerydy. Ten efekt metaboliczny nazywa się dyslipidemią. Ponadto zmiany w normalnej równowadze cukru lub glukozy we krwi występują również w wyniku zmian zachodzących w insulinie.
Przyrost masy ciała został powiązany z elementami ryzyka zachorowalności i śmierci, takimi jak choroby sercowo-naczyniowe. Są to w szczególności zawały serca i udary mózgu. Ponadto osoby, które przybrały na wadze w wyniku farmakoterapii, doświadczają niższej jakości życia (Burchinski, 2023).
„Istnieją dowody potwierdzające zwiększoną oporność na insulinę, hiperglikemię i cukrzycę u pacjentów przyjmujących leki przeciwpsychotyczne, co może skrócić ich oczekiwaną długość życia”.
-Benjamín Cortés-
Często efekty te przekładają się na to, że pacjent porzuca przyjmowanie leku. W konsekwencji leczenie przestaje działać, a objawy psychotyczne pojawiają się ponownie.
Przybieranie na wadze
Leki takie jak rysperydon czy brekspiprazol powodują przyrost masy nawet o dwa kilogramy. Leki, które były związane z większym przyrostem masy ciała, często wywołują bardziej intensywne zmiany w zwykłych profilach lipidowych i glukozowych. Wśród leków, które najczęściej wywołują te wtórne efekty metaboliczne, wymienia się chlorpromazynę, olanzapinę i zyprazydon (Burchinski, 2023).
Omawiany stan określa się mianem zespołu metabolicznego. Zespół ten obejmuje również predyspozycje do rozwoju zakrzepów i stanów zapalnych. Jeśli chodzi o te drugie, wynika to z wpływu leku przeciwpsychotycznego na białko znane jako białko C-reaktywne (Cortés, 2011). Zespół ten stwierdzono u prawie 40 na 100 pacjentów leczonych przeciwpsychotycznie.
„Pojawienie się zespołu metabolicznego staje się jednym z głównych problemów zdrowia publicznego XXI wieku, ponieważ wykazano, że nawet trzykrotnie zwiększa częstość występowania chorób sercowo-naczyniowych”.
-Benjamín Cortés-
Co oznaczają efekty metaboliczne leków przeciwpsychotycznych?
Aktualne dowody wskazują, że na każdy kilogram masy ciała uzyskany w wyniku przyjmowania leków przeciwpsychotycznych prawdopodobieństwo wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej wzrasta o około trzy procent. Im wyraźniejszy przyrost masy ciała w wyniku stosowania leku przeciwpsychotycznego, tym bardziej zmienione będą profile lipidowe i glukozowe.
Z drugiej strony, gdy przyrost masy ciała osiągnie szczyt, ma tendencję do wyrównywania się. Na przykład we wspomnianym badaniu stwierdzono, że mężczyźni, którzy przyjmowali pięć lub więcej miligramów olanzapiny dziennie, przytyli o prawie pięć kilogramów w zaledwie sześć tygodni. Później sytuacja się ustabilizowała i przytyli jeszcze prawie o półtora kilograma.
Dlatego wydaje się, że efekty metaboliczne leków przeciwpsychotycznych mają tendencję do normalizacji w dłuższej perspektywie. Wygląda na to, że chlorpromazyna może być lekiem przeciwpsychotycznym, który powoduje najbardziej spektakularny przyrost masy ciała. Prawdopodobnie leki, które najbardziej destabilizują wagę pacjentów, to te, które najbardziej zakłócają profile glukozy i lipidów. Wskazuje to na chlorpromazynę jako na lek z potencjalnymi metabolicznymi skutkami ubocznymi.
Wymagane są jednak dalsze badania na ten temat. Ponadto dobrze wiadomo, że istnieją inne indywidualne zmienne, które wpływają na podatność na przyrost masy ciała. Są to na przykład dieta, stopień aktywności fizycznej czy siedzący tryb życia, a także poziom jakości opieki medycznej, jaką otrzymują pacjenci.
Psychiatrzy są świadomi wszystkich powyższych faktów oraz nowych postępów w badaniach, które mają miejsce na co dzień. Dzięki temu wiedzą, jak rozpoznać sygnały alarmowe i odpowiednio zareagować. Minimalizuje to wpływ wszelkich niepożądanych efektów metabolicznych.
„Ponieważ schizofrenia jest często zaburzeniem przewlekłym, przy wyborze leków te wyniki powinny być bardziej brane pod uwagę niż dane krótkoterminowe”.
-Angelica Burchinski-
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
-
Burschinski, A., Schneider-Thoma, J., Chiocchia, V., Schestag, K., Wang, D., Siafis, S., Bighelli, I., Wu, H., Hansen, W.-P., Priller, J., Davis, J.M., Salanti, G. and Leucht, S. (2023), Metabolic side effects in persons with schizophrenia during mid- to long-term treatment with antipsychotics: a network meta-analysis of randomized controlled trials. World Psychiatry, 22: 116-128. https://doi.org/10.1002/wps.21036
-
Cortés Morales, B. (2011). Síndrome metabólico y antipsicóticos de segunda generación. Revista de la Asociación Española de Neuropsiquiatría, 31(2), 303-320.