Inteligencja muzyczna to wrażliwe terytorium, na którym realizuje się twórcza i artystyczna istota człowieka. Zdolność rozumienia uniwersalnego języka muzyki to coś, co wszyscy powinniśmy promować. Szczególnie ważne jest to wśród najmłodszych, aby każde dziecko miało szansę po niego sięgnąć.
Jednocześnie niewiele umiejętności wymaga takiej wrażliwości, subtelnego opanowania rytmu, rozpoznania barw i tonów… Zobaczmy, co to jest inteligencja muzyczna.
Do tej pory nikt nie był w stanie jasno zlokalizować, w jakim konkretnie momencie w historii pojawiła się pierwsza ekspresja muzyczna. Antropologowie sądzą, że muzyka towarzyszyła człowiekowi od zawsze, tworząc część naszej ewolucyjnej historii rozwoju mózgu.
Z pewnością wiadomo natomiast, że 40 tysięcy lat temu istniały już flety z kilkoma otworami, takie jak te znalezione w wykopaliskach w Niemczech.
„Trening muzyczny jest instrumentem potężniejszym niż jakikolwiek inny, bowiem rytm i harmonia przenikają do najgłębszych części duszy”.
Platon
Co ciekawe, istnieją dowody, że o tej symbolicznej zdolności można mówić już u neandertalczyków. Przebijali oni kości zwierząt, aby użyć ich jako fletów do tworzenia muzyki.
To tak, jakby w jakiś sposób moc dźwięku, muzyki czy pieśni – czy to w celach ceremonialnych, magicznych czy zabawowych – od zawsze stanowiła coś typowego dla naszego gatunku i naszych przodków. To coś, co w istocie wydaje się mieć wyjątkowy cel – zjednoczyć nas w grupach społecznych.
Nie możemy zapominać, że – jak informują nas neurolodzy – muzyka jest jednym z tych obszarów, który sprawia nam najwięcej przyjemności, podobnie jak jedzenie czy seks. Każda ekspresja muzyczna to sposób emocjonalnego wyrażania się.
Ponadto, jak ujawniło nam badanie przeprowadzone przez Gottfrieda Schlauga, niemieckiego neurologa, muzyka sprzyja zmianom strukturalnym w naszym mózgu, wzmacniając rozwój istoty szarej.
Praca nad inteligencją muzyczną to zatem wyjątkowy sposób na ulepszenie wielu innych dziedzin naszego życia.
Inteligencja muzyczna i Howard Gardner
Minęło ponad trzydzieści lat, odkąd Howard Gardner opublikował swoje przełomowe dzieło „Frames of Mind: Theory of Multiple Intelligences”.
Dziś już wszyscy słyszeliśmy o jego teorii inteligencji wielorakich i tych dziewięciu charakterystycznych dla ludzi zdolnościach, wśród których inteligencja muzyczna zawsze zajmowała szczególne miejsce, będąc sama w sobie własnym językiem i miejscem wyrażania wrażliwości.
„Bez muzyki życie byłoby pomyłką”.
Fryderyk Nietzsche
Nie będziemy tutaj wchodzić kwestie prawdziwości lub nie tej klasyfikacji. Z pewnością wszyscy wiemy, że teoria wielorakich inteligencji Gardnera jest zarówno chwalona, jak i krytykowana – głównie przez tych, którzy bronią jednego czynnika inteligencji (czynnik G Spearmana).
Tak czy inaczej, to podejście pozwoliło nam spojrzeć na intelekt w dużo szerszy sposób. Ponadto przyczyniło się do zrewolucjonizowania – na lepsze – świata pedagogiki i edukacji.
Jeśli chodzi o inteligencję muzyczną, Howard Gardner stwierdza w swoich publikacjach, że tak naprawdę mamy do czynienia z odrębną kompetencją intelektualną, której funkcja może znajdować się w określonym obszarze mózgu.
Podczas gdy zdolności językowe są prawie wyłącznie lateralizowane na lewej półkuli, większość zdolności muzycznych jest skoncentrowana na półkuli prawej.
Z drugiej strony – co zawsze sugerował Noam Chomsky – ludzie są genetycznie predysponowani do komunikacji i uczenia się języka artykulacyjnego. Howard Gardner również idzie tym tropem. Wskazuje na coś, z czym zgadza się wielu ekspertów.
Mianowicie noworodki także mają naturalne predyspozycje do muzyki i rozpoznawania elementów, które ją definiują, takich jak ton, melodia, rytm…
Gardner cytuje w swoich pracach Jeanne Bamberger, badaczkę zajmującą się muzyką i psychologią z Massachusetts Institute of Technology. Bamberger twierdzi, że „myślenie muzyczne implikuje własne zasady i ograniczenia. Nie może być utożsamiane z prostym myśleniem językowym, logicznym czy matematycznym”.
W związku z tym mielibyśmy do czynienia z rodzajem zdolności, inteligencją, która powinna zostać wzmocniona u człowieka bardzo wcześnie.
Jak możemy wzmocnić inteligencję muzyczną?
Jak wiemy, są ludzie, którzy rodzą się z naturalnymi zdolnościami muzycznymi. W praktyce możemy podać na to niesamowite przykłady – niech będzie to choćby Anthony Thomas „Tony” DeBlois, niewidomy młodzieniec z zaburzeniem spektrum autyzmu (ASD), który opanował ponad 20 instrumentów muzycznych i gra z pamięci ponad osiem tysięcy kompozycji.
„Gdybym nie był fizykiem, prawdopodobnie byłby muzykiem. Często myślę o muzyce. Mam muzyczne sny. Widzę swoje życie w kategoriach muzycznych”.
Albert Einstein
Fakt, że nie przybyliśmy na świat z tak wczesnymi zdolnościami i niesamowitym zainteresowaniem światem muzyki, w żaden sposób nie oznacza, że nie możemy mieć rozwiniętej inteligencji muzycznej. Do jej rozwoju potrzebne jest odpowiednie środowisko rodzinne i wychowawcze.
Takie, które sprzyja naturalnemu podejściu do tej dyscypliny. Pozwalające rozwijać twórcze aspekty muzyki, pracować nad tym szczególnym językiem ekspresji, pełne emocji, ciekawości, piosenek, wyczucia rytmu…
Liverpool Academy of Performing Arts, utworzona przez Paula McCartneya, ma właśnie taką filozofię.
Praca zwiększeniem inteligencji muzycznej: przykłady
Wielu muzyków, psychologów i pedagogów twierdzi, że powinniśmy wziąć pod uwagę pewien bardzo pozytywny aspekt jej sfery. Mianowicie muzyka jest aktywatorem dobrego samopoczucia i kanałem poprawy samooceny u dzieci. Nie tylko promuje kreatywność, ale poprawia uważność, zmniejsza niepokój, zachęca do refleksji i ułatwia relacje społeczne.
Dlatego z pewnością nie zaszkodzi wprowadzać maluchy w ten muzyczny świat, w którym mogą pracować nad następującymi umiejętnościami:
- identyfikacja rytmu, tonu, melodii utworu muzycznego,
- rozwinięcie umiejętności odtwarzania utworu, a nawet modyfikowania go,
- ćwiczenie zdolności emocjonalnego łączenia się z melodią, utworem muzycznym lub piosenką,
- poznanie różnych gatunków muzycznych,
- nauka rozpoznawania brzmienia instrumentów,
- rozwijanie umiejętności improwizacji rytmicznych przy użyciu dowolnego typu obiektu,
- umiejętność komponowania muzyki i piosenek.
Podsumowując, ekspresja muzyczna jest naturalną formą komunikacji międzyludzkiej. To rytmiczny przepływ, który urzeka nas od zarania dziejów. Posiada moc doskonalenia nas jako ludzi, promowania rozwoju naszego mózgu.
Postarajmy się zatem zapewnić odpowiednie środki i zasoby, aby małe dzieci miały tę moc do dyspozycji… Ten wyjątkowy sposób wyrażania się, dzięki któremu mogą o wiele bardziej wzbogacić swoje życie.