Albert Ellis to postać, która z całą pewnością zasługuje na naszą uwagę. Czy jesteś w stanie sobie przypomnieć wszystkie te sytuacje, w których błędne myślenie doprowadziło Cię do niepożądanych sytuacji? Ile ich było. Jedna? Dwie? Kilka? A może raczej całe mnóstwo?
Myśli są w stanie wywierać na nas niezwykle wysoką presję i stanowić impuls do działania. To właśnie one decydują o tym, że chcesz i musisz myśleć, niezależnie od tego jak abstrakcyjne się takie stwierdzenie może wydawać na pierwszy rzut oka.
Ostatecznie jednak decyzja znajduje się w nas. I tym właśnie zajął się tak znany i ceniony na całym świecie Albert Ellis.
Ten moment w moim życiu, gdy napotkałem na pierwsze informacje na temat działalności tak istotnej dla światowej psychologii postaci, jaką był Albert Ellis po prostu zmienił całe moje życie. Był on jednym z założycieli zupełnie nowej dziedziny nauki, jaką jest psychologia poznawcza.
Już w 1962 r. zaczął rozwijać swoją metodę, której nadał nazwę “terapii racjonalno-emotywnej” (oryg. Rational Emotive Behavior Therapy, REBT).
W sporym uproszczeniu polega ona na przekonaniu, jakie żywi Albert Ellis, a które polega na tym, że spora liczba występujących u ludzi problemów psychologicznych wynika z nieprawidłowych wzorców irracjonalnego myślenia.
Albert Ellis zbudował całą swoją teorię na idei twierdzącej, że “ludzie nie zmieniają swojego postępowania na podstawie faktów, ale wyłącznie tego, co myślą o tych faktach”. Jest to szerokie rozwinięcie myśli greckiego filozofa z grupy stoików, Epikteta.
Można zatem powiedzieć, że “REBT” stanowi doskonałą bazę do sformułowania następującej hipotezy:
To nie zdarzenia (A) tworzą nasze stany emocjonalne (C), ale sposób, w jaki są one interpretowane (B).
Precyzując nieco ten schemat, należy stwierdzić, że (A) jest skrótem od zdarzenia o nazwie “aktywacja” (oryg. Activation). Oznacza ono niekorzystną sytuację lub powstanie określonego rodzaju problem. B oznacza nasze “przekonania” (oryg. Belief) na temat tego, co się już stało, a C oznacza konsekwencje (oryg. Consequences), z jakimi wiąże się wpływ naszych myśli na nasze emocje i dalsze zachowanie.
Dlatego też, jeśli jesteśmy w stanie zmienić nasze schematy mentalne, czyli nasze wzorce myślenia, będziemy zdolni wypracować u siebie zupełnie nowe stany emocjonalne. Będą one mniej bolesne, bardziej pozytywne i na dodatek bardziej zgodne z rzeczywistością.
Albert Ellis i jego irracjonalne idee
Tak więc Albert Ellis postanowił przygotować listę najbardziej typowych irracjonalnych przekonań i podzielił je na 11 podstawowych grup irracjonalnych koncepcji. Można je podsumować w następujący sposób:
- “Potrzebuję miłości i aprobaty od tych wszystkich ludzi, którzy mnie otaczają”. Inna jej wersja to “muszę być kochany przez innych i mieć zgodę na swoje działania od tych wszystkich osób z mojego otoczenia, na których mi zależy”.
- “Aby być kimś wartościowym dla innych, muszę osiągnąć wszystko to, co postanowiłem zrobić”. Inna jej wersja to “jeśli chcę być osobą cenną dla kogoś, to zawsze muszę być kompetentny, wystarczająco dobry i zdolny do osiągnięcia wszystkiego, co zamierzam zrobić”.
- “Źli ludzie muszą zawsze ponieść konsekwencje swojego nieprawidłowego postępowania”.
- “To straszne i wręcz katastrofalne, że sprawy nie zawsze są takie, jak tego pragnę. Nie spełniają moich oczekiwań. Nie rozwijają się w ten sposób, jakiego się spodziewałem. Ani też nie idą po mojej myśli“.
- “Nieszczęście każdego człowieka znajduje swój początek w przyczynach zewnętrznych. Nie można z tym nic zrobić, czy też prawie nic, aby uniknąć tego bólu lub go choć w drobnym stopniu kontrolować. Nie można też uniknąć cierpienia, które także i na mnie czeka”.
- “Muszę ciągle myśleć, że może się zdarzyć najgorsze. Muszę zawsze być na to przygotowany”.
- “Łatwiej jest unikać problemów, niż stawić czoła odpowiedzialności i narobić sobie przez to kłopotów w życiu”.
- “Musimy mieć obok siebie kogoś silniejszego od nas i mu zaufać.”
- “Moja przeszłość determinuje moją teraźniejszość i przyszłość.”
- “Muszę ciągle przejmować się problemami innych osób oraz ich życiem”.
- “Każdy problem ma właściwe rozwiązanie i jeśli go nie odnajdę, to czeka mnie prawdziwa katastrofa”.
Koncepcja irracjonalnych przekonań, a jej fundamenty
Zaprezentowane powyżej najbardziej podstawowe irracjonalne koncepcje obejmują trzy podstawowe pojęcia. Stanowią one bazę wyjściową do wszystkich pozostałych wyszczególnionych koncepcji.
Ich znaczenie sprowadza się do tego, że osoby myślące tymi kategoriami wymagają od siebie samych absolutnie niezłomnego charakteru, a także wszystkich innych ludzi na tym świecie.
Rzecz jasna jest to absolutnie utopijna postawa. Niemniej jednak te trzy podstawowe fundamenty takiego myślenia można scharakteryzować w następujący sposób:
- Muszę zawsze postępować dobrze, ale najpierw muszę zdobyć zgodę i akceptację innych na wszystkie moje czynności i decyzje.
- Każdy z nas musi działać w sposób uprzejmy, ostrożny i sprawiedliwy dla mnie. Jeśli nie, to są to czyny niegodne, które muszą zostać poddane karze.
- Warunki mojego życia muszą być dobre i łatwe. Tylko wtedy i tylko dzięki temu mogę w życiu osiągnąć praktycznie wszystko, czego pragnę bez wielkiego wysiłku lub dyskomfortu.
Jednak nie wszystko jest tak do końca irracjonalne…
Z drugiej jednak strony możemy jednak znaleźć całkiem racjonalne przekonania dotyczące każdego z powyższych poglądów.
Racjonalne wierzenia lub koncepcje wydają się być o wiele bardziej elastyczne. Nie stawiają przy tym zbyt wielu przeszkód na naszej drodze. Nie są także źródłem tak silnego stresu, jaki powodują wszystkie te irracjonalne stwierdzenia zaprezentowane powyżej.
Proponujemy zatem, aby każdy czytający te słowa poświęcił chwilę na uważne przeanalizowanie całego zestawu tych irracjonalnych stwierdzeń, których autorem jest Albert Ellis. A następnie warto podjąć odrobinę wysiłku i spróbować odnaleźć sens w życiu opartym jednak o w pełni racjonalne przesłanki.
Albert Ellis przekonuje nas bowiem, że zawsze wtedy, kiedy masz choć trochę wolnego czasu, warto zastanowić się nad swoim własnym życiem.
Poświęć ten czas na sporządzenie własnej listy irracjonalnych myśli i przekonań. Niech będą to wszystkie te idee, powodują u Ciebie dyskomfort. Wypisz je w kolumnie na kartce papieru.
Następnie narysuj drugą kolumnę po prawej stronie i spróbuj wypisać w niej alternatywne sposoby myślenia. Niech stanowią one kontrast do każdej z pozycji w kolumnie po lewej. W ten sposób możesz zacząć proces likwidowania największych problemów w swoim życiu.
Jednak punktem wyjściowym do każdego z nich musi być najpierw jego zidentyfikowanie. A Albert Ellis dzięki swojej liście irracjonalnych przekonań pokazał nam wszystkim, jak to zrobić. Zademonstrował nam także jak otworzyć dla siebie samych nowe ścieżki przez życie, pełne wewnętrznego spokoju.
“Nasza nagroda leży w wysiłku, jaki podejmujemy do jej osiągnięcia, a nie w wyniku. Maksymalny wysiłek to droga do pełnego zwycięstwa”.
–Gandhi–
Zamieszczone grafiki pochodzą ze zbiorów Francisco Rodrígueza, zostały zamieszczone za zgodą ich autora.