Ludzie są skłonni wykorzystywać różne konfrontacyjne strategie rozwiązywania problemów. Znane one są jako zasoby radzenia sobie. Mogą mieć charakter celowy lub mimowolny. Pomagają nam sprostać wymaganiom i konfliktom, które są obecne w naszym życiu.
Ze względu na nasze doświadczenia i to, czego się nauczyliśmy, każdy z nas ma inne zasoby radzenia sobie z różnymi wyzwaniami lub sytuacjami. Używamy również różnych strategii do skutecznego pokonania przeszkód, jakie stanowią te wyzwania.
Zasoby te zyskują na znaczeniu, ponieważ im bogatsze i bardziej zróżnicowane są, tym bardziej jesteśmy w stanie sprostać trudnościom i przeszkodom na naszej ścieżce życiowej.
“Emocje są wynikiem procesu poznawczej oceny sytuacji, zasobów radzenia sobie i tego, co się dzieje, gdy ich używamy”.
–Lazarus and Folkman, 1986–
Zasoby radzenia sobie – wytłumaczenie tej koncepcji sformułowane przez Lazarusa
Kiedy pojawia się zestaw wymagań środowiskowych lub sytuacyjnych (na przykład mnóstwo pracy w ciągu następnych kilku tygodni), człowiek powinien zareagować w sposób, który pozwoli mu dostosować się do zaistniałej sytuacji.
Innymi słowy, człowiek musi dostosować się do tych wymagań za pomocą niektórych mechanizmów radzenia sobie.
Na przykład, gdy mamy do czynienia z sytuacją, która wywołuje stres lub niepokój, wykorzystujemy zasoby radzenia sobie, aby stawić jej czoła. Dlatego Lazarus uważa, że stres jest szeroko zakrojonym procesem adaptacji do środowiska. Bez tego nie moglibyśmy istnieć.
Zasoby radzenia sobie mogą być używane w sposób pozytywny bądź negatywny
W przypadku powstania nieoczekiwanej sytuacji, mamy dwa możliwe wyjścia. Pierwsze dotyczy używania mechanizmów radzenia sobie, które pozwalają nam przebrnąć przez ten problem.
W tym przypadku dostosowujemy się do naszych okoliczności, dzięki czemu możemy normalnie korzystać ze swoich zasobów. Istnieje też jednak drugi scenariusz. Według niego otoczenie wymaga więcej, niż jesteśmy w stanie wytrzymać.
Zasoby radzenia sobie pozwalają nam dostosować się do różnych sytuacji w naszym środowisku.
W tej drugiej sytuacji człowiek dostrzega nierównowagę między tym, co jest wymagane do rozwiązania problemu, a zdolnościami, które mają mu w tym pomóc. Dlatego tak duży wymóg może wywołać u danej osoby dwa różne rodzaje reakcji.
Po jednej stronie – reakcja fizjologiczna. Obejmuje ona zwiększoną częstość akcji serca, pocenie się, podwyższone ciśnienie krwi lub zmiana tętna. Z drugiej strony, może nastąpić reakcja emocjonalna. Jej objawami jej ujemna wartościowość oraz stres, niepokój, gniew i depresja.
Podwójna wycena
Wyobraź sobie, że Twój partner mówi Ci, że musi wyjechać za granicę z przyczyn związanych z pracą. Po pierwsze, według Richarda Lazarusa, dokonasz pierwotnej oceny sytuacji.
Oznacza to, że przeanalizujesz, czy to wydarzenie jest pozytywne czy negatywne. Spróbujesz również zobaczyć, jakie mogą być konsekwencje tej sytuacji i jak mogą na Ciebie wpłynąć.
Później dokonasz drugiej oceny. W niej, zamiast skupiać się na samym wydarzeniu, skupisz się na swoim partnerze. W tym momencie zaczniesz myśleć o umiejętnościach i narzędziach, których potrzebujesz, aby stawić czoła tej sytuacji lub nowej rzeczywistości.
Oznacza to, że spróbujesz zgromadzić wszystkie swoje zasoby radzenia sobie i wykorzystać je. W zależności od tej ostatniej oceny, rozpocznie się (lub nie) reakcja stresowa.
Strategie radzenia sobie
Zazwyczaj istnieje wiele różnych takich strategii, które uwzględniają różne aspekty. Jednak każda z nich bierze pod uwagę sposób, w jaki oceniamy pewne wydarzenie oraz emocje, które to wydarzenie wywołuje. Zatem, w oparciu o te cechy, specjaliści dzielą zasoby radzenia sobie na dwie grupy:
Strategie skoncentrowane na problemie
Te zasoby radzenia sobie mają na celu pomóc danej osobie zmierzyć się z zaistniałą sytuacją. Powinny nadać jej znaczenie i umożliwić osobie zrozumienie problemów.
Strategie te opierają się na poszukiwaniu rozwiązań przywracających równowagę poznawczą i rozwiązywaniu lub zmianie problemu. Odnoszą się do konfrontacji i poszukiwania wsparcia społecznego oraz rozwiązań.
Zwykle używane są, gdy stresujące wydarzenie postrzegane jest jako sterowalne. Na przykład mamy do zrobienia wiele zadań w jeden dzień. To powoduje w naszym życiu niepokój i stres.
Jak dostosowujemy się do takiej sytuacji? Jeśli wykorzystamy tego typu strategię, która sugeruje postrzeganie siebie jako zdolnego do zrobienia zadania, będziemy w stanie ukończyć wszystko.
Strategie skoncentrowane na emocjach
W przeciwieństwie do poprzednich strategii radzenia sobie, ten rodzaj jest zwykle stosowany, gdy sytuacja jest tak stresująca, że traktujemy ją jako znajdującą się poza naszą kontrolą.
Dlatego też nie skupia się ona już na problemie, ale na emocjach, jakie wywołuje dane wydarzenie. Dopiero po ich opanowaniu możemy wreszcie zrelaksować. Te strategie mają służyć przywróceniu naszej równowagi emocjonalnej.
Wymienione strategie obejmują samokontrolę, dystansowanie się, pozytywne przewartościowanie, samooskarżenie oraz ucieczkę/unikanie. W odniesieniu do tego ostatniego typu zachowania, zasoby radzenia sobie oparte na unikaniu mogą usunąć problem jedynie tymczasowo.
Używając tego zasobu, człowiek będzie próbować uciec od swoich problemów, robiąc cokolwiek innego. Pragnie jak najdalej odsunąć się od źródła stresu. Jednakże gdy tylko skończy się to zajęcie, będzie musiał ponownie stawić czoła tej sytuacji.
Te zasoby radzenia sobie nie są sztywne. Nie musisz przepisowo ich przestrzegać. Są elastyczne, tak jak my. Za pomocą właściwej terapii i wsparcia psychologicznego możemy wykorzystać je do skutecznego zarządzania stresem.