Wzorce emocjonalne rodziny – jak je poznać?

Nasza rodzina i cała jej dynamika wpływają na nas bardziej, niż sobie wyobrażamy. Czy traktujesz swoje dzieci w sposób, w jaki traktowała Cię matka (nawet jeśli przysięgałeś sobie, że nigdy nie będziesz tak robić)? Czy wyrażasz złość lub smutek w taki sam sposób, jak robi to Twój ojciec? A może zauważyłaś, że Ty i Twój partner doświadczacie tych samych problemów, co Wasi rodzice?

Jest to coś bardzo powszechnego. Nie zawsze jednak zdajemy sobie sprawę z powielania takich zachowań. Czy wiesz, jak zatrzymać ten cykl? Chcemy zaproponować proste ćwiczenie, które pomoże Ci zidentyfikować wzorce emocjonalne rodziny.

Oczywiście to tylko połowa sukcesu, ponieważ gdy już sobie to uświadomisz, będziesz musiał podjąć działania, aby wprowadzić zmiany. Jednak zrozumienie, skąd biorą się nasze reakcje, dlaczego czujemy się w określony sposób i kiedy powstały nasze mechanizmy obronne, może utorować nam drogę do tego, abyśmy stali się osobą, którą chcemy się stać, a nie tą, do której zdaje się nas popychać jakiś wzorzec działania.

Jak rodzinne wzorce emocjonalne wpływają na Ciebie

To, że widzisz u siebie postawy, myśli i reakcje takie, jak u Twoich bliskich, nie jest jedynie kwestią przypadku. W rzeczywistości istnieje kilka sposobów dziedziczenia tych wzorców.

Po pierwsze, istnieje niezaprzeczalny składnik genetyczny. Na przykład szacuje się, że około 30–40% predyspozycji do wystąpienia lęku lub depresji jest uwarunkowane genami. Zatem osoba może odziedziczyć tendencję do nieproporcjonalnego reagowania na pewne bodźce. Na tej podstawie możesz być tak samo pełen obaw jak jeden lub więcej członków Twojej rodziny. Być może masz tendencję do martwienia się tak samo jak oni lub masz podobne trudności z radzeniem sobie ze smutkiem i stratą.

Kluczową rolę odgrywa również środowisko. Model, który otrzymujemy w dzieciństwie i wczesne doświadczenia, które posiadamy, decydują o tym, czy odziedziczone geny ulegną ekspresji, a dodatkowo uczenie się zastępcze uczy nas sposobów myślenia, odczuwania i działania. Innymi słowy, dorośli we wczesnych latach Twojego życia pokazali Ci, jak odnosić się do świata, jak interpretować to, co się dzieje i jak na to reagować.

Nie jest to zapisane na stałe, ponieważ zawsze można zmodyfikować wzorce, których się nauczyłeś. Jednak aby to zrobić, musisz mieć świadomość, że one istnieją i jak w Tobie działają. Z tego powodu zawsze warto przeanalizować, w jaki sposób każdy członek rodziny wyraża swoje emocje i jak wyrażał je, gdy byłeś mały.

Wykryj i zidentyfikuj wzorce emocjonalne swojej rodziny

Aby wykonać to ćwiczenie, musisz ustalić na dwa aspekty:

• Kogo będziesz oceniał? Dobrym pomysłem jest włączenie wszystkich członków rodziny (rodziców i rodzeństwo), a także wszystkich innych osób, które wywarły znaczący wpływ. Może to być na przykład ten dziadek, który gdy dorastałeś mieszkał w Twoim domu, lub wujek, którego ekspresja emocjonalna jest dla Ciebie szczególnie nieprzyjemna. Ważne jest również, aby w analizie uwzględnić siebie samego.
• Jakie emocje będziesz oceniać? Możesz wybrać tyle, ile chcesz, ale wygodnie jest zacząć od podstawowych emocji, takich jak radość, smutek, złość i strach. Możesz także dodać dowolną emocję, która Twoim zdaniem jest problemem w Twojej rodzinie.

Mając te dane, zaprojektuj wykres lub tabelę zawierającą wszystkie wybrane osoby w kolumnach i wszystkie zidentyfikowane emocje w wierszach. W ramce znajdującej się na skrzyżowaniu obu elementów opisz, jak każda osoba odnosi się do tej konkretnej emocji.

Aby uzyskać więcej informacji, zwróć uwagę na:

• Sposób, w jaki dana osoba wyraża te emocje.
• Sposób, w jaki reaguję, gdy inni wyrażają tę emocję.

Praktyczny przykład ćwiczenia

Jako przykład możesz wziąć poniższą tabelkę:

	Szczęście	Smutek	Strach	Gniew
Ja	1) Robię żarty 2) Proszę o więcej	1) Izoluję się i płaczę w samotności 2) Próbuję rozwiązywać problemy innych	1) Czuję się sparaliżowany i nadmiernie się martwię 2) Bagatelizuję uczucia innych	1) Tłumię to, co czuję 2) Nie chcę rozmawiać z drugą osobą
Matka	1) Mówi żywo i głośno 2) Odwraca uwagę od powodów, dla których inni czują się szczęśliwi	1) Zachowuje się, jakby wszystko było w porządku 2) Próbuje rozwiązywać problemy innych	1) Zdecydowanie stawia czoła sytuacji 2) Minimalizuje tę emocję u innych	1) Krzyczy i obwinia innych za zaistniałą sytuację 2) Odpowiada sarkazmem i ironią
Ojciec	1) Jest przyjazny i zabawny 2) Prosi o więcej na ten temat	1) Izoluje się i ukrywa swój smutek przed innymi 2) Słucha z empatią	1) Martwi się nadmiernie 2) Minimalizuje tę emocję u innych	1) Izoluje się i przyjmuje postawę ofiary 2) Milczy, dopóki druga osoba nie przeprosi

Stwórz zmianę, której potrzebujesz

Przeglądając i analizując powyższą tabelę, znajdziesz kilka dopasowań, co pozwoli Ci zauważyć powtarzające się wzorce wśród różnych członków rodziny. Graficzne przedstawienie postaw i reakcji każdego z nich pomoże Ci zrozumieć, od kogo odziedziczyłeś dane zachowanie lub czego się z niego nauczyłeś. Co więcej, łatwiej będzie Ci określić, które z tych reakcji są przydatne i pozytywne, a które dysfunkcjonalne.

Pamiętaj, że nie chodzi tylko o znajdowanie zbiegów okoliczności, ale także o zrozumienie konsekwencji działań drugiej osoby. Na przykład, jeśli Twój ojciec stosował milczenie, gdy byłeś zły, prawdopodobnie nauczyłeś się, że wyrażanie tych emocji może spowodować, że zostaniesz odrzucony lub utracisz miłość innych. Z tego powodu przestałeś wyrażać emocje i zacząłeś je tłumić, a na zewnątrz być posłuszny i życzliwy.

Od teraz możesz zainicjować zmiany, które uznasz za konieczne. Pozostań przy tych reakcjach i mechanizmach, które uważasz za przydatne i funkcjonalne, ale modyfikuj te, które powodują problemy lub cierpienie. Złe zarządzanie emocjami nie tylko czyni nas mniej szczęśliwymi, ale także wpływa na nasze relacje z innymi.

Możesz odkryć różne nowe strategie radzenia sobie, które będziesz mógł zastosować od teraz, i postawić sobie za cel nauczenie się nowych sposobów radzenia sobie z emocjami swoimi i innych. Ponieważ nie jest to łatwa praca, najlepiej będzie mieć profesjonalne wsparcie, z którego będziesz mógł korzystać w tym procesie.