Współczucie dla siebie nie jest aktem samolubstwa. Każdy z nas jest zobowiązany praktykować tę troskę o własną osobę. Pozwala to bowiem wybaczać przeszłe i obecne błędy. Dodaje też otuchy w trudnych czasach lub pozwala traktować siebie z szacunkiem, na jaki zasługujemy.
A ponieważ nikt nie przychodzi na ten świat z tą umiejętnością jako wrodzoną, ważne jest, aby jej nauczyć. Boccaccio powiedział w Dekameronie, że nic nie czyni nas bardziej ludzkimi niż współczucie dla naszych bliźnich. W jakiś sposób, zarówno kulturowo, jak i społecznie, wpojono nam ideę, że to uczucie idzie zawsze od wewnątrz na zewnątrz.
To prawda, że trzeba współczuć cierpiącym i że przeżywanie tego uczucia czyni nas szlachetniejszymi. Jest jednak równie ważny szczegół. Współczucie musi również kierować się do wewnątrz, wobec samego siebie. Takie współczucie dla siebie jest zdrowe, oczyszczające, a nawet konieczne. Niektórzy określają to nawet jako rodzaj „zdrowego narcyzmu”.
Ale cokolwiek to jest, ten psychologiczny obszar wykracza daleko poza miłość własną, ponieważ daje jej wsparcie, rozmach i znaczenie. Zanurzmy się nieco głębiej w ten temat.
Współczucie dla siebie, klucz do dobrego samopoczucia psychicznego
Kochać siebie to jedno, ale kochać siebie w dobry sposób to coś innego. Nie każda miłość własna jest zdrowa. Często spotyka się bowiem nadmierne ego i zawyżoną samoocenę, które charakteryzują szkodliwy narcyzm.
Takie osoby interesuje tylko ich własna osoba i nikt inny. Podobnie nie pomylimy się zbytnio, jeśli powiemy, że na co dzień najbardziej docenia się osoby, które traktują siebie bez niezbędnego szacunku i uczucia.
Przechodzenie przez życie z nadszarpniętą samooceną ustępuje potem miejsca cieniom depresji i innych problemów psychologicznych.
Z drugiej strony, mężczyźni i kobiety, którzy nie są w stanie zapanować nad negatywnym, oskarżającym i niszczącym dialogiem wewnętrznym, zawsze dryfują w kierunku cierpienia psychicznego. Tracą dobre okazje, wchodzą w nieszczęśliwe związki i rzadko osiągają osobiste spełnienie.
Współczucie dla siebie nie jest aktem słabości. Czasami trudno jest nam pozwolić sobie na to uczucie, ponieważ współczucie kojarzy nam się z litością. Z tym uczuciem, które jest często puste i bierne. I sytuuje się gdzieś pomiędzy smutkiem a czułością wobec czegoś lub kogoś.
Zniekształciliśmy ten wymiar do tego stopnia, że czujemy pewien dyskomfort, kiedy odczuwamy współczucie dla samych siebie. Dlatego konieczne jest przeformułowanie go i nadanie mu takiego znaczenia, na jakie zasługuje.
Dlaczego powinniśmy rozwinąć w trochę większym stopniu współczucie dla siebie?
Kristin Neff zdefiniowała termin współczucie dla siebie i opisała jego przydatność dla dobrego samopoczucia psychicznego. Jej prace badawcze nad tą umiejętnością utożsamiają ją z praktyką uważności, której korzyści dla zdrowia psychicznego mają szerokie poparcie nauki.
Współczucie dla siebie to przede wszystkim akceptacja niedoskonałości człowieka. To uwzględnianie, że jesteśmy omylni i że popełniamy błędy. To również umiejętność reagowania na nie z życzliwością i uczuciem.
Potrzeba rozwijania tej zdolności związanej z dobrym samopoczuciem przejawia się na wielu płaszczyznach:
- Badanie zrealizowane na Uniwersytecie Duke (Stany Zjednoczone) pokazało coś interesującego: ludzie, którzy na co dzień stosują współczucie dla siebie, mają dobrą inteligencję emocjonalną i pełniejszą satysfakcję z życia.
- Z drugiej strony wykazano również, że współczucie dla siebie koreluje z mniejszą częstością depresji i lęku. To ostatnie jest istotnym faktem, który warto wziąć pod uwagę.
- Osoby, które potrafią okazywać sobie szacunek i serdeczność w trudnych chwilach, kształtują wewnętrzny dialog, który nie ocenia, nie krytykuje i pozwala im zaakceptować siebie takimi, jakimi są.
- Warto również zauważyć, że ludzie, którzy praktykują współczucie dla siebie, nie wpadają w labirynt nadmiernego zamartwiania się, w negatywne rozmyślania, które obniżają samopoczucie psychiczne. (Krieger, Altenstein, Baettig, Doerig i Holtforth, 2013).
Elementy współczucia wobec siebie
W ostatnich latach literatura i badania dotyczące współczucia wobec samego siebie przezywają prawdziwy rozkwit. Wiemy już, że wspieranie pacjentów z depresją we współczuciu dla siebie poprawia ich postęp i stopniowe wyzdrowienie.
Badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Zurychu mówią również o przydatności włączenia tej umiejętności do terapii poznawczo-behawioralnej. Warto jednak rozważyć jakie elementy wchodzą w zakres i nadają właściwy kształt ćwiczeniu współczucia dla siebie.
Wyszczególniono następujące działania:
- Mów do siebie życzliwie.
- Oceniaj siebie pozytywnie.
- Pamiętaj, że istoty ludzkie nie są doskonałe ani niezniszczalne.
- Poznaj siebie i swoje potrzeby.
- Zrozum, że cierpienie, błąd lub strata są częścią życia.
- Współczucie dla siebie oznacza umiejętność doceniania i kochania siebie tak, jak na to zasługujemy.
- Uważność z kolei pozwoli ci efektywniej rozwijać ten wymiar.
Współczucie dla siebie chroni nas przed zależnością od innych
Współczucie dla siebie bynajmniej nie oznacza użalania się nad sobą ani postrzegania siebie jako słabych lub kruchych. To raczej docenianie siebie w autentyczny sposób, ponieważ rozumiemy, ile jesteśmy warci i na ile zasługujemy. To z kolei oznacza tolerancję dla naszych błędów i opatrywanie wewnętrznych ran, aby dodać sobie otuchy i iść naprzód.
Istnieje ponadto równie interesujący szczegół, który musimy wziąć pod uwagę. Współczucie dla siebie zwiększa naszą niezależność, kiedy chodzi o zatwierdzanie emocji, potrzeb i poczucia własnej wartości. Kiedy wiemy, na co zasługujemy, przestajemy być całkowicie zależni od uwagi innych.
I chociaż ją doceniamy, nie jesteśmy już tak zależni od naszego otoczenia.
Podsumowując, pozwolenie sobie na bycie niedoskonałym i kochanie siebie mimo to w każdej sytuacji i okolicznościach jest ćwiczeniem zdrowotnym, które warto regularnie praktykować. Właśnie dziś jest dobry dzień, aby wejść na tę drogę.
Bibliografia
Wszystkie cytowane źródła zostały dokładnie sprawdzone przez nasz zespół, aby zapewnić ich jakość, wiarygodność, trafność i ważność. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i posiadającą dokładność naukową lub akademicką.
- Barnard, L. & Curry, J.F. (2011). Self-Compassion: Conceptualizations, Correlates, & Interventions. Review of General Psychology, Vol. 15, No. 4, 289–303.
- Gilbert, P., & Procter, S. (2006). Compassionate mind training for people with high shame and self-criticism: Overview and pilot study of a group therapy approach. Clinical Psychology and Psychotherapy 13, 353-379. doi:10.100/cpp.507
- Krieger, T., Altenstein, D., Baettig, I., Doerig, N., & Holtforth, M. G. (2013). Self-compassion in depression: Associations with depressive symptoms, rumination, and avoidance in depressed outpatients. Behavior Therapy, 44, 501-513. doi:10.1016/j.beth.2013.04.004
- Neff, K. (n.d.). Definition of self-compassion. Self-Compassion.org. Retrieved from http://self-compassion.org/the-three-elements-of-self-compassion-2/
- Neff, K., & Dahm, K. A. (2015). Self-compassion: What it is, what it does, and how it relates to mindfulness. In Brian D. Ostafin (Ed.) Handbook of Mindfulness and Self-Regulation (pp. 121-137). New York, NY, US: Springer.