Dylematy moralne to nie tylko kwestia filozoficzna. Mają zastosowanie w życiu codziennym i podczas ważnych dla ludzkości wydarzeń, takich jak wojny, katastrofy. A nawet po prostu w etyce medycznej.
Dylematy moralne to paradoksalne sytuacje, w których pojawiają się sprzeczne wartości. W tych sytuacjach nie jest możliwe działanie w sposób, który nie spowoduje żadnych szkód. Należy ocenić, która z opcji powoduje mniejsze szkody i/lub w której z opcji zachowana jest większa spójność etyczna.
Jednym z najbardziej znanych dylematów moralnych jest „dylemat wagonika”. W nim pojawia się pociąg, który jedzie z pełną prędkością. Podczas jazdy zobaczysz pięć osób przywiązanych do torów. Możesz jednak nacisnąć przycisk, aby zmienić trasę pociągu. Jednak na alternatywnej trasie znajduje się inna osoba przywiązana do torów.
W tym przypadku dylemat polega na tym, którą opcję wybrać. Debata dotyczy tego, czy moralnie bardziej uzasadnione jest pozwolenie, by pociąg zabił pięć osób. Lub świadomie zdecydować, że ofiarą musi być ten, kto jest na alternatywnej trasie.
Gdyby sprawy potoczyły się normalnie, ta osoba nie zginęłaby. Ten, kto naciśnie przycisk, skaże ją na śmierć.
Na podstawie tej hipotetycznej sytuacji pojawiły się kolejne dylematy moralne. Najbardziej znane to grubas na kładce, błędne koło i człowiek na podwórku. Zobaczmy, o co w nich chodzi.
“Nie ma odwagi bez dylematu lub charakteru, który nie jest ukształtowany przez wybory bardziej niż przez zwycięstwa”.
-Muriel Barbery-
1. Najciekawsze dylematy moralne: grubas na kładce
Człowiek na dachu jest jednym z moralnych dylematów wynikających z przykładu z wagonikiem. Sytuacja jest podobna: tramwaj jedzie w kierunku pięciu osób przywiązanych do torów. Jednak w tym przypadku istnieje możliwość rzucenia dużego ciężaru przed skład, aby zatrzymać go zanim dotrze do tych, którzy są związani.
Jedyną możliwą opcją jest rzucenie pod tramwaj otyłego mężczyzny, który znajduje się przy drodze. Gdyby został wrzucony pod pojazd, mógłby go zatrzymać i zapobiec śmierci pozostałych pięciu osób. Co powinieneś zrobić?
Różnica w tym przypadku polega na tym, że musisz wykonać aktywne zadanie, aby celowo zakończyć życie danej osoby.
Etyka utylitarna wskazuje, że czynnikiem decydującym jest liczba ofiar. Warto więc poświęcić jedno życie w zamian za uratowanie pięciu. Etyka humanistyczna wskazuje na coś zupełnie innego.
Mężczyzna, który znajduje się obok torów ma także swoje prawa. Jednym z nich jest prawo do życia, a zatem nie może służyć jako środek do ratowania innych.
2. Dylematy moralne: błędne koło
Błędne koło jest wariantem podobnym do dylematu tramwaju. W tym przypadku mamy do czynienia z zapętloną ścieżką. Czyli ścieżką, która biegnie w kółko: ciągle wraca do punktu wyjścia.
W tym przypadku do drogi przywiązanych jest pięć osób. Możesz także poprowadzić pociąg po innych torach. Tam zobaczysz przywiązanego do torów mężczyznę. Jest sporych rozmiarów i może zatrzymać pociąg, zanim wpadnie on w błędne koło i dotrze do pozostałych pięciu ofiar. Co powinieneś zrobić?
Klasyczny dylemat tramwajowy mówi, że istnieją tylko dwie drogi. Jedna nieunikniona ścieżka lub druga nieunikniona ścieżka. W przypadku pętli ten dylemat ma subtelną modyfikację, która implikuje bardziej wyrachowaną decyzję: jeden człowiek zostaje celowo użyty – jako przeszkoda – jako sposób na uratowanie pięciu innych osób.
3. Człowiek na podwórku
Trzecim z dylematów moralnych to człowiek na podwórku. W tym przypadku sytuacja jest taka sama jak w oryginale. Różnica polega na tym, że jedynym sposobem na przekierowanie pociągu jest wykolejenie go. Spowoduje to, że spadnie on w przepaść i na podwórko, gdzie inny mężczyzna odpoczywa w swoim hamaku.
Oznacza to, że jeśli zdecydujemy się na wykolejenie, to śmierć poniesie osoba, która nie ma nic wspólnego z sytuacją i która ostatecznie stałaby się ofiarą decyzji innych. U podstaw wszystkich tych dylematów znajduje się sprzeczność między czynieniem dobra większej liczbie ludzi lub podejmowaniem działań sprzecznych z podstawowymi prawami.
Badanie przeprowadzone przez Guya Kahane’a z Uniwersytetu w Oxfordzie (Wielka Brytania) wskazuje, że ludzie, którzy nie mają problemu z poważnym zranieniem kogoś w celu ocalenia innych ludzi wykazują cechy aspołeczne.
A w ich codziennym życie mają mniej skrupułów podczas wyrządzania krzywdy innym, nawet jeśli nie ma to żadnej użyteczności.
Bibliografia
Wszystkie cytowane źródła zostały dokładnie sprawdzone przez nasz zespół, aby zapewnić ich jakość, wiarygodność, trafność i ważność. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i posiadającą dokładność naukową lub akademicką.
Xibeca, G. (1995). Los dilemas morales. Un método para la educación en valores. Orientación, tutoría y psicopedagogía, 91.