Płeć niebinarna – co to znaczy?

Niedawna premiera trzeciego sezonu serialu „ Sex Education” produkcji Netflixa pozwoliła nam poznać nową postać, Cala Bowmana, który zidentyfikował jako „niebinarny”. To przygotowało grunt pod debatę o ludziach, którzy ucieleśniają tożsamość swojej płci jako niebinarną. Pokazuje nam również sytuacje, z którymi osoby te mają do czynienia na co dzień.

Co jednak oznacza płeć niebinarna? Aby odpowiedzieć na to pytanie, najpierw musimy zrozumieć, czym jest płeć. Następnie musimy poznać związek między płcią biologiczną a płcią psychologiczną. Wreszcie, musimy rozważyć społeczne implikacje alternatywnych tożsamości płciowych w świecie, który najwyraźniej jest zorganizowany na podstawie logiki binarnej.

Płeć w kontekście nieseksualnym

Słowo „płeć” z definicji odnosi się do idei kategoryzacji, klasyfikacji i rozróżniania między różnymi przedmiotami. Jej zastosowanie w naukach społecznych obejmuje potrzebę zrozumienia sposobu, w jaki konstytuujemy się jako podmioty, poza deterministycznymi granicami płci biologicznej.

Dlatego płeć ogólnie odnosiłaby się do fizjologicznych, biologicznych i anatomicznych cech ciała. Rodzaju cech, które pozwalają na sklasyfikowanie danej osoby jako „mężczyzny” lub „kobiety”. Jednak płeć odnosi się również do procesów historycznych i społeczno-kulturowych, dzięki którym ciało staje się „kobietą” lub „mężczyzną”. Obejmuje sposoby, w jakie ludzie odtwarzają role i zachowania związane z każdą płcią i jej narzucane.

W konsekwencji płeć jest zarówno konstrukcją społeczną, jak i internalizacją (lub nie) tej konstrukcji przez jednostkę. Ten proces internalizacji jest powiązany z koncepcją „tożsamości płciowej”.

Tożsamość płciową rozumiemy jako własne doświadczenie jednostki. Jest również ukonstytuowana społecznie w odniesieniu do tego, jak postrzegamy siebie w odniesieniu do naszej seksualności. Do tego dochodzą nasze sposoby doświadczania i przebywania w świecie. W tym sensie nasza tożsamość płciowa może, ale nie musi, odpowiadać naszej płci biologicznej.

Jak dotąd omówiliśmy kwestię schematu płci na podstawie kategorii binarnych. Czasami jednak tożsamość płciowa nie tylko nie pokrywa się z naszą płcią biologiczną, ale także nie odpowiada wyznaczonym kategoriom męskim lub żeńskim. W tym przypadku mamy do czynienia z niebinarną tożsamością płciową.

Płeć niebinarna: afirmacja nieokreśloności

Nauczyliśmy się rozumieć świat z logiki binarnej. Pary takie jak rozum/emocja, natura/kultura i umysł/ciało stanowią konstytutywną część nowoczesnej myśli, której jesteśmy niekwestionowanymi spadkobiercami.

Z punktu widzenia płci fundamentalna jest dychotomia na rodzaj męski i żeński. Na tym podziale bazują sposoby, w jakie staraliśmy się zrozumieć wzajemne relacje, a także pożądanie, estetykę, erotykę i tożsamość.

Binaryzm płci jest utrzymywany w ramach systemu cisnormatywnego. To system, w którym parametr „normalności” jest podyktowany korelacją między tożsamością płciową a płcią biologiczną. Z tego powodu wskazuje jako „nienormalne” te tożsamości, które nie pokrywają się z oczekiwaniami cisgenderowymi.

Jednak w ciągu ostatnich dziesięcioleci ujawniły się tożsamości nienormatywne. Fakt ten skłania do kwestionowania genderyzmu i sztywności systemu, który dopuszcza tylko dwie opcje jako obowiązujące.

W ten sposób płeć niebinarna jest koncepcją, która umożliwia uwzględnienie tych osób, które nie identyfikują się ani jako mężczyźni, ani jako kobiety. Niemniej jednak niekoniecznie oznacza to, że niebinarność jest „pośrednią” tożsamością między dwoma końcami spektrum binarnego.

Osoby, które uznają się za „niebinarne”, mogą nie identyfikować się z żadną płcią. Mogą poszukiwać neutralnej płciowo lub androgynicznej ekspresji. Z drugiej strony mogą przechodzić (jednocześnie lub naprzemiennie) między wyrażeniami płci męskiej i żeńskiej.

Tożsamości peryferyjne

Kwestionowanie binarności płci we własnej egzystencji czasami wiąże się z byciem obiektem krytyki, nękania i przemocy. Geneza i konsekwencje takiego zachowania wykraczają daleko poza zakres tego artykułu. Jednak z pewnością warto o tym wspomnieć jako nasz wniosek.

System płeć/gender jest głęboko zakorzeniony w procesach konstruowania tożsamości. Powoduje jednak, że generowana i reprodukowana jest przemoc wobec osób uważanych za nienormatywne.

Społeczność trans, osoby płynne pod względem płci i osoby queer są narażone na przemoc fizyczną i symboliczną oraz inne formy dyskryminacji. To wszystko stanowi część widocznego odbicia sieci opresji wobec tych, którzy wyrażają alternatywną tożsamość płciową.

Może powinniśmy zadać sobie pytanie, co jest tak niewygodnego w nieokreśloności płci? Co więcej, co powstrzymuje nas jako społeczeństwo przed zerwaniem z myśleniem binarnym i otwarciem się na nowe sposoby zamieszkiwania świata? Dlaczego nie możemy po prostu wyeliminować dychotomii i struktur dominacji, które stawiają jedne ciała i doświadczenia ponad innymi?