Niedawno oglądałem film, którego jedna ze scen natychmiast skupiła moją uwagę. Bardzo niekonwencjonalna rodzina świętowała urodziny pewnej osoby. Był nią Noam Chomsky. Jedno z dzieci bardzo się zdenerwowało na ojca za to właśnie świętowanie. Powiedziało wtedy, że woli obchodzić Boże Narodzenie jak wszystkie inne dzieci.
Odpowiedź ojca była stanowcza, może nawet dość brutalna w swojej bezceremonialności i brzmiała: „czy wolałbyś świętować fałszywego magicznego elfa, czy raczej urodziny człowieka takiego jak Noam Chomsky, który walczy o prawa człowieka i zrozumienie dla różnych idei?”
Ten biedny dzieciak nie był w stanie wymyślić niczego, co poparłoby jego marzenie o świętowaniu Bożego Narodzenia wraz z mnóstwem innych ludzi.
Ta scena przyciągnęła moją uwagę nie tylko dlatego, że dyskredytuje wierzenia milionów ludzi, ale także dlatego, że żadna z osób, w towarzystwie których oglądałem ten film, nie wiedziała kim tak naprawdę jest Noam Chomsky. Jeden z widzów zapytał nawet wprost: “kim w ogóle jest ten Noam Chomsky?”
Noam Chomsky i jego nieoceniony wkład w językoznawstwo
Noam Chomsky, urodzony w 1928 roku w Filadelfii, jest profesorem lingwistyki w Instytucie Technologii Massachusetts (MIT) oraz jednym z najwybitniejszych językoznawców dwudziestego wieku. Jego wkład w dziedzinie lingwistyki jest także fundamentalny dla rozwoju informatyki. Noam Chomsky swój doktorat poświęcił analizie transformacyjnej, po którym został profesorem w Katedrze Lingwistyki i Filozofii.
Jest on nie tylko wybitnym językoznawcą, ale także filozofem, aktywistą i analitykiem politycznym. Jest związany z najbardziej radykalnymi i krytycznymi nurtami politycznymi w Stanach Zjednoczonych. Jednak prawdopodobnie najbardziej znany na świecie jest ze swojej pracy w dziedzinie językoznawstwa. Opracował swoją własną teorię na temat uczenia się języków, na temat której inni ludzie napisali już całe setki stron.
Chomsky zasugerował, że od momentu narodzin nasze mózgi mają wrodzoną zdolność uczenia się i używania języka niemal instynktownie. Wielu badaczy zgadza się z nim nawet dzisiaj. Twierdzenia Chomsky’ego i przyćmiły wszystkie wcześniejsze teorie, które mówiły, że nowy język może zostać opanowany jedynie poprzez jego naukę.
Noam Chomsky uważa, że od urodzenia jesteśmy wyposażeni we wzór, do którego adaptują się różne istniejące języki. Ten wniosek zaprowadził go do odcięcia się od nurtów psychologicznych takich jak funkcjonalizm i behawioryzm, jeśli chodzi o kwestie językowe.
Teoria Noama Chomsky’ego zakładała, że istnieją uniwersalne zasady gramatyczne dla wszystkich języków. To wyjaśniało na przykład to, w jaki sposób dzieci mogą nauczyć się mówić tak szybko. Wyjaśniła ona również, dlaczego zasadniczo wszystkie dzieci przechodzą przez te same etapy, gdy uczą się języka i popełniają te same błędy.
“W każdym kolejnym przypadku stwierdzamy, że konformizm jest prostą drogą prowadzącą wprost do uzyskania do przywileju i prestiżu; niezadowolenie i nieposłuszeństwo powoduje konieczność ponoszenia osobistych kosztów, które mogą być bardzo wysokie.”
-Noam Chomsky-
Aktywista polityczny
Niektórzy uważają Chomsky’ego za najważniejszego intelektualistę naszych czasów. Częściowo z powodu jego pracy w charakterze aktywisty politycznego. Noam Chomsky postrzega siebie jako anarchistę, szczególnie zamiłowanym w tradycyjnym anarcho-syndykalizmie. Jest także gorącym orędownikiem obywatelskiego nieposłuszeństwa. Jednym z przykładów, który Noam Chomsky wykorzystuje do wyjaśnienia swojego pozytywnego nastawienia do aktywizmu, brzmi następująco:
”Wyobraź sobie, że idziesz ulicą w nocy. Nagle widzisz kogoś, kto z całej siły bije kogoś innego po drugiej stronie ulicy. Nie myśląc nawet o tym, kierujesz się w stronę przejścia dla pieszych, aby pomóc ofierze. Ale światło na przejściu dla pieszych jest czerwone. Co byś zrobił w takim przypadku?”
Przekraczanie ulicy przy świecącym na czerwono świetle jest niezgodne z prawem. To oznacza, że jeśli wejdziesz na jezdnię, to automatycznie złamiesz prawo. Z drugiej jednak strony, jeśli nie wejdziesz na przejście dla pieszych i zaczekasz, aż sygnalizator zmieni swój kolor na zielony, dla ofiary może być już za późno.
W powyższym przykładzie chodzi po prostu o to, że czasami łamanie prawa może być dobrym i uzasadnionym postępkiem. Wykroczenie poza ramy prawa może być pozytywnym zachowanie, o ile robimy to z dobrej z punktu moralnego przyczyny. Tutaj taką przyczyną była pomoc drugiej osobie. Noam Chomsky uważa po prostu, że postępowanie niezgodne z prawem zdefiniowanym przez rząd nie zawsze pokrywa się z tym, co ludzie uważają za nielegalne.
Obrońca praw człowieka
W odpowiedzi na wojnę w Wietnamie Noam Chomsky rozpoczął krytykę braku demokracji w krajach takich jak Stany Zjednoczone. Zawsze bronił koncepcji braku symetrii między opinią publiczną a decyzjami podejmowanymi przez polityków. Popiera on także wykorzystanie ruchów oddolnych w celu wywarcia presji na elity polityczne i w efekcie uzyskanie wprowadzenie rzeczywistych zmian na lepsze.
Nawet mimo tego, że w głębi ducha uważa się za syjonistę, Noam Chomsky ostro skrytykował Izrael. Jednak nadal wspiera kibucowy styl życia jako alternatywę społeczną. Był jednym z największych obrońców bojkotu Izraela, ruchu wspieranego przez BDS (Boycott, Divest and Sanction). Ruch ten stara się wywrzeć presję polityczną i ekonomiczną na Izrael, aby położyć kres jego okupacjom.
“Nie powinniśmy szukać bohaterów, powinniśmy szukać dobrych pomysłów.”
-Noam Chomsky-
Media i manipulacja opinią publiczną
Noam Chomsky twierdzi także, że każdy z nas powinien brać czynny udział w polityce. Nie jest to dziedzina wyłącznie dla profesjonalistów, tacy jak dziennikarze, intelektualiści czy politycy. Jednym z jego najważniejszych wkładów w ludzkość była jego analiza mediów. Oto niektóre z wniosków, jakie wysnuł na podstawie swoich badań:
- Media odsuwają naszą uwagę od ważnych problemów.
- Media dostarczają nam nieakceptowalnych sposobów na robienie różnych krok po kroku tak, abyśmy zaakceptowali je bez podnoszenia zbędnego alarmu.
- Media pomagają ludziom podjąć niepopularną decyzję, sprawiając w ten sposób, że będzie się ona wydawać “bolesna, ale konieczna”. W ten sposób osiągną one efekt w postaci akceptacji społecznej, którą później będą mogły wykorzystać do swoich celów.
- Media opierają się na czynniku emocjonalnym, który hamuje procesy racjonalnej analizy i krytycznego myślenia u odbiorców.
- Media rozprzestrzeniają bez przeszkód powszechne przekonanie, że bycie głupim i niekulturalnym jest modne i na czasie.
Teraz, kiedy dowiedziałeś się już trochę więcej o Noamie Chomskym, to możesz zaznaczyć w kalendarzu dzień 7 grudnia. Jest to bowiem data urodzin tej niezwykle ważnej dla ludzkości postaci. Oczywiście zrób to tylko wtedy, jeśli uważasz, że naprawdę warto obchodzić jego urodziny. Wystarczy pamiętać tylko o tym, co Noam Chomsky powiedział w pewnym momencie swojego życia:
“Jeśli założysz z góry, że nie ma dla Ciebie nadziei, zagwarantujesz sobie, że rzeczywiście nie będzie dla Ciebie żadnej nadziei. Jeśli przyjmiesz, że istnieje jakiś instynkt prowadzący ku wolności, że istnieją jakiekolwiek możliwości zmiany obecnego rzeczy, to istnieje także możliwość, że możesz przyczynić się do stworzenia lepszego świata.”