Mściwi ludzie: jacy są i jak sobie z nimi radzić

Wszyscy spotkaliśmy, a może nawet byliśmy blisko, mściwą osobę. Definiuje ich brak empatii i brak regulacji emocjonalnej. Jak mamy sobie z nimi radzić?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Mściwi ludzie co do joty stosują się do starego prawa Taliona: „oko za oko, ząb za ząb”. Niektórzy serwują swoją zemstę na zimno, jak Edmond Dantes. Innym się bardziej spieszy i szukają sposobu, aby natychmiast pomścić swój gniew i poczuć ulgę.

Oszustwo, zdrada i atak fizyczny lub moralny. To tylko niektóre z powodów, dla których ktoś może czuć mściwość. Jednak te uczucia zawsze zaczynają się od bardzo konkretnego wymiaru: utraty integralności.

Osoba, która pragnie zemsty, pragnie wyrządzić taką samą krzywdę drugiej osobie, myśląc, że dzięki temu poczuje się lepiej. Niemniej jednak nie zawsze tak się dzieje. Często ludzie nie odczuwają spokoju ani sprawiedliwości. Wywoływanie u innych tego samego bólu, który wcześniej spowodowali, w wielu przypadkach umieszcza osobę mszczącą się na tym samym poziomie moralnym.

Dr Michael McCullough jest psychologiem z Uniwersytetu w Miami i ekspertem od mechanizmów zemsty i przebaczenia. Wyjaśnia, że wszyscy doskonale rozumiemy ideę chęci skrzywdzenia tych, którzy nas skrzywdzili. Jednak tym, co powstrzymuje nas przed tego typu zachowaniem, jest kontrola impulsów, zasady etyczne i regulacja emocji.

Bez tych wymiarów bylibyśmy tylko zwierzętami w asfaltowej dżungli.

Jacy są mściwi ludzie?

Zemsta stanowi podstawę wielu wątków książkowych i filmowych. Hamlet, na przykład, mści śmierć swojego ojca. Do tego dochodzi wspomniany wcześniej Hrabia Monte Christo, niezapomniana postać Heathcliffa z Wichrowych Wzgórz oraz odnosząca sukcesy saga Millenium. Mówiąc o kinie przychodzą na myśl Kill Bill czy John Wick, ale moglibyśmy wymienić dziesiątki innych produkcji.

To sugeruje, że jeśli istnieje jedna ludzka emocja, z którą wszyscy często się łączymy, jest nią zemsta. Oczywiście wiemy, że w prawdziwym życiu zachowanie Lisbeth Salander w Millennium nie jest legalne. Jednak czujemy się usatysfakcjonowani, ponieważ wczuwamy się w motywy jej czynów. Problem pojawia się, gdy w prawdziwym życiu mamy do czynienia z mściwymi ludźmi.

W naszym codziennym życiu takie zachowania nie zawsze są zrozumiałe i mogą nawet wywoływać strach. Jednym z przykładów jest osoba, która nie akceptuje rozstania i inicjuje groźne zachowanie wobec swojego partnera. Czy też pracownik, który z niewiadomych powodów zaczyna nękać innego kolegę z pracy.

Cechy, które definiują ludzi mściwych

Istnieje psychologiczna cecha, która odróżnia ludzi mściwych od tych, którzy pomimo tego, że zostali skrzywdzeni, potrafią przebaczać. Jest to narcyzm. University of Oklahoma (USA) przeprowadził badania, które wykazały, że najbardziej mściwe osobowości prezentują narcystyczne zaburzenie osobowości.

To wyjaśnia kilka rzeczy. Są pewne osoby, które czują się zranione w dużej mierze nieznaczącymi, a nawet niezrozumiałymi czynami. Ich ego jest tak wrażliwe, że rani je najdrobniejsza rzecz i nie wahają się szukać zemsty. Identyfikują je następujące cechy:

• Zazdrość, niepewność i negatywne myśli. Mściwi ludzie doświadczają chęci zemsty ze względu na swoją niepewność i niską samoocenę. Czasami samo to, że inni odnoszą sukces, wywołuje w nich frustrację i pragnienie zranienia.
• Brak empatii i trudności w radzeniu sobie z emocjami. Kolejną zmienną, która definiuje ten profil, jest nieumiejętność radzenia sobie z emocjami, takimi jak gniew. Kiedy osoby te czują złość, nie wahają się przerzucać swoich uczuć na innych. Działa to dla nich jak mechanizm oczyszczający.
• Pokaz siły i sadyzmu. To kolejny bardziej niepokojący czynnik. Niekiedy mściwi ludzie dokonują pewnych czynów dla samej przyjemności wyrządzenia krzywdy, a także dla narzucenia swojej władzy innym.

Jak radzić sobie z mściwymi ludźmi

Większość z nas wczuwa się w wiele historii, które widzimy na dużym ekranie. Niemniej jednak jest to tylko sposób na zaprojektowanie siebie w rzeczywistości, która, jak dobrze wiemy, nie zawsze jest dopuszczalna w naszym codziennym życiu. Jak zauważył Konfucjusz, przed wyruszeniem w podróż do zemsty – wykop dwa groby.

Możemy szukać sprawiedliwości poprzez mechanizmy prawne, ale nigdy poprzez akty przemocy. Dlatego musimy być ostrożni z mściwym profilem osobowości, ponieważ jeśli jest jedna rzecz, która definiuje tego rodzaju ludzi, to działania irracjonalne. Jak jednak możemy się bronić przed tymi problematycznymi osobowościami?

Ważne jest, aby wziąć pod uwagę, że mężczyźni i kobiety z takimi impulsami mogą cierpieć na zaburzenia osobowości. Niemniej jednak ludzie, którzy są mściwi i mają obsesję na punkcie wyrządzania krzywdy, zawsze stanowią dla nas potencjalne zagrożenie i musimy się przed nimi chronić. Dlatego powinniśmy ich unikać, gdy tylko jest to możliwe.

Z tymi ludźmi naprawdę nie warto przebywać. Ich brak empatii tylko pogłębi nasz dyskomfort i rozpacz. To niebezpieczni ludzie i lepiej nie być w ich pobliżu. Jak powiedział Albert Einstein: „Słabi ludzie się mszczą. Silni ludzie wybaczają. Inteligentni ludzie ignorują”. Miejmy to na uwadze.