Inteligencja emocjonalna pomaga nam na wielu płaszczyznach codziennego życia. Dzięki niej jest nam łatwiej podejmować decyzje, szczególnie te, które nie są wynikiem automatycznego procesu myślenia. Emocje mają ogromny wpływ na wiele naszych decyzji, ale czasem są tak silne, że kłócą się z naszymi własnymi wartościami i działają na naszą szkodę. Aby tego uniknąć, warto nauczyć się panować nad nimi. Naukę tę najlepiej jest rozpocząć już w dzieciństwie.
Rozwijana w dzieciństwie inteligencja emocjonalna stanowi bardzo silną podstawę dla skutecznego zarządzania relacjami z samym sobą i z innymi w późniejszym życiu. Dzieci powinny uczyć się rozpoznawać podstawowe uczucia, lepiej je rozumieć i nimi kierować. Dzięki temu również jako dorośli będą w stanie unikać sytuacji, w której negatywne emocje będą ich ograniczać. Nauczą się również wykorzystywać pozytywne uczucia jako np. motor do działania.
Inteligencja emocjonalna – pierwszy krok do jej rozbudowania
Pierwszym krokiem w procesie rozwijania inteligencji emocjonalnej jest poznanie podstawowych emocji. Nie wystarczy tylko umieć je nazwać. Musimy również zrozumieć, do czego służą. Głównymi emocjami, jakich doświadczają dzieci są strach, złość, smutek, radość, ciekawość, niechęć i miłość. Dzieci nieco starsze zaczynają też odczuwać wstyd.
Niektóre z wymienionych wyżej emocji prowokują dzieci do obrażania innych, bicia czy stosowania podobnych form agresji wobec rówieśników i bliskich. Z kolei radość i inne pozytywne emocje są powodem do otwartości, hojności i serdeczności.
Drugi krok
Drugim krokiem na drodze do rozwinięcia inteligencji emocjonalnej jest rozpoznawanie wspomnianych wyżej emocji. Dotyczy to zarówno emocji odczuwanych przez nas samych, jak i przez osoby wokół nas.
Jeśli nie wiemy, jak objawia się dana emocja, nie będziemy w stanie jej rozpoznać. Dlatego musimy nauczyć się obserwować ludzi w chwilach, kiedy odczuwają np. złość i przyjrzeć się gestom, zachowaniom i słowom, jakie im wówczas towarzyszą. Im lepszymi jesteśmy obserwatorami, tym szybciej rozpoznamy pojawiające się u kogoś i u nas samych emocje.
Aby inteligencja emocjonalna rozwinęła się u dziecka, musi ono przede wszystkim umieć nazwać swoje uczucia. Można mu pomóc mówiąc w odpowiedniej sytuacji słowa takie, jak: “Czujesz radość, dlatego trudno jest Ci siedzieć w jednym miejscu.” albo “Chciałbyś uderzyć swojego brata bo czujesz złość”.
Inteligencja emocjonalna – trzeci krok
Kolejny krok to pozwolenie dziecku na odczuwanie emocji. Dziecko musi wiedzieć, że nie musi swoich emocji tłumić. Wystarczy, że je zauważy i zrozumie. Aby mu to ułatwić, możesz mówić np: “To normalne, że się tak czujesz” albo “Rozumiem, że jest Ci przykro”. Często przydaje się też następujące zdanie: “Każdy się złości, kiedy nie dostaje tego, co chciałby dostać”. Tego typu komunikaty są dużo lepszym rozwiązaniem niż tłumienie emocji dziecka poprzez słowa takie, jak: “Nie płacz, przecież nie boli tak bardzo” albo “Nie rozumiem, dlaczego tak bardzo się boisz”.
Aby pomóc dziecku wejść na wyższy poziom inteligencji emocjonalnej, musisz nauczyć się rozumieć ich emocje. Najlepszym na to sposobem jest postawienie się w ich sytuacji. Podejdź do dziecka z empatią i przyjmij jego emocje takimi, jakie są, bez oceniania. Kiedy już osiągniesz ten cel, pokaż dziecku alternatywny sposób na skanalizowanie energii związanej z daną emocją, aby nie uciekały się do automatycznych, często niepożądanych zachowań.
Czwarty krok
Skoro już wiemy, jak nazwać i opanować emocje, musimy nauczyć się, by ich nie blokować, a zamiast tego odpowiednio je pokierować. Aby umieć odpowiednio zarządzać daną emocją, należy przede wszystkim określić, czy mamy do czynienia z emocjami czy wyuczonym zachowaniem.
Emocje to coś, co czujemy, a zachowanie to coś, co robimy. Odczuwanie złości nie jest usprawiedliwieniem dla stosowania przemocy. Musimy uczyć dzieci, że pomiędzy emocją a zachowaniem istnieje pewien margines, który pozwala na podjęcie decyzji. Każdy człowiek powinien pracować nad tym, aby ten margines jak najbardziej rozszerzyć i pozwolić sobie na świadome podjęcie kroków w przypadku pojawienia się nawet silnych emocji.
Na dalszym etapie można też dzieciom pokazać ćwiczenia relaksacyjne, które pomogą im poradzić sobie ze złością. Warto też uczyć dzieci, jak mogą w uprzejmy sposób korygować zachowanie osób, które np. sprawiły im przykrość.
Piąty krok
Umiejętność refleksji nad wydarzeniami to jeden z elementów, które sprawiają, że jesteśmy ludźmi. Inteligencja emocjonalna to cecha, która tworzy się między innymi dzięki temu, że zastanawiamy się nad własnymi emocjami. Im lepiej rozumiesz powiązania pomiędzy tym, co się wydarzyło, a tym, jakie uczucia to w tobie wywołało, tym lepiej opanowałeś piąty krok.
Dziecko rzadko zastanawia się nad tym, dlaczego poczuło się w danym momencie tak a nie inaczej. Warto zachęcić je do tego, aby zastanowiło się nad przyczyną swojej złości, frustracji, smutku czy strachu. Im lepiej zrozumie te emocje, tym lepiej będzie sobie z nimi radzić.
Inteligencja emocjonalna – szósty krok
Po opanowaniu wszystkich powyższych kroków czas na naukę okazywania emocji w określonym kontekście. Dzieci muszą wiedzieć, że niektóre emocje nie powinny być okazywane w określonych sytuacjach. Na przykład, jeśli otrzymałeś stypendium, a Twój przyjaciel nie, to będzie nietaktem z Twojej strony, jeśli zaczniesz okazywać bezgraniczną radość jeszcze w momencie, gdy Twój przyjaciel żali się, że go nie dostał.
Aby umiejętnie dostosować okazywanie emocji do danej sytuacji, musimy rozwinąć i wykorzystać empatię. Jeśli Twoje emocje różnią się od emocji rozmówcy, postaraj się dostosować swoje zachowanie do sytuacji. Ma to bardzo duże znaczenie szczególnie w przypadku trudnych i negatywnych emocji.
Siódmy krok
Ostatnim krokiem w rozwoju inteligencji emocjonalnej u dzieci jest stworzenie historii na podstawie tego, co się wydarzyło. Jeśli dziecko budzi się z krzykiem i płaczem bo miało koszmary, powiedz mu spokojnym głosem, że to był tylko niedobry sen. Dodaj, że płakało, bo wystraszyło się tego, co zobaczyło we śnie. Postaraj się pokazać dziecku, że jego wyobraźnia i sny nie mają nic wspólnego z otaczająca go rzeczywistością.
Inteligencja emocjonalna to umiejętność, której nie można wykształcić w szybki i łatwy sposób. Proces ten wymaga empatii, cierpliwości i konsekwencji. Pamiętajmy jednak, że praca nad tym obszarem jest jedną z najlepszych inwestycji w przyszłe relacje dziecka ze światem zewnętrznym. Dzięki umiejętnemu zarządzaniu emocjami, dzieci będą potrafiły lepiej stawiać czoła trudnym sytuacjom w relacjach osobistych i zawodowych.