Być może jesteś jedną z tych osób, które gubią się bez względu na liczbę używanych systemów nawigacyjnych. A może wykazujesz zdolności w drugą stronę. Jesteś w stanie powtórzyć trasę w nieznanym mieście, po tym, jak zaledwie jeden raz ktoś ci towarzyszył. I umiesz to zrobić bez GPS-u lub jakiejkolwiek mapy. Wystarczy naturalny GPS mózgu.
Większość ludzi nie podpada ani pod jeden ani pod drugi przypadek. Należy ich umieścić raczej gdzieś w środku spektrum. Jest też faktyczne miejsce w spektrum, do którego pasujesz oraz miejsce w jakim myślisz, że jesteś. W tym zakresie ludzie bywają zarówno aroganccy jak i skromni.
W naszym artykule mamy zamiar podjąć próbę zaprezentowania pewnego modelu pozwalającego nam zrozumieć struktury mózgu zaangażowane w orientację przestrzenną, coś w rodzaju GPS mózgu.
Londyńscy taksówkarze i ich umysłowy GPS
Zacznijmy od wyjaśnienia, że mózg nie jest zrobiony z gliny modelarskiej, ale posiada jedną z właściwości jakimi charakteryzuje się powyższy materiał: jest plastyczny. Neuroplastyczność to zdolność mózgu do dostosowywania się funkcjonalnie i strukturalnie do wymagań otoczenia.
Jedna z tych adaptacji ma miejsce, gdy korzystamy z naszych umiejętności przestrzennych, robiąc użytek z naszego umysłowego GPS.
Jeśli podróżujesz bez przerwy i wciąż przejeżdżasz przez nowe miasta, twój mózg uzna, że orientacja przestrzenna jest ważna dla twojego przeżycia. Wykorzysta do tego małą sekcję przeznaczoną wyłącznie do wędrówek po okolicy.
Przejdźmy do kierowców taksówek w mieście pełnym czerwonych budek telefonicznych. Taksówkarze ci cieszą się sławą w psychologii z powodu klasycznego już badania przeprowadzonego przez Eleanor Maguire, profesor z University College London.
Kierowcy taksówek muszą zdać egzamin, aby zakwalifikować się do tej pracy. W trakcie testu kandydaci proszeni są o wybranie różnych tras w celu dostania się z jednego miejsca w drugie.
Test ten został przeprowadzony przy pomocy rezonansu magnetycznego (MRI) na grupie osób, których zawody nie zostały sprecyzowane oraz grupie osób pracujących jako kierowcy taksówek.
Pozwolił on odkryć, że u taksówkarzy obszar hipokampa był zauważalnie większy niż u innych kierowców. Odkryto również, że obszar ten był większy u tych, którzy wykonywali ten zawód dłużej.
Pomyśl o tym w ten sposób: szybko zorientujesz się w nowym miejscu, ponieważ załadowałeś do swojego mózgu niewielką mapę, która zajmuje nieco miejsca. Logicznie rzecz biorąc, mapa miasta tak dużego jak Londyn, z taką mnogością różnych tras, jak te, którymi poruszają się kierowcy taksówek, musi zajmować dużo miejsca.
GPS mózgu – obszary zaangażowane w orientację przestrzenną
Po przyjrzeniu się badaniom na orientację przestrzenną, pokażemy obszary mózgu odpowiedzialne za umiejętności związane z naszą orientacją. Zaczniemy od kory przedczołowej. Obszar ten jest odpowiedzialny za kontrolowanie impulsów. Wydaje się rozwijać do momentu, gdy wyrastamy z okresu nastoletniego. Jest związany z orientacją, ponieważ odgrywa ważną rolę w podejmowaniu decyzji.
Kora przedczołowa jest częścią mózgu, która ma ostatnie słowo na temat tego, jaką drogę wybrać. Gdy rozważasz różne alternatywne drogi to właśnie kora przedczołowa decyduje o tym, która z nich zostanie wybrana.
Prążkowie grzbietowe jest miejscem, w którym przechowywane są załadowane wcześniej mapy. Współpracuje ono z korą przedczołową, gdy przemierzasz znane sobie miejsca. Przechowuje również informacje o czasie i odległości. W hipokampie, neurony lokalizacyjne umożliwiają pobieranie nowych map do prążkowia grzbietowego
Środkowa część płatu ciemieniowego dotyczy kierunku i zmysłów. Kora śródwęchowa ustawia nas według punktu odniesienia, na przykład miejsca, w którym zaparkowaliśmy samochód. Potem jest móżdżek, który mówi neuronom motorycznym, by zaprowadziły cię tam, gdzie postanowiła skierować się kora przedczołowa.
Inne struktury także uczestniczą w procesie orientacji przestrzennej. Na przykład układ limbiczny, który prowadzi do wybuchu złości, gdy twój towarzysz nie ufa twojemu umysłowemu GPS – owi.
Ale tak, czy owak, pomijając wszystkie dygresje, właśnie opisaliśmy struktury, które tworzą twój umysłowy GPS. Mamy nadzieję, że ucieszyła cię ta podróż i że się nie pogubiłeś!