Co robić, gdy ktoś próbuje Cię kontrolować

Przyjaciele, partner, rodzina, współpracownicy... Zawsze znajdzie się ktoś, kto chce sprawować nad nami kontrolę. Jak temu zapobiec? Jak się bronić i wyznaczać jasne granice? Analizujemy to poniżej.

Kiedy ktoś próbuje Cię kontrolować, zwykle czujesz, że jesteś atakowany. To dlatego, że jeśli ktokolwiek chce Cię zdominować, nie tylko Cię lekceważy, ale także atakuje Twoje prawa, wartości i zdolność do podejmowania własnych decyzji. Niestety, dzieje się tak praktycznie każdego dnia w różnych środowiskach: w pracy, w domu i w kontaktach z partnerami.

Tego rodzaju dynamika jest niezwykle złożona i subtelna. W końcu trudno sobie wyobrazić, że ktoś, kogo uważasz za przyjaciela, może być wobec Ciebie natrętny. To trudne, bo kiedy kogoś lubisz, jesteś wobec niego bardziej tolerancyjny. Poddajesz się pewnym żądaniom, zgadzasz się na pewne przysługi, a nawet sankcjonujesz zachowania, które są zarówno nielogiczne, jak i szkodliwe.

Aż pewnego dnia zdasz sobie sprawę, co się dzieje.

Nagle nadchodzi moment, kiedy otwierasz oczy i orientujesz się, że ktoś próbuje Tobą manipulować, jakbyś był marionetką. Niektórzy używają do tego strachu, ale inni wykorzystują bliskość i rzekome uczucie, jakie mają wobec Ciebie. Musisz sobie jednak zdawać sprawę, że osoby, które chcą Cię kontrolować, nie kochają Cię, tylko starają się zaspokoić swoje własne cele.

Co ciekawe, nie jest tak łatwo uświadomić sobie, że ktoś próbuje Cię kontrolować. Rozpoznanie tego wymaga czasu, ponieważ trudno Ci uwierzyć, że ta sytuacja naprawdę ma miejsce.

Strategie pomagające, gdy ktoś próbuje Cię kontrolować

Patricia Evans to jedna z najlepszych specjalistek od komunikacji interpersonalnej. Jest także autorką kilku bestsellerów, takich jak The Verbally Abusive Relationship (1992) i Controlling People (2003).

W swojej najnowszej pracy Evans twierdzi, że ludzie, którzy chcą nad Tobą dominować, chcą zmienić Twoją rzeczywistość. Zniekształcają obraz Twojego środowiska, sprawiając, że zaczynasz wątpić w siebie. Evans uważa, że radzenie sobie z tego typu osobami jest prawie jak zerwanie zaklęcia. Polega na uświadomieniu sobie, co jak się wobec Ciebie zachowują, a następnie wyjaśnieniu im, że nie będziesz grał w ich grę i nie pozwolisz się pokonać ich makiawelicznym sztuczkom.

Przyjrzyjmy się strategiom „łamania czarów”, które mogą pomóc.

Bezpośrednie konfrontacje z osobami, które chcą Cię zdominować, niewiele pomagają. W takich okolicznościach zawsze wygrywa manipulator. Właściwą strategią jest przestać poświęcać im swoją uwagę, aby zobaczyli, że ich rola w Twoim życiu jest coraz mniejsza.

Zidentyfikuj “nadzorcę”: może być blisko Ciebie

Nie zawsze rozpoznajesz osobę kontrolującą Cie. Jest tak, ponieważ stosują oni subtelne, przebiegłe i ukryte strategie pod przykrywką dobrych intencji, fałszywego koleżeństwa, a nawet obosiecznego uczucia.

Działania te w końcu oplatają Cię jak korzenie drzewa biegnącego pod ziemią. Dlatego pierwszym krokiem zawsze jest dostrzeżenie, że nadchodzi niebezpieczeństwo. Oto kilka wskazówek, jak zachowują się osoby manipulujące innymi:

• Proszą Cię o przysługi i zakładają, że spełnisz je ze względu na relację, jaką z nimi masz.
• Sprawią, że uwierzysz, że są najważniejszymi ludźmi w Twoim życiu. Będą twierdzić, że to im najbardziej na Tobie zależy i zawsze chcą dla Ciebie jak najlepiej. Jednak badanie przeprowadzone przez Federalny Uniwersytet Południa (Rosja) wskazuje, że za kontrolującą osobowością kryje się postać zależna od osoby, którą kontroluje.
• Są biegli w krytykowaniu tego, co robisz, mówisz lub chcesz. Robią to w życzliwy i paternalistyczny sposób.
• Reagują dramatycznie, gdy czegoś im odmawiasz.
• Starają się wywoływać w Tobie poczucie winy z powodu błahych spraw. Na przykład przez późną odpowiedź na ich wiadomości lub dawanie im zbyt małej uwagi.
• Ich myślenie jest nieelastyczne i dychotomiczne. Wierzą, że albo jesteś z nimi, albo przeciwko nim i nigdy nie ma w tej kwestii kompromisu. Nie akceptują też innych perspektyw niż ich własne.
• Ich nastroje ciągle się zmieniają. Czasami dana osoba może być niezwykle przyjazna, a chwilę później zdystansowana. Co więcej, “nadzorca” stara się sprawić, abyś uwierzył, że jesteś przyczyną jego dobrego samopoczucia lub dyskomfortu.
• Kłamią. Kiedy ktoś próbuje Cię kontrolować, kłamstwo jest zawsze jego najlepszym zasobem.

Odpowiadaj im w pośredni sposób

Osoba wyszkolona w technikach kontrolnych jest również zwykle wykwalifikowana w bezpośredniej konfrontacji. Na niewiele się zda, jeśli powiesz jej: „Chcę, żebyś przestał mnie kontrolować, nie masz prawa postępować w ten sposób”. W konfrontacji twarzą w twarz zawsze będziesz na przegranej pozycji. Co więc możesz zrobić?

Najlepszą odpowiedzią jest działanie pośrednie, czyli takie, którego ktoś się nie spodziewa:

• Zignoruj tę osobę i zastosuj ciszę jako tarczę. Brak uwagi z Twojej strony osłabi osobę kontrolującą. Unikanie jej, wymykanie się, brak odpowiedzi i wycofywanie się z jej życia to najlepsza strategia.
• Stosuj techniki rozpraszające. Manipulatorzy są mistrzami mowy, moralizatorskich przemów, którymi przypominają Ci, co robisz źle. W takich sytuacjach zmień temat i porozmawiaj o innej, zupełnie niezwiązanej sprawie.
• Bądź pośrednio asertywny. Pokazywanie osobie kontrolującej swoich granic często nie przynosi wiele dobrego – ostateczne tylko je narusza. Jeśli ktoś narzeka na Twoją obojętność, bądź asertywny, przypominając o granicach, które zostały przekroczone.

Zadawaj im pytania, które służą jako bodziec do zastanowienia się

Kiedy ktoś próbuje Cię kontrolować, nie uciekaj się do gniewu ani protestu: zadawaj tej osobie pytania. Celem tej strategii jest skłonienie jej do kwestionowania samych siebie. Ponadto spraw, aby zobaczyli, zdajesz sobie sprawę z ich gier i że nie chcesz już w nie grać.

Twoje pytania powinny być bezpośrednie i zwięzłe oraz zawierać konkretne przykłady zachowań. „Dlaczego przyjmujesz za pewnik, że wyświadczę Ci przysługę? Dlaczego myślisz, że muszę się zgodzić na wszystko, o co mnie prosisz?

W życiu trzeba wiedzieć, kiedy odejść, a kiedy biec i zostawić coś, co sprawia Ci ból. Ktokolwiek, kto chce Cię kontrolować, nie docenia Twojego dobrego samopoczucia ani Twojego szczęścia.

Uwolnij się od poczucia winy

Społeczeństwo i sposób, w jaki jesteśmy edukowani, sprawiają, że czujemy się winni. Masz poczucie winy za to, że nie jesteś i nie zachowujesz się tak, jak chcą tego inni. Czujesz się winny za ustalanie sobie priorytetów i nieuwzględnianie potrzeb innych; za nieopiekowanie się tymi krewnymi, przyjaciółmi lub partnerami, którzy tak wiele dla Ciebie robią (nawet jeśli Cię nie lubią).

Musisz zrozumieć, że jeśli chodzi o Twoje samopoczucie psychiczne, nie ma pośredniej płaszczyzny. Albo ludzie wokół Ciebie dobrze Cię traktują, albo musisz ich zostawić. Zachowaj dystans. Przetnij więzy. Gdy ktoś próbuje Cię kontrolować, przeanalizuj, co Cię wiąże z tą osobą. Jeśli możesz opuścić tę relację, zrób to.

Jeśli z jakiegoś powodu jesteś zmuszony dzielić się z nimi pewnymi elementami swojego życia, postaraj się ograniczyć kontakt do minimum. Zrób to bez poczucia winy i bądź dumny, że stawiasz siebie na pierwszym miejscu.