Zespół Louis-Bar: życie w ciągłym déjà vu

Czy jesteś w stanie wyobrazić sobie doświadczanie każdej nowej sytuacji jakbyś już kiedyś ją przeżyła? Właśnie z tym muszą zmagać się osoby, u których rozwinął się zespół Louis-Bar.

Jest lato. Siedzisz ze swoją rodziną na ławce, rozmawiając o ostatnich wydarzeniach podczas gry w karty. Nagle czujesz, że to już się wydarzyło. Dotknęło Cię właśnie déjà vu. Czy jesteś sobie w stanie wyobrazić co by było, gdyby takie przeświadczenie towarzyszyło Ci cały czas? Dokładanie to dotyka osoby, u których pojawia się zespół Louis-Bar, nazwany tak od pierwszego odnotowanego przypadku.

Ale na czym właściwie polega déjà vu? Skąd bierze się ta nazwa? Kiedy i dlaczego występuje? Czy jest patologiczny?

Na czym dokładnie polega efekt déjà vu?

Termin ten pochodzi z języka francuskiego i oznacza “już widziane”. Używamy go odnosząc się do anomalii poznawczej nazywanej paramnezją. Polega ona na doświadczaniu czegoś, co według Ciebie już kiedyś Ci się przydarzyło, chociaż wiesz, że wcale tak nie było.

W rezultacie dana osoba odczuwa pewne poczucie znajomości sytuacji, wydarzeń lub zdarzeń, które w rzeczywistości są całkowicie nowe. Poza tym często pojawia się uczucie “obcości” lub “alienacji”.

Termin “déjà vu” został użyty po raz pierwszy w 1876 r. przez francuskiego filozofa Émile Boiraca. Napisał list do magazynu Revue Philosophique de la France et de l’Étranger w odpowiedzi na pytanie czytelnika, który twierdził, że przypomina sobie różne fakty, jakby pochodziły one z jego poprzedniego życia.

Boirac stwierdził, że on również miewał od czasu do czasu takie same doświadczenia: J’ai déjà vu ce que je vois (“Już widziałem to, co widzę”).

Psycholog Edward B. Titchener tłumaczy, że za déjà vu kryje się krótka wizja przedmiotu lub sytuacji zanim mózg skończył “budować” świadome postrzeganie tego doświadczenia. Przypomina to swego rodzaju “częściowe postrzeganie”, które objawia się jako fałszywe poczucie znajomości.

Jednak termin déjà vu został ukuty po raz pierwszy dopiero w 1896 r. przez francuskiego psychiatrę Francois-Léona Arnauda. Arnaud przedstawił Towarzystwu Medyczno-Psychologicznemu przypadek pacjenta Louisa.

Zespół Louis-Bar

Louis był 34-letnim oficerem armii, który po walkach w Wietnamie nie był już w czynnej służbie. Występowało u niego kilka dziwnych objawów. Między innymi mylił teraźniejszość z przeszłością, a w poprzednich latach czy miesiącach cały czas miał uczucie déjà vu.

Louis udał się do Vanves Health House, gdzie pracował dr Francois-Léon Arnaud. Jak można było podejrzewać, po przybyciu powiedział, że poznaje wszystko, co widzi po raz pierwszy. Stwierdził również, że mógł odczuwać to, co “czuł”, gdy znalazł się w tym miejscu po raz pierwszy.

Ten fenomen jest znany pod nazwą déjà senti (już odczute). Nawet gdy spotkał się z doktorem, Louis był przekonany, że lekarz jedynie udaje, że go nie zna.

Arnaud twierdził, że chociaż miał niezbite dowody na to, że Louis nigdy nie pojawił się w ośrodku, pacjent cały czas wierzył, że prowadzi “dwa równoległe życia”, ponieważ doświadczał wszystkiego dwa razy.

Od niepatologicznego déjà vu do zespołu Louis-Bar

Déjà vu to normalne doświadczenie. Okazuje się, że doświadcza go około dwie trzecie światowej populacji. Jednak chroniczne déjà vu nie jest normalne i często wiąże się z uszkodzeniami natury neurologicznej. Symptomy Louisa wydawały się wynikać z jakiejś choroby, którą zaraził się w Wietnamie i która wpłynęła na jego układ nerwowy.

Arnaud przybliża nas do prostego, ale skutecznego sposobu rozróżnienia kiedy déjà vu jest normalne, a kiedy wskazuje na rozwój jakiegoś schorzenia. Zdrowe osoby doświadczają go nieczęsto i przejściowo, mając świadomość, że uczucie obserwowanie czegoś lub przeżywania po raz kolejny to jedynie złudzenie.

Déjà vu ma cechy patologiczne, gdy pojawia się przekonanie, że takie doświadczenia rzeczywiście miały już kiedyś miejsce.

Gdy zaczniemy analizować przypadek Louisa w dzisiejszych czasach, zapewne dojdziemy do wniosku, że déjà vu nie było trafną diagnozą. W końcu termin ten odnosi się do dość normalnego doświadczenia. Być może jego objawy wskazywały na pewien rodzaj powtarzającej się paramnezji lub zbiorowej konfabulacji.

Polegają one na wytworzeniu zbioru zmyślonych wspomnień, wykorzystywanych do wypełnienia braków w pamięci wywołanych przez amnezję.

Niewyjaśnione zjawisko

Istnieją dowody na to, że oba fenomeny, zarówno zbiorowej konfabulacja, jak i déjà vu, pojawiają się w różnych obszarach mózgu. Zbiorowa konfabulacja wydaje się występować w płacie skroniowym przyśrodkowym i czołowym. Jednak inne badania ujawniają, że mieści się w płacie wyspowym, czyli w obszarze mózgu związanym z wrażliwością i emocjami.

Aby to udowodnić, trzeba przeprowadzić dalsze badania oparte na neuroobrazowaniu. Poza tym powinna istnieć możliwość wywołania déjà vu w laboratorium. Owszem, wydaje się to skomplikowane, ale prędkość rozwoju nauki sprawia, że odpowiedź może być bliżej niż sądzimy. Jednak do tego momentu możemy jedynie mieć nadzieję, że zespół Louis-Bar będzie wzbudzał jedynie szczęśliwe wspomnienia.