Wskaźnik Queteleta: statystyka wykorzystywana do zarabiania pieniędzy

Wskaźnik Queteleta, później przemianowany na BMI, przyniósł kilku firmom duże pieniądze. Co się za tym kryje?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Cristina Roda Rivera.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Wskaźnik Queteleta, czyli wskaźnik BMI, jest przestarzałym zjawiskiem. To będna skala oceny „stanu zdrowia”, która nigdy nie miała stać się tym, czym jest obecnie.

Gdy chcemy ocenić swoją wagę lub monitorować skuteczność diety, zazwyczaj posługujemy się wskaźnikiem masy ciała (BMI). Często przedstawiany jest jako narzędzie medyczne, BMI jest tak naprawdę tylko jednym z wielu sposobów „pomiaru i klasyfikacji ludzkiego ciała” (antropometria), ale z pewnością nie jest najskuteczniejszy ze wszystkich.

Wielu pracowników służby zdrowia kwestionuje przydatność tego wskaźnika. Miara ta nie jest uniwersalna i może być nawet bardziej szkodliwa niż korzystna. Nie tylko opiera się na niereprezentatywnej próbie, ale ma również głębokie wady metodologiczne.

Czy więc przez ponad sto lat byliśmy uwięzieni przez niewłaściwy sposób pomiaru naszych ciał? Jakie konsekwencje może to mieć dla naszego zdrowia fizycznego i psychicznego?

Wskaźnik Quetelet

Chociaż wskaźnik BMI jest dziś używany do oceny stanu zdrowia i określenia ryzyka choroby w populacji, głównym celem podczas tworzenia go nie było mierzenie stanu zdrowia, a tym bardziej wykorzystanie go w indywidualnej skali.

W 1832 roku, kiedy Adolph Quetelet (astronom i statystyk) opracował wskaźnik Queteleta, uczynił to, aby określić cechy „normalnego człowieka”. Nie był zainteresowany mierzeniem stanu zdrowia ani otyłości – wskaźnik był powiązany z wzorcami w populacji.

Quetelet opracował swój indeks na podstawie danych pochodzących wyłącznie z populacji mężczyzn rasy kaukaskiej. Dlatego od samego początku było jasne, że jest to indeks o wątpliwej metodologii naukowej.

Niemniej jednak, pomimo swoich uprzedzeń i ograniczeń, formuła ta odniosła sukces, dając początek znanemu dzisiaj BMI. W tym przypadku możemy zaobserwować różne zmienne, inną nazwę i cel, ale to samo podejście.

Przestarzała metoda wykorzystywana do zarabiania pieniędzy przez ubezpieczycieli

Na początku XX wieku w Stanach Zjednoczonych amerykańskie towarzystwa ubezpieczeniowe szukały prostego i szybkiego sposobu na zarobienie większych pieniędzy. Na podstawie niewielkiej ilości danych zebranych z formularzy stwierdzili wyższą śmiertelność u mężczyzn z „nadwagą”.

Przez dziesięciolecia lekarze nie mogli dojść do porozumienia w sprawie wyznaczenia jednego wspólnego wskaźnika. Niektórzy dzielili wagę przez wzrost, podczas gdy inni używali wagi i wzrostu podniesionych do trzeciej potęgi. Wreszcie profesor fizjologii, Ancel Keys, i jego współpracownicy, którzy badali otyłość, opublikowali Wskaźniki Względnej Wagi i Otyłości. Były to wyniki badania, w którym przeanalizowali ponad 7400 mężczyzn w pięciu różnych krajach.

Keys i jego badacze przeanalizowali różne możliwe równania i to wskaźnik Queteleta (waga podzielona przez wzrost do kwadratu) okazał się najlepszy w „wykrywaniu” nadwagi. Keys przemianował go na „wskaźnik masy ciała”.

Lukratywny biznes, a zdrowie społeczeństwa

W tym samym czasie narodziła się popularna kultura diet odchudzającyh i ludzie szukali różnych formuł, które pozwolą im zrzucić zbędne kilogramy. Jednak narodziny BMI i kultury slim/fit nie przyniosły oczekiwanych efektów. Wiele osób przeszło na dietę, ale to nie znaczyło, że mieli lepsze nawyki lub lepszy stan zdrowia.

Wskaźnik BMI nie działał jako wsparcie dla zdrowia fizycznego. W ciągu ostatnich 50 lat stosowanie tego wskaźnika przyczyniło się do wzrostu chorób metabolicznych i utworzenia się społeczeństwa tłuszczofobicznego, a także do pojawienia się wielu zaburzeń odżywiania i związanych z nimi konsekwencji.

Problematyczna miara

BMI jest problematyczny z kilku powodów:

• Jego kontrowersyjne początki. Jak wspomnieliśmy wcześniej, wskaźnik BMI został opracowany przez astronoma i statystyka, a nie przez badacza zdrowia czy lekarza. Quetelet badał grupy mężczyzn o bardzo specyficznym pochodzeniu i nie zróżnicowanych populacjach.
• Waga i BMI to to samo – wskaźnik ten jest bezpośrednio związany z wagą. Ponieważ wzrost nie zmienia się u osoby dorosłej, tylko waga może wpływać na zmianę BMI. Tak więc śledzenie wagi za pomocą kilogramów lub monitorowanie BMI oznacza dokładnie to samo.
• Etnocentryzm. BMI opiera się na danych dotyczących wzrostu i masy ciała głównie białych Europejczyków z wyższej klasy średniej. Oznacza to, że nie jest to reprezentatywna próba populacji ogólnej i nie uwzględnia różnic w średniej wielkości ciała w innych grupach etnicznych.
• Wiek, płeć i skład ciała. BMI nie uwzględnia składu mięśni i tkanki tłuszczowej. Osoba muskularna zostanie uznana za otyłą (ponieważ mięśnie ważą więcej niż tłuszcz przy tej samej objętości), a mimo to jej sylwetka będzie smuklejsza. Co więcej, ich ryzyko powikłań metabolicznych będzie mniejsze.
• Błąd klasyfikacji. Różnice między klasyfikacjami BMI (normalna waga, nadwaga, otyłość) są arbitralne. Nie opierają się na żadnych danych naukowych, ale zostały określone przez garstkę ludzi, którzy mają wyobrażenie o tym, jaka powinna być „normalna” waga.
• Błędna diagnoza. Wskaźnik ten zakłada, że znamy zachowania żywieniowe i stan zdrowia osoby wyłącznie na podstawie jej wzrostu i wagi.

Przestarzałe odniesienie, którego musimy przestać używać

Etykietowanie kogoś z nadwagą lub otyłością na podstawie jej poziomu BMI prowadzi do dyskryminacji, wstydu i obwiniania. Nie motywuje to ludzi do podejmowania lepszych decyzji życiowych i nie pomaga wydostać się ze spirali nadwagi, jeśli rzeczywiście jest to konieczne, poza czysto estetycznymi względami.

Władze publiczne, ogół społeczeństwa i pracownicy służby zdrowia mają dużo pracy do wykonania. Muszą powstrzymać szufladkowanie ludzi i ocenianie zdrowia innych na podstawie ograniczonych danych lub popularnych przekonań.

BMI fałszywie przedstawia stan zdrowia człowieka. Jego założenia dotyczące ludzi należących do różnych kategorii są tak naprawdę naukowo niedokładne.

Zamieszanie dotyczące zdrowia ludzi

Niedawne badanie przeprowadzone na dużej próbie wykazało, że prawie połowa osób sklasyfikowanych jako osoby z nadwagą i jedna trzecia osób sklasyfikowanych jako otyłe jest w rzeczywistości zdrowa metabolicznie. Oznacza to, że mają całkowicie normalny poziom ciśnienia krwi, cholesterolu i cukru we krwi.

W przeciwieństwie do tego, prawie jedna trzecia osób w kategorii „normalnej wagi” miała choroby metaboliczne. Z tego badania wynika, że nie ma choroby, która dotyka tylko osoby o dużej wadze. Te problemy zdrowotne dotykają ludzi wszystkich kształtów i rozmiarów.

Ponieważ jest wieloczynnikowa, otyłość musi zostać zdefiniowana na nowo, zwłaszcza gdy wiemy, że pierwszą przyczyną śmierci osób otyłych nie jest waga, ale fatfobia. Lęk spowodowany odrzuceniem i piętnem powoduje stan zapalny i zwiększoną otyłość. To reakcja innych zwiększa niepokój i zmusza ludzi do gry w rosyjską ruletkę.