Wahania nastroju to pojęcie, z którym zapewne już wielokrotnie się w życiu spotkałeś. Ale także bez wątpienia znasz tylko potoczne jego znaczenie. Tak naprawdę wahania nastroju obejmują wiele różnych kwestii i wynikają z mnóstwa pozornie niezwiązanych ze sobą przyczyn.
Jeśli istnieje jedno stwierdzenie, które jest prawdziwa w odniesieniu do emocji, to zapewne to, że są one bardzo uniwersalne. Niemniej jednak każda kultura w każdym zakątku świata ma swoje różnice i cechy. Uśmiech może oznaczać coś innego niż nam się wydaje, a zmarszczone brwi mogą chcieć przekazać coś innego niż to, do czego jesteśmy zazwyczaj przyzwyczajeni.
Ale oprócz tego, co ludzie chcą wyrazić i co rozpoznają w zależności od kraju i kultury, z którymi mamy do czynienia, nasze ogólne uczucia i emocje są takie same. Ale kiedy nasze stany emocjonalne wymykają się spod kontroli, pojawiają się u nas wahania nastroju. I to właśnie one będą stanowić temat naszego dzisiejszego artykułu.
Zdolność do identyfikowania tego, co dzieje się z osobą stojącą przed Tobą sprawia, że czujesz się komfortowo i dzięki temu Twoja własna niepewność maleje. Kiedy spotykasz kogoś, kto jest smutny, starać się go zidentyfikować, zrozumieć, a nawet zaczynasz odczuwać pewnego rodzaju empatię. Co się dzieje jednak w przypadku, gdy spotykasz kogoś, kto wykazuje oznaki niekontrolowanych emocji? Czyli ma wahania nastroju?
“Pielęgnuj swoje własne emocje i nigdy nie pozwól sobie na ich niedocenianie.”
-Robert Henri-
To nie jest osobowość “bipolarna”, ale po prostu wahania nastroju
Teraz jest dobry moment, aby wyjaśnić, co tak naprawdę oznacza nieprzyjemnie brzmiące i źle kojarzące się określenie “osobowość bipolarna (dwubiegunowa)”. Często słyszymy, że jedna osoba opisuje drugą jako “dwubiegunową” tylko dlatego, że nie rozumie, jak wahania nastroju u tej drugiej osoby mogą tak szybko następować po sobie. Osobowość bipolarna to jednak jest bardzo poważna choroba psychiczna, znana również jako zaburzenie maniakalno-depresyjne.
Według dr Freda K. Bergera (zgodnie z jego publikacją z 2016 roku) fazy wahania nastroju mogą trwać kilka dni lub miesięcy. Istnieje dla niech rzecz jasna odpowiednia diagnoza psychiatryczna i zostało także opracowane specyficzne leczenie tego rodzaju problemów. Ale to, co swobodnie i potocznie określamy jako osobowość bipolarna, jest w rzeczywistości znacznie bliższe zwyczajnej zmianie nastrojów.
“Kiedy mamy do czynienia z ludźmi, pamiętajmy, że nie mamy do czynienia z istotami, które można objąć tylko logiką. Mamy do czynienia z istotami pełnymi emocji.”
–Dale Carnegie–
Wahania nastroju nie są tak naprawdę uważane za typowy problem ze zdrowiem psychicznym lub chorobę o tym charakterze. Zatem czym one tak naprawdę są i do czego się odnoszą?
W zasadzie są to po prostu emocje, które wykraczają poza zakres możliwy do kontrolowania przez daną osobę. W takim przypadku wahania nastroju dają poczucie braku panowania nad uczuciami i emocjami osoby zmagającej się z tą przypadłością. Tak samo pojawia się u niej problem w postaci braku umiejętności wyrażania podstawowych emocji. Ta ostatnia cecha nie jest jednak przyczyną, lecz skutkiem.
Ludzie, którzy regularnie miewają wahania nastroju okazując na przykład chwilowe epizody smutku i szczęścia na przemian, miewają także przykładowo chwile napadów niekontrolowanego łkania lub wręcz przeciwnie, śmiechu w nieodpowiednich sytuacjach. Jest to objaw, który wiąże się z pewnymi schorzeniami, takimi jak autyzm czy schizofrenia. Ale nie tylko, bo jak pokazuje praktyka, w pełni zdrowi ludzie też mogą cierpieć z tego powodu.
Czy to jest choroba czy tylko skomplikowany moment o charakterze afektywnym?
Wahania nastrojów należą do szerokiego “spektrum problemów afektywnych”. Uczucia to grupa reakcji odczuwanych przez człowieka i wyrażająca się w postaci wielu czynników wewnętrznych (takich np. jak myśli) oraz zewnętrznych (praca, rodzina, sytuacje społeczne itp.). Jaka jest przyczyna tych zmian nastroju lub stanu umysłu? Czy są to wyłącznie przyczyny biologiczne, fizjologiczne, czy też istnieje jakiś schemat myślowy?
Z tradycyjnych badań i zdobyczy nauki wiemy, że regulacja i kontrola sfery emocjonalnej zachodzi w układzie limbicznym. To jest jedna z części struktury naszego mózgu. Istnieje zatem fizyczna część naszego mózgu, która służy ku temu, aby wyrażać, regulować i kontrolować nasze emocje.
“Jesteśmy niebezpieczni, gdy nie jesteśmy świadomi naszej odpowiedzialności za to, jak się zachowujemy, myślimy i czujemy”.
– Marshall B. Rosenberg –
Jest to więc namacalny, w pełni realny element, który może się zepsuć, zmienić lub przestać działać poprawnie, bez możliwości zrobienia czegokolwiek. Uszkodzenie mózgu jest główną przyczyną tego, że u kogoś występują nadmierne wahania nastroju, a możliwości rozwiązania tego problemu są dość mocno ograniczone.
Zazwyczaj widzimy tego rodzaju problemy u osób, które chorują na stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne, problemy ze strony układu sercowo-naczyniowego, chorobę Parkinsona lub Alzheimera.
Podczas skomplikowanego momentu wystąpienia zmian nastroju (czyli objawy afektywnego) będziemy mieli trudności z regulowaniem swoich emocji i sposobu ich wyrażania, ponieważ należą one do tej samej grupy, co np. smutek. Nie należy tego mylić z depresją, ponieważ istnieją pewne istotne cechy depresji (takie jak apetyt), na które nie wpływają w żadne sposób wahania nastroju.
W takim razie czym są, a czym nie są wahania nastroju?
Wahania nastroju mogą zaskoczyć każdego, kto będzie ich świadkiem. Przesadne lub wręcz odwrotnie, nadmierne neutralne komentarze lub śmiech w nieodpowiednich momentach, czy też niekontrolowany płacz bez wyraźnego powodu powinny stanowić znaki ostrzegawcze.
Prawdopodobnie znamy kogoś, kto jest w trakcie jakiegoś trudnego momentu w życiu lub ma na przykład za sobą traumatyczny rozwód. Ktoś taki może miewać momenty ulgi i śmiechu w ciągu tygodnia, który był bardzo ciężki. Może on przeżywać także inne miłe chwile podczas na przykład kolacji z przyjaciółmi lub oglądania zabawnego programu telewizyjnego. To nie znaczy, że ten ktoś cierpi na wahania nastroju. Nie należy tego mylić.
Wiemy również, że możemy wpływać na regulację zachowań emocjonalnych ludzi w taki czy inny sposób. Są uniwersytety, które oficjalnie to potwierdzają (np. w publikacji R. Company’ego, U. Obersta i F. Sáncheza, Psychology Bulletin, No. 104, 2012). W przypadku wahania nastroju margines działania dla otaczających taką osobę ludzi jest bardzo ograniczony, jeśli nie zupełnie nieistniejący.
“Emocje mogą przeszkadzać lub popychać Cię do działania. Ale głównie przeszkadzają.”
-Mavis Mazhura-
Wahania nastroju to nie jest tylko sam stan psychiki, ale co ważniejsze, jest tymczasowy stan będący poza kontrolą danej osoby. Oprócz poważnych przypadków, osoba taka zwykle ma stałe okresy “normalności” pomiędzy kolejnymi zmianami nastroju. Ten problem afektywny może mieć naprawdę poważne konsekwencje na poziomie społecznym i związanym z pracą zawodową.
Ktoś taki może zechcieć zacząć się izolować od innych, wpaść w depresję lub zacząć mieć problemy lękowe. Jeśli doświadczasz tych uczuć u siebie, powinieneś udać się do lekarza, aby mógł on przeprowadzić dokładną diagnozę. I w razie potrzeby, skierować Cię do specjalisty lub w razie potrzeby zaordynować odpowiednie leczenie.