Oglądanie filmów dla zdrowia psychicznego: kinematoterapia
Czy oglądanie filmów zmieniło kiedyś sposób, w jaki spojrzałeś na dany problem? Czy kiedykolwiek podszedłeś do danej sytuacji w inny sposób lub byłeś w stanie cofnąć się o krok w swoim życiu tylko z powodu filmu?
Oglądanie filmów jest naprawdę doskonałym narzędziem dla zdrowia psychicznego. Dlatego też wielu pracowników służby zdrowia zwraca się w stronę kinoterapii, aby uzupełnić swoją pracę z pacjentami.
Oglądanie filmów pozwala widzom (lub pacjentom w tym przypadku) na uzyskanie bardzo różnych doświadczeń, bodźców oraz informacji. Kiedy oglądasz dany film, zanurzasz się w pełne bogactwa wrażenia natury językowej, wizualno-przestrzennej, interpersonalnej i intrapsychicznej. Innymi słowy, „kinoterapia” lub „kinematerapia”, jak się powszechnie określa tę dziedzinę psychologii, może uczynić leczenie psychologiczne bardzo interesującą przestrzenią umożliwiającą holistyczne i łączące wiele różnych zmysłów uczenie się.
Czy kiedykolwiek w życiu podszedłeś do jakiejś określonej sytuacji zupełnie inaczej, tylko dlatego, że wcześniej obejrzałeś film zawierający podobne sceny? Jeśli tak, to pewnie zgodzisz się z tym, że oglądanie filmów może być świetnym sposobem na poprawę swojego stanu i zdrowia psychicznego. A rzeczywistość jest taka, że oglądanie filmów na temat zdrowia psychicznego ma zdaniem naukowców mnóstwo trudnych do przecenienia zalet.
Oglądanie filmów, a inspiracja biblioterapią
Bruce Skalarew, psychiatra, psychoanalityk i współprzewodniczący Forum Psychoanalitycznego Studium nad Filmem (oryg. Forum for Psychoanalytic Study of Film), uważa, że kinoterapia przeszła tę samą drogę, co biblioterapia. Jak sama nazwa wskazuje, biblioterapia to korzystanie z pozytywnego wpływu książek i czytania na praktykę kliniczną. Dr Skalarew uważa, że kino jest narzędziem o podobnych właściwościach. A to oznacza, że oglądanie filmów może w niektórych przypadkach poprawić zdrowie psychiczne pacjentów.
Neurolog, dr Birgit Walz oferuje całkiem interesujące wyjaśnienie powodów, dla których terapeuci mogą chcieć wykorzystać oglądanie filmów jako jeden z elementów składowych swojej terapii. Mówi ona, że obrazy, muzyka, ton, postacie, tło dla prezentowanych wydarzeń i elementy teatralne wspierają swoją wymową pracę psychologa. Co więcej, filmy mają moc ułatwiania samoświadomości i wyzwalania emocji. Dr Walz uważa także, że oglądanie filmów może nam pomóc zmienić nasze nawyki i pomóc nam się rozwijać jako ludziom.
„Kinematerapia może być potężnym katalizatorem uzdrawiania i wzrostu dla każdego, kto jest otwarty na uczenie się. Działa to na tej samej zasadzie, jak oglądanie filmów wpływa na nas. Szczególnie, gdy weźmiemy pod uwagę oglądanie niektórych filmów z w pełni otwartą i wrażliwą świadomością”.
-Birgit Walz-
Możliwość refleksji natury osobistej
Co bym zrobił, gdyby coś takiego stało się ze mną? Jak zareagowałby mój partner, gdyby stało się to coś strasznego, co prezentowane jest na ekranie? Filmy mają moc sprawiania, że wyobrażamy sobie siebie samych w sytuacjach, w których inaczej nie moglibyśmy się odnaleźć.
Kiedy oglądasz film, często wchodzisz w buty głównego bohatera. Próbujesz myśleć lub widzieć jego oczami. Dla kogoś, kto jest właśnie w trakcie terapii leczniczej, tego typu zachowanie i doświadczenia pomagają w dokonaniu świadomej introspekcji. Poprzez wyjście poza siebie i swoje ograniczenia pacjenci mogą być w stanie lepiej zrozumieć swoje obecne i przyszłe myśli oraz uczucia.
Jak wykorzystać oglądanie filmów dla poprawy swojego zdrowia psychicznego?
Dr Gary Solomon był jednym z pierwszych psychologów, którzy dyskutowali na temat możliwości wykorzystania filmów jako jednej z dostępnych form terapii. Twierdzi on, że pierwszym i najważniejszym krokiem jest wybór filmów pełno- lub krótkometrażowych filmów, które w jak najlepszy sposób odzwierciedlają problem danego pacjenta. Innymi słowy, fabuła musi być jak najbardziej zbliżona do aktualnej sytuacji życiowej, w jakiej znajduje się ten pacjent.
Pacjent i terapeuta muszą najpierw przeprowadzić rozległą i szczegółową dyskusję jeszcze przed obejrzeniem filmu. Obie strony muszą mieć świadomość, że będą świadomie analizować film podczas jego oglądania. W ten sposób terapeuta może rozpoznać i zbadać reakcje pacjenta w określonych sytuacjach.
„Śnij tak, jakbyś żył wiecznie, żyj tak, jakbyś dzisiaj miał umrzeć”.
-James Dean-
Po obejrzeniu filmu pacjent powinien być w stanie wyjaśnić powiązania i podobieństwa między filmem, a swoim życiem. Terapeuta powinien wtedy zachęcić go do pełnego skorzystania z możliwości oferowanych przez wyobraźnię pacjenta. Pomocna dla niego może na przykład okazać się próba zidentyfikowania się z jedną lub kilkoma postaciami w obejrzanym właśnie filmie (Berg-Cross, Jennings i Baruch, 1990).
Empatia i nowa perspektywa
Ta technika niesie ze sobą kilka wyjątkowych zalet. Jedną z nich jest zdolność do poprawy umiejętności społecznych i komunikacji wśród pacjentów. Filmy pokazują pacjentom sytuacje wymagające od nich sporej dozy empatii. Dzięki temu mogą uświadomić pacjentom ich własne odczucia i pragnienia.
Oglądanie filmów pomaga również pacjentom wcielić w życie teorię umysłu. Teoria umysłu to zdolność do zrozumienia własnych procesów emocjonalnych. Ale to jeszcze nie wszystko. Pozwala im ona również zrozumieć ich stan psychiczny i zastanowić się nad myślami i uczuciami innych ludzi. Mogą to wszystko osiągnąć, rozkoszując się jednocześnie pięknymi obrazami i dowcipnymi dialogami. To właśnie prawdziwa magia kina!
Konflikty, które obserwujemy na przykład wśród postaci ze świata przestępczego, pomagają nam umocnić nasze własne wartości moralne. Co więcej, ta technika pomaga wydatnie oferując konkretne sytuacje do analizy. Pomagają one pacjentowi naprawdę skupić się na danym problemie. Mogą oni również analizować bohaterów widzianych na ekranie w bardzo metodyczny sposób. Widz może docenić wtedy każdą zmianę i szczegół zachowania i postawy danej postaci.
Metafory są naprawdę kluczowym aspektem przy korzystaniu z filmów dla zdrowia psychicznego jako narzędzi terapeutycznych. Kinoterapia (zwana także kinematerapią) jest wciąż mało znaną dziedziną psychologii i psychoterapii. Niemniej jednak coraz większa liczba psychologów używa obecnie tych metod w ramach strategii prowadzonych przez siebie terapii. Ważne jest jednak to, aby nie używać tych technik terapeutycznych u pacjentów z zaburzeniami psychotycznymi. W takich przypadkach nie ma gwarancji, że kinematerapia przyniesie jakiekolwiek korzyści.