Motywowane rozumowanie: nastawienie emocjonalne

Zwykle chcesz mieć rację. Czasami Twoje podejście ma jasne podstawy i jako takie masz pełne prawo do obrony swoich poglądów. Jednak przy innych okazjach dajesz się ponieść i nawet o tym nie wiedząc kierujesz się umotywowanym rozumowaniem. Jest to emocjonalne nastawienie, w którym Twoje pragnienia, lęki i potrzeby dominują w Twoich argumentach. Czym dokładnie jest motywowane rozumowanie?

Masz tendencję do wierzenia w to, w co chcesz wierzyć. To niezwykle powszechny rodzaj zachowania. Weźmy na przykład przypadek celebryty, który popełnił poważne przestępstwo, a mimo to wciąż jest broniony przez swoich fanów. Lub kibice danej drużyny sportowej, którzy nalegają na odwołanie decyzji sędziego, mimo że wykroczenie jest ewidentne.

Zwykle dzieje się tak, ponieważ jako człowiek jesteś poruszony swoimi emocjami, a także przekonaniami, pasjami i postawami. W konsekwencji nie wszystko, co robisz, wyrażasz lub myślisz, jest wolne od uprzedzeń, które zniekształcają Twoją obiektywność.

Czym jednak byłby każdy z nas bez całej tej psychologicznej złożoności?

Motywowane rozumowanie

Żyjemy w społeczeństwie karmionym przez influencerów i ludzi (z wiedzą lub bez), którzy zalewają wiadomościami świat Twittera i innych mediów społecznościowych. Dlatego niezwykle łatwo jest uznać informację pozbawioną podstaw lub logiki za poprawną.

Nie ma znaczenia, że nauka próbuje dostarczyć dowodów przeciwnych. To lajki i retweety rządzą. Również zachowanie impulsywne, które nie jest refleksją nad informacją, ale daniem się ponieść emocjom, a nie wiarygodności źródła. Co ciekawe, Max Planck ostrzegał nas o tym już w połowie XX wieku.

Ten słynny niemiecki fizyk i matematyk zwrócił uwagę, że prawda naukowa nie zawsze triumfuje. Często nie ma sensu przekonywać ludzi o dowodach czegoś przez nagłaśnianie tego. W ludzkim umyśle zawsze istnieją bariery, które budują nieelastyczne przekonania i emocje, takie jak nieufność, strach, a nawet duma. Działają one jak barykada przed nawet najbardziej oczywistą logiką. Weźmy na przykład wiarę w to, że Ziemia jest płaska i ruch antyszczepionkowy.

Motywowane rozumowanie mówi nam, że zawsze filtrujemy to, co widzimy, co nam mówi się i co się z nami dzieje. Niemniej jednak rzadko badamy same fakty. Przyjrzyjmy się temu bliżej.

Nie zaprzeczaj mojej wizji rzeczy

Niewiele emocjonalnych uprzedzeń tkwi tak głęboko w Twojej architekturze psychologicznej, jak motywowane rozumowanie. Na przykład, kiedy zauważysz, że ktoś, kogo nie lubisz, mówi lub robi coś, co jest właściwe lub warte uznania, traktujesz to ze sceptycyzmem. Co więcej, mówisz sobie „Coś im się pomieszało” lub „Chcą tylko czegoś w zamian”.

Lub, jeśli partia polityczna, o odmiennej niż Twoja ideologii, zdecyduje się promować prawo korzystne dla wszystkich, zobaczysz pewne niuanse i będziesz podejrzliwy – Krytykowałem ich przez całe życie. Jak mogą wymyślić coś dobrego? Rzadko tolerujesz sprzeczność własnych pomysłów.

Z reguły rzeczy są czarno-białe i muszą być dostosowane do znaczenia, jakie im nadajesz. Takie podejście pozwala zaoszczędzić czas. Jest to jednak psychologiczne lenistwo, które uniemożliwia otwarcie umysłu na przyjęcie innej perspektywy.

Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Kalifornijskim przez dr Davida Lópeza pokazują to samo. Gdy informacje, które otrzymujesz, są zgodne z Twoimi przekonaniami, doświadczasz przyjemności i pewnej satysfakcji. Z drugiej strony, gdy coś lub ktoś Ci zaprzecza, stosujesz rodzaj sceptycyzmu, który buduje bariery.

Co kryje się za motywowanym rozumowaniem?

Wszystkie Twoje postawy, wybory i opinie są czysto obiektywne. Co więcej, często zdarza się, że bronisz swoich argumentów przed ludźmi, wierząc, że są to prawdy absolutne. To zupełnie normalne. W końcu Twój mózg jest budowany na podstawie każdego doświadczenia, interpretacji i uprzedzeń poznawczych, którymi zostałeś nieświadomie indoktrynowany przez Twoje środowisko.

Przyczyny motywowanego rozumowania

Aby stać się bardziej świadomym motywowanego rozumowania, musisz wiedzieć, co się za nim kryje. Tylko wtedy możesz je wyłączyć.

• Masz więź emocjonalną z pewnymi wymiarami. Niemal zawsze wszystko, czego bronisz, ma podstawowe podłoże emocjonalne, które powinieneś zidentyfikować.
• Twoje przekonania definiują Cię i budują Twoją tożsamość. Na przykład, jeśli byłeś wykształcony w środowisku o wysoce seksistowskich i patriarchalnych zachowaniach (i zinternalizowałeś je, akceptując je jako ważne), byłoby Ci niezwykle trudno uwierzyć w równość płci. Co więcej, widzenie kobiety na wysokiej pozycji byłoby dla Ciebie sprzeczne i irytujące.
• Kształtują Cię Twoje własne grupy społeczne. Te „mikroświaty” determinują Twoją osobę. Niemal nie zdając sobie z tego sprawy, przyjmujesz idee i wzorce myślowe, biorąc je za pewnik bez zastanawiania się nad nimi.
• Unikaj dysonansu poznawczego. Twój umysł nie lubi informacji, które są sprzeczne z Twoimi przekonaniami. Dlatego zamiast analizować i zastanawiać się nad tymi danymi, aby móc zrozumieć inne perspektywy, a nawet zaktualizować własną, sprzeciwiasz się im. To, co kwestionuje Twoje własne prawdy, wywołuje w Tobie dysonans poznawczy. Oznacza to, że nadal trzymasz się własnej wizji. Stosujesz umotywowane rozumowanie, za pomocą którego bronisz niemożliwego, aby utrzymać swoją pozycję.

Podsumowując, ten rodzaj uprzedzeń pokazuje, jak ważne jest posiadanie otwartego i elastycznego sposobu myślenia. Jeśli pozwolisz sobie na relatywizację i zastosowanie intelektualnej pokory, nie tylko poprawisz swój stan współistnienia, ale także będziesz bardziej uprzejmy i współczujący.