Mechanistyczny determinizm – czy jesteśmy wolni w jego obliczu, jeśli chodzi o podejmowanie decyzji? Czy nasze życie jest już dla nas zdeterminowane? Są to pytania, które wielu myślicieli i filozofów zadawało sobie przez całą historię ludzkości. Wolna wola i jej istnienie lub brak były tematem filozoficznym w historii. Nasze subiektywne doświadczenie pokazuje nam, że wolność wyboru ma wiele wspólnego z silnymi mechanicznymi uwarunkowaniami.
Determinizm opiera się na fakcie, że wszystkie fizyczne zdarzenia są ustalane. Innymi słowy, wszystko pochodzi od łańcucha przyczyn i skutków. Możemy znaleźć bardzo wiele rodzajów determinizmu: religijny, ekonomiczny, genetyczny etc. W tym artykule porozmawiamy o tym, czym jest mechanistyczny determinizm.
Mechanistyczny determinizm opiera się na idei, że ludzie są podobni do maszyn. Dlatego nasz mózg jest narzędziem zdolnym do gromadzenia szeregu danych wejściowych, przetwarzania ich i przekształcania ich w wyniki. Sama wolna wola jest iluzją wynikającą z ignorowania procesów zachodzących pomiędzy danymi wejściowymi i wyjściowymi.
W całym artykule przyjrzymy się dwóm aspektom, aby zrozumieć mechanistyczny determinizm. Najpierw porozmawiamy o zasadach i powodach, które każą nam myśleć o determinizmie. Po drugie, porozmawiamy o paradoksie homunkulusa, który dotyczy wolnej woli.
Mechanistyczny determinizm: Przemyślenia na jego temat
Idea rozumienia ludzkiego umysłu jako maszyny zrodziła się z obliczeniowej metafory psychologii poznawczej. Psychologia poznawcza stwierdza, że mózg jest procesorem informacji i opiera się na założeniu, że wszystkie ludzkie zachowania można wyjaśnić za pomocą szeregu algorytmów i procesów umysłowych. Z tego powodu zaczęliśmy porównywać ludzki mózg z maszyną Turinga.
Chociaż metafora obliczeniowa jest już przestarzała z powodu nowych modeli połączeń, pozostawiła dobrą refleksję. Postęp psychologii pozwala nam wytłumaczyć więcej procesów i rozwikłać więcej tajemnic psychologii każdego dnia. Możemy teraz wytłumaczyć zachowania, które poprzednio obwinialiśmy o wolną wolę za pomocą szeregu bardzo zdefiniowanych procesów.
To sprawia, że poważnie zastanawiamy się, czy zachowanie człowieka jest jedynie odpowiedzią na łańcuch przyczyn i skutków, czy też rzeczywiście istnieje w naszym “ja”, które o tym decyduje. Wyobraź sobie, że jesteśmy w stanie poznać wszystkie zmienne, które wpływają na zachowanie człowieka. Czy możemy całkowicie przewidzieć zachowanie dowolnej osoby? Odpowiedź na to pytanie wydaje się być “tak”. Gdyby tak nie było, zaprzeczalibyśmy istnieniu wolnej woli, ponieważ moglibyśmy określić przyszłość.
Ponadto badania neuronaukowe pokazują nam, że nasz mózg podejmuje decyzje na długo przed tym, zanim zdamy sobie z nich sprawę. Te wyniki powodują, że rozważamy cel świadomości. W dzisiejszych czasach trudno jest określić, czy nasz umysł jest deterministyczny, czy nie. Jednak psychologia opiera się na założeniu, że możemy przewidzieć zachowanie z pewnym poziomem błędu. Dlatego idea determinizmu jest bardzo przydatna dla badań.
Paradoks homunkulusa w wolnej woli
W ostatecznej refleksji nad determinizmem chcemy porozmawiać o paradoksie homunkulusa. Jest to teoretyczna niezgodność psychologii z istnieniem wolnej woli. Przy wielu okazjach paradoks może pomóc nam dostrzec nasze błędy i wykorzystać nowe ramy poznawcze lub teoretyczne perspektywy.
Paradoks homunkulusa opiera się na następujących zasadach: psychologia mówi nam, że wszystkie zachowania i procesy mentalne można opisać i wyjaśnić. Wolna wola sugeruje, że mamy swobodę wyboru decyzji do podjęcia. To doprowadziłoby nas do odkrycia, że musi istnieć “coś”, co decyduje o naszym mózgu. Nazywamy to “czymś” homunkulusem, ponieważ to tak, jakby był w nas człowiek, który za nas decyduje.
A więc, jeśli homunkulus daje nam wolność wyboru, co daje jej wolność? Można powiedzieć, że w tym homunkulusie decyduje inny homunkulus. Ale jeśli wyjaśnimy to w ten sposób, popadamy w paradoksalną nieskończoność homunkulusów. Porównywalibyśmy ludzki umysł z matrioszkami.
Mechanistyczny determinizm stanowi przydatny wzór interpretacji rzeczywistości psychologicznej. Ponadto wydaje się, że dowody, które znaleźliśmy, wraz z teoretycznymi niekompatybilnymi, prowadzą nas w tym kierunku. Jednak nie powinniśmy sobie ufać. Bardziej prawdopodobne jest, że prawda jest znacznie bardziej złożona i że nie znajduje się w żadnej z ostateczności (mechaniczny determinizm i wolna wola).