Mądry Hans, koń wykonujący operacje matematyczne
Kluger Hans, co oznacza „mądry Hans”, to imię słynnego konia, który wywarł wrażenie na niemieckim społeczeństwie na początku XX wieku. Zwierzę to występowało w dużej liczbie publicznych pokazów, w których proszono konia o wykonywanie operacji matematycznych, a także innych rodzajów obliczeń. I Mądry Hans zawsze dawał „poprawną” odpowiedź.
Sława Mądrego Hansa rozprzestrzeniła się poza granice Niemiec. Napisano o nim liczne notatki prasowe w różnych częściach planety. Wszystkich fascynował ten koń, który odpowiadał na pytania unosząc nogę i uderzając nią o ziemię.
Koń stał się tak popularny, że na jego cześć napisano nawet kilka piosenek. Wykonano również zabawki na obraz i podobieństwo Mądrego Hansa, który stał się bohaterem dla dzieci. Powstał nawet likier o jego imieniu. Natomiast po rozszyfrowaniu jego złożonej historii, dziś sklasyfikowano odchylenie naukowe znane jako efekt Mądrego Hansa.
„Subtelna błędna myśl może prowadzić do owocnego dochodzenia, które ujawni cenne prawdy”.
-Isaac Asimov-
Jak zaczęła się historia konia o imieniu Mądry Hans?
Wszystko zaczęło się latem 1904 roku w małym wiejskim domu położonym na północ od Berlina (Niemcy). Zaczęła się szerzyć plotka, że mężczyzna o nazwisku Wilhelm von Osten, emerytowany profesor, ma konia, który jest bardziej inteligentny niż wielu ludzi.
Aby to udowodnić, właściciel okresowo organizował pokaz, w którym koń oprócz biegania, z wielką gracją potrafił też sumować. W podobny sposób liczył ludzi, podawał czas i znał na pamięć roczny kalendarz.
Setki ludzi wierzyło w umiejętności inteligentnego konia o znaczącym imieniu Mądry Hans. Ponieważ nie mógł mówić, odpowiadał na pytania, stukając nogą w ziemię lub przechylając głowę albo potrząsając nią na boki.
Kiedy zapytano jego właściciela, jakie jest źródło zdolności konia, odpowiedział, że wychował go podobnie jak jednego ze swoich dawnych uczniów. Wskazał, że uczył go przy pomocy tablicy i że nauczył liczyć używając liczydła. W ten sam sposób nauczył go czytać. Uczył go również muzyki na harmonijce ustnej.
Podejrzenie, które rosło z czasem
Chociaż ludzie dawali wiarę staremu mistrzowi, niektórzy naukowcy nie do końca wierzyli w niezwykłą inteligencję Kluger Hansa. Zwierzę wzbudziło tak duże zainteresowanie, że powołano komisję nauczycieli na Uniwersytecie Berlińskim w celu zbadania tego zjawiska. Tak powstała Komisja Hansa.
Eksperci udali się do domu na wsi i na własne oczy obserwowali spektakl przedstawiający zdolności zwierzęcia. Następnie podpisali list, który zawierał 13 rubryk, poświadczający umiejętności konia. Zaświadczali w nim , że nauczyciel nie dawał mu żadnych specjalnych wskazówek, które mogłyby być podstawą do podejrzenia o oszustwo.
Wilhelm von Osten powiedział im, że użył metody nauczania zapożyczonej od małej koczowniczej grupy etnicznej zwanej Khoikhoi, która mieszkała w Afryce. Wszyscy byli zdumieni. A doświadczony pedagog nawet posunął się do stwierdzenia, że niesamowity Mądry Hans miał inteligencję 13 lub 14-letniego dziecka.
Głębsze dochodzenie
Psycholog Carl Stumpf zdecydował, że zjawisko jest godne badań naukowych. Dlatego zlecił swojemu uczniowi Oskarowi Pfungstowi głębsze zbadanie możliwości konia. Student osobiście przeprowadził testy i prawie przez przypadek zauważył ciekawą rzecz.
Otóż kiedy on sam patrzył na liczby, Mądry Hans dawał poprawną odpowiedź. Ale jeśli on sam ich nie znał, koń również mylił się w odpowiedzi.
Podobnie, gdy szeptano mu sumę do ucha, koń nie mógł wykonać operacji. Pfungst podejrzewał, że Mądry Hans odbierał jakiś sygnał z otoczenia i w ten sposób dochodził do prawidłowych odpowiedzi w operacjach matematycznych.
Dzięki temu, a także poprzez inne eksperymenty uczeń odkrył, że Mądry Hans był w stanie „odczytywać” postawę ludzi i dzięki temu podawał dobre wyniki.
Istniały niewielkie sygnały, które egzaminatorzy wysyłali przez swoje ciała. Na przykład patrzyli na nogi konia, kiedy czekali, aż zacznie liczyć, a potem przechylali się lekko, gdy dochodził do właściwej odpowiedzi. Postawa i wyraz twarzy egzaminującego zmieniały się i koń wiedział, że to sygnał, aby przestać kopać ziemię.
To był klasyczny przypadek warunkowania. Ponadto ujawnił on, jak obecność badacza może warunkować odpowiedzi badanego. Dziś ten błąd w eksperymentach znany jest jako efekt Mądrego Hansa na pamiątkę tego pięknego zwierzęcia.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
LA COMUNICACION, N. V. (1980). al campo de la comunicación no verbal. La inteligencia de Hans no residia en su capacidad para verbalizar o comprender.