Samoregulacja emocjonalna: stań się panem samego siebie

Samoregulacja emocji i impulsów w dużym stopniu zależy od interakcji między korą przedczołową a ośrodkami emocjonalnymi, zwłaszcza obwodami zbiegającymi się w ciele migdałowatym. W tym artykule porozmawiamy o tym fascynującym procesie.

Nikt nie jest wolny, jeśli nie jest panem samego siebie. W tym kontekście, aby być panami siebie, kluczowym czynnikiem staje się samoregulacja emocjonalna. Epiktet wypowiedział te słowa już 2000 lat temu i trudno zrozumieć, że aż do 1995 roku emocjom nie nadawano znaczenia i należnego im miejsca w psychologii.

Zmieniło się to jednak w ostatnich latach XX wieku dzięki książce Daniela Golemana, Inteligencja emocjonalna.

Współczesna neuronauka podkreśliła również znaczenie ciała migdałowatego w tworzeniu się impulsywnych i niespokojnych reakcji emocjonalnych. Natomiast inna część mózgu jest odpowiedzialna za wypracowanie bardziej adekwatnej odpowiedzi (Goleman, 1996, s. 50-53). Dzięki temu samoregulacja emocjonalna to coś, co na szczęście można trenować.

Goleman (1996, s. 61) wskazał na konieczność trenowania naszych emocji, gdyż może to nam pomóc w następujących obszarach:

• Umiejętność motywowania siebie.
• Wytrwałość w wysiłkach pomimo możliwych frustracji.
• Kontrolowanie impulsów (emocje manifestują się na cztery sposoby: na poziomie ciała, na poziomie poznawczym, uczuciowe i wreszcie w naszych impulsach).
• Umiejętność odkładania nagrody.
• Regulowanie naszych własnych nastrojów.
• Nie dopuszczanie, aby udręka ingerowała w nasze racjonalne zdolności.
• Zdolność do empatii i zaufania innym.

Ewolucyjna przyczyna a konieczność treningu samoregulacji emocjonalnej

Ewolucyjne zdolność do szybkiej reakcji, która pozwalała ludziom pozyskać krytyczne milisekundy w niebezpiecznych sytuacjach, miała kluczowe znaczenie dla naszych przodków. Konfiguracja tego typu reakcji została odciśnięta w mózgach wszystkich ssaków pierwotnych, w tym ludzi.

Prymitywny mniejszy mózg występujący u ssaków jest głównym mózgiem u nie-ssaków i oto właśnie on umożliwia bardzo szybką reakcję emocjonalną. Ale, choć szybka, taka reakcja jest jednocześnie bardzo prostą odpowiedzią.

Komórki zaangażowane w tę reakcję pozwalają tylko na szybkie przetwarzanie, ale również dość nieprecyzyjne. Tego typu podstawowe dezorientacje emocjonalne – oparte raczej na odczuwaniu niż myśleniu – są emocjami prekognitywnymi (Goleman, 1996).

Stwarza to więc problem: okazuje się, że nasze ciało migdałowate często się myli. W tym samym neuronie otrzymuje informacje z oka i z ucha o tym, co widzimy i słyszymy (z dużą prędkością w kategoriach mózgowych), dociera więc do niego tylko niewielki ułamek sygnałów zebranych przez te narządy. Zdecydowana większość trafia do innych części mózgu, które potrzebują więcej czasu na analizę informacji … i dokonanie dokładniejszego odczytu (Goleman, 2015).

Samoregulacja emocjonalna i uczenie się społeczno-emocjonalne

Wszystkie umiejętności inteligencji emocjonalnej rozwijają się wraz z nauką życia, począwszy od dzieciństwa. Programy nauczania społeczno-emocjonalnego mają na celu zaoferowanie dzieciom lekcji, których potrzebują, gdy ich mózg rośnie. Dlatego mówi się, że są przystosowane do każdego etapu rozwoju człowieka (Goleman, 2015).

Mózg jest organem w ciele, który jako ostatni osiąga anatomiczną dojrzałość. Jeśli w różnych fazach rozwoju dziecka, obserwujemy zmiany, jakie zachodzą z roku na rok w jego sposobie myślenia, zachowaniu i reagowaniu, to faktycznie będziemy świadkami rozwoju jego mózgu.

Aktywacja osi podwzgórze-przysadka-nadnercza ingeruje w sprawność poznawczą i proces uczenia się. Jeśli dana osoba jest skupiona na zmartwieniach, złości, udręce, lęku lub jakiejkolwiek innej emocji, która ma wysoki stopień stresu, będzie wykazywać mniejszą koncentrację na tym, co się do niej mówi.

Samoregulacja emocjonalna pomaga zidentyfikować te procesy i dostosować je do własnego kontekstu.

Z drugiej strony, jeśli potrafisz kontrolować te emocjonalne niepowodzenia, twoja pamięć robocza wzrośnie. To znaczy, że wzrasta czas skupienia uwagi w celu przechowywaniu informacji. Nauczanie społeczno-emocjonalne pokazuje, jak radzić sobie z tymi niezdrowymi uczuciami, co z kolei sprzyja procesowi uczenia się.

Jak kontynuować uczenie się regulacji emocjonalnej?

Samoregulacja emocjonalna pomaga dostosować się do niepowodzeń emocjonalnych. Jeśli zdołamy wytrwać w tej nauce, dojdzie do połączenia nowych obwodów w mózgu i będą one nabierać coraz większej siły. W rezultacie, w pewnym momencie zrobimy to, co powinniśmy zrobić i tak, jak powinniśmy zrobić, bez zbędnego namysłu.

W tym momencie obwody będą tak połączone i grube, że mózg aktywuje je automatycznie. Kiedy ta zmiana nastąpi, skorygowany nawyk stanie się normą (Goleman, 2015).

Oczywiście osoba dorosła może zastosować ten sam zestaw umiejętności w swoim środowisku pracy, aby uzyskać lepsze wyniki. Nigdy nie jest za późno na podnoszenie naszych kompetencji w zakresie samoregulacji emocjonalnej.