Psychopaci adaptacyjni: empatia i mrok

Niedawne badania zgłębiły emocje tak zwanych psychopatów adaptacyjnych, którzy nie angażują się w działalność przestępczą. Wyniki bez wątpienia są zaskakujące!

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Cristina Roda Rivera.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Ostatnie badania przeprowadzone przez Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (APA) wskazują, że niektórzy psychopaci adaptacyjni wykazują empatię. Badacze zaobserwowali, że ci, których nazywano psychopatami i którzy nie angażują się w działalność przestępczą, mogą przejawiać wysoce adaptacyjne zdolności w społeczeństwie.

Nie będziemy zagłębiać się w kontrowersje, które wciąż generuje termin „psychopata”. Zamiast tego skupimy się na współistnieniu absolutnie przeciwstawnych cech u osób określanych  jako psychopaci adaptacyjni.

Faktem jest, że badania z zakresu psychopatii można podzielić na dwie dziedziny. Jedna utrzymuje, że domyślnie psychopatia nie może obejmować żadnej formy cech adaptacyjnych. Druga strona barykady twierdzi, że można do pewnego stopnia znaleźć cechy adaptacyjne u osób psychopatycznych.

Badacze opracowali kilka narzędzi, które mają pomagać zbadać cechy psychopatyczne w oparciu o te dwa przedstawione powyżej poglądy. Musimy jednak nadmienić, że odnotowano znaczne rozbieżności w wynikach.

Ze wszystkich przeprowadzonych badań, najbardziej wyczerpujące było badanie Guillaume Duranda zatytułowane „Wpływ cech psychopatycznych na lęk przed bólem, niepokój i stres”. To innowacyjny punkt widzenia, który wyjaśnia, w jaki sposób psychopaci adaptacyjni zarządzają swoimi emocjami.

Psychopaci adaptacyjni: rozszerzona i ulepszona definicja

Badacze poddali 529 uczestników serii testów psychologicznych. Zmierzyli psychopatię, lęk przed bólem, niepokój i stres.

Użyli testu, który szuka dwóch różnych typów psychopatii: dominacji i impulsywnej antyspołeczności. Pierwsza wiąże się z zuchwałością i odwagą, druga zaś z egoizmem, poczuciem winy i impulsywnością.

Naukowcy odkryli, że osoby, które uzyskały wysokie wyniki w rankingu dominacji, zwykle mniej obawiały się bólu, niepokoju i stresu. Natomiast ci, którzy uzyskali wysokie wyniki w skali impulsywnej antyspołeczności, wykazywali wyższy poziom lęku i stresu.

Wyniki badania

Badanie sugeruje, że definicja psychopatii podawana przez media (seryjny morderca pozbawiony jakiejkolwiek moralności) jest nieco odległa od prawdy. Chociaż tacy ludzie oczywiście istnieją, inni mają cechy bardziej adaptacyjne niż nieprzystosowawcze. W rezultacie sprawia to, że psychopaci adaptacyjni doskonale funkcjonują w społeczeństwie.

Wyniki cech psychopatycznych i ich związku ze strachem, stresem i lękiem mogą się różnić w zależności od zastosowanego modelu (z cechami adaptacyjnymi lub bez). Eksperci zazwyczaj diagnozują psychopatię za pomocą testu znanego jako Psychopathy Checklist-Revised (PCL-R) (skala psychopatii Hare).

Jednak ten test koncentruje się na nieadaptacyjnych wzorcach i cechach zachowania.

Ogromne znaczenie uwzględnienia cech adaptacyjnych i nieadaptacyjnych w badaniach nad psychopatią

Celem badania Duranda było zbadanie rozbieżności wyników w dziedzinie psychopatii. Główne rozbieżności, które badano, wystąpiły, gdy cechy adaptacyjne osoby nadanej były ujemnie skorelowane z lękiem przed bólem, niepokojem i stresem, podczas gdy odwrotnie było w przypadku cech nieadaptacyjnych.

Aby rozwiązać ten problem, Guillaume Durand stworzył Kwestionariusz Adaptacyjnych Cech Psychopatycznych Duranda (Durand, 2017; Journal of Personality Assessment), który ocenia wyłącznie adaptacyjne cechy psychopatyczne.

Zastosowanie tego narzędzia u osób uważanych za wysoce psychopatyczne pozwala badaczom wyraźnie odróżnić osoby psychopatyczne przystosowane od niedostosowanych.

Psychopaci adaptacyjni a empatia

Empatia, będąc również pomocna na poziomie altruistycznym, jest także narzędziem dla umysłu makiawelicznego. Dzieje się tak, ponieważ potrzebuje dobrych „informacji”, aby ocenić i potencjalnie wykorzystać innych.

Psychopatia może służyć dobru wspólnemu. Na przykład w zawodach, które wymagają wysokiej wydajności, takich jak ratownicy, pracownicy służby zdrowia, żołnierze czy w innych sytuacjach wysokiego ryzyka. W tych kontekstach emocje schodzą na dalszy plan i pomagają ludziom podejmować „zimne” i uproszczone decyzje.

Mihailides, Galligan i Bates (2017) nazwali to „psychopatią adaptacyjną”. Według nich opisuje ona „wektor kwarantanny”, w którym empatyczna informacja łączy się z użytecznymi psychopatycznymi procesami psychicznymi. Na przykład, aby poradzić sobie z zagrożeniami, które są sprzeczne z wartościami i przekonaniami.

Istnieje empatia poznawcza i afektywna. Są od siebie niezależne, ale też zwykle ze sobą współpracują.

Empatia poznawcza to zdolność widzenia rzeczy z perspektywy innej osoby. Natomiast empatia afektywna to zdolność odczuwania emocji innych ludzi. Osoby narcystyczne wykazują dużą empatię poznawczą.

Psychopaci adaptacyjni mogą pomóc w społeczeństwie

Cechy przekazywane przez psychopatów adaptacyjnych mają ewolucyjną przewagę. Gdyby tego nie robili, nie byliby tak powszechni jak dzisiaj są.

Ludzie, którzy potrafią myśleć psychopatycznie, mogą czasami mieć przewagę. Mogą mieć kluczowe znaczenie dla przetrwania społeczności, zapewniając aspekty wolne od zahamowań i bardziej agresywne. Oprócz tego są w stanie skuteczniej się skoncentrować i wykonać swoją pracę. Mówimy tutaj o niezwykle delikatnej równowadze.

Psychopaci adaptacyjni mają większą zdolność do zrozumienia motywacji innych ludzi. Muszą pomagać innym w podejmowaniu decyzji, zachowując jednocześnie możliwość wyboru, kiedy uczestniczyć, a kiedy nie. Różne grupy osób mogą zapewnić równowagę w celu utrzymania dynamicznie dostosowanej społeczności.

Większa empatia w połączeniu z ciemniejszymi cechami psychopatów adaptacyjnych może pomóc zachować jakość relacji. Oznacza to, że czasami możemy przeoczyć wątpliwe cechy psychopatów adaptacyjnych, gdy widzimy, że wykazują pewien stopień empatii. Gdyby tego nie robili, w ogóle byśmy ich nie akceptowali.