Jak wytłumaczyć śmierć dzieciom? Podejmij wyzwanie!
Jak wytłumaczyć śmierć dzieciom? Zanim odpowiemy na to pytanie, warto w tym miejscu wspomnieć o innej koncepcji: żałobie, czyli sposobie przeżywania straty lub śmierci. Żałoba to złożony proces, z którym mamy do czynienia, gdy tracimy ukochaną osobę.
Ale pojawia się także, gdy stajemy w obliczu rozstania, utraty pracy, niepełnosprawności itp. To proces reorganizacji i restrukturyzacji rzeczywistości. Ma pozwolić nam przystosować się do nowego życia, jakie zostawia nam ta strata.
W tym artykule odpowiemy na pytanie, jak wytłumaczyć śmierć dzieciom, korzystając z porad i wskazówek Katalońskiego Towarzystwa Pediatrycznego oraz Parc Taulí de Sabadell. Jak zobaczymy, wytyczne różnią się nieznacznie w zależności od wieku dziecka. Ma to wiele wspólnego z rozwojem dziecka i koncepcją śmierci, którą posiada na każdym etapie swojego rozwoju.
W pierwszej kolejności wyjaśnimy, na jakim etapie rozwoju znajdują się dzieci w zależności od ich grupy wiekowej: na poziomie psychologicznym, społecznym, językowym, autonomii…. Następnie odpowiemy na pytanie, jak rozumieją śmierć na swoim etapie i jak możemy im wyjaśnić śmierć ukochanej osoby.
Te poprzednie punkty będą niezbędne, aby zrozumieć, dlaczego w każdym okresie powinniśmy używać określonego języka i wskazówek, a nie innych.
„Każda próba wyeliminowania żałoby tylko rozdrażnia go jeszcze bardziej. Musisz poczekać, aż ją strawi, a wtedy rozrywka rozproszy jej pozostałości ”.
-Samuel Johnson-
Jak wytłumaczyć śmierć dzieciom we wczesnym dzieciństwie
Wczesne dzieciństwo obejmuje okres życia od urodzenia do 2 lat. W tym wieku świat dzieci kręci się wokół rutyny życia codziennego, a kontakt z opiekunami jest na pierwszym planie.
W wieku 2 lat język jest w pełnym rozkwicie, a dzieci mogą rozumieć i wymawiać słowa związane z ich codziennym życiem. Mogą odczuwać i wyrażać podstawowe emocje, takie jak przyjemność czy złość, poprzez swoje zachowanie.
Jak wygląda żałoba w tym wieku? W wieku 2 lat dziecko jeszcze nie rozumie śmierci. Logicznie rzecz biorąc, jeśli zmarły był jego głównym opiekunem, wpłynie to na dziecko, nawet jeśli nie może ono zrozumieć, co się dzieje.
Dlatego bardzo ważne będzie, aby w jak największym stopniu zachować codzienną rutynę dziecka. Ważne będzie, aby w miarę możliwości codzienną opiekę sprawowała główna postać w jego życiu.
Dodatkowo musimy wziąć pod uwagę, że bardzo intensywne wyrażanie emocji ze strony dorosłego mogą wywołać niepokój dziecka. Nie zapominajmy przy tym, że do 2 lat dzieci wyrażają swoje emocje zachowaniem, a nie przy pomocy języka.
Jak widzimy, żałoba we wczesnym dzieciństwie jest bardzo szczególna, ale należy tutaj zauważyć ważny szczegół. Nie można pozwolić, aby dziecko przestało czuć się otoczone opieką lub straciło kontakt z innymi ważnymi osobami ze swojego najbliższego otoczenia.
Jak to robimy?
Nawet jeśli zrozumienie jest bardzo ograniczone we wczesnym dzieciństwie, wiadomość o śmierci musi być przekazana. W jaki sposób? Jeśli dziecko posługuje się już językiem, ważne będzie używanie prostych i krótkich słów lub zwrotów.
Należy też przekazać wiadomość w sposób jasny i spokojny, zapewniając bezpieczne otoczenie. Wiadomości tego typu muszą być przekazane przez głównego opiekuna w miejscu wygodnym i znajomym dla dziecka.
Kiedy należy to zrobić? Kiedy dorosły czuje, że kontroluje własne emocje. Po przekazaniu wiadomości powinna istnieć możliwość, żeby dziecko wróciło do swojej zwykłej zabawy lub rutyny. Na tym etapie kluczowy jest powrót do normalności.
3-5 lat (wiek przedszkolny)
Jak wytłumaczyć śmierć dzieciom w wieku od 3 do 5 lat? Przede wszystkim weźmy pod uwagę, jak wygląda ich rozwój w tym okresie. W wieku od 3 do 5 lat dzieci są niespokojne i zaciekawione oraz zaczynają zyskiwać pewną autonomię (oprócz tego, że jej żądają). Mogą zacząć się pojawiać lęki i fantazje. Język zaczyna się utrwalać.
Na poziomie psychicznym ich myślenie jest egocentryczne, co oznacza, że rozumieją świat poprzez siebie i na podstawie własnych doświadczeń. Z drugiej strony, jeśli chodzi o interpretację wydarzeń, ich myślenie nie jest tutaj zbyt elastyczne i trochę magiczne.
Jak wygląda przechodzeni żałoby w tej fazie? Według ekspertów w tym okresie dzieci nie rozumieją, że śmierć jest czymś powszechnym i dlatego wszyscy umieramy. Mają koncepcję odwracalności śmierci (to znaczy, że myślą, że nie jest na zawsze). Ich magiczne myślenie powoduje, że mylą myśl z faktem (na przykład mogą pomyśleć, że „jeśli pomyślę o śmierci, to się stanie”).
Jak wytłumaczyć śmierć dzieciom w tym okresie?
Jak wytłumaczyć śmierć dzieciom w tym wieku? Według Katalońskiego Towarzystwa Pediatrycznego musimy zaoferować konkretne i rzeczywiste wyjaśnienie, oparte na ich codziennym życiu i doświadczeniu. Wyjaśnienia udzieli główny opiekun, gdy dziecko jest spokojne, w bezpiecznym dla niego miejscu.
Wiadomości powinny zostać przekazane jak najszybciej; nie trzeba czekać. Wreszcie, musimy zaoferować dziecku przestrzeń do rozwiania wątpliwości, jeśli jakieś ma.
Jak wytłumaczyć śmierć dzieciom w wieku 6-9 lat
W tym wieku autonomia jest w pełnym rozkwicie, a język jest już w pełni rozwinięty. Dzieci wyrażają i rozumieją coraz bardziej abstrakcyjne i symboliczne pojęcia. Ponadto ich myślenie jest bardziej elastyczne i refleksyjne oraz wykazują bardzo dużą ciekawość. Wreszcie, większość dzieci w tym wieku potrafi już odróżnić rzeczywistość od fantazji.
W odniesieniu do śmierci zaczynają rozumieć, że od śmierci nie ma odwrotu, to znaczy, że jest nieodwracalna. Rozumieją również, że ciało przestaje działać, gdy umieramy. Nie integrują jeszcze idei własnej śmierci, ale martwią się, że może umrzeć ktoś bliski lub kochany.
Jak to robimy?
Ważne jest, abyśmy ich nie wprowadzali w błąd ani nie używali metafor, ponieważ może to je frustrować i generować więcej wątpliwości i nieporozumień. Na tym etapie to normalne, że dzieci szukają wielu wyjaśnień, dlatego musimy być gotowi, aby szczerze i jasno odpowiedzieć na ich pytania.
Przekazywanie wiadomości musi odbywać się za pomocą jasnego, prawdziwego i krótkiego wyjaśnienia i nie powinniśmy długo czekać z ich przekazaniem.
10-13 lat (przed okresem dojrzewania)
W tym wieku zaczynają się zmiany związane z dojrzewaniem. Znajomość języka jest już całkowita, a ich myślenie pozwala im logicznie wnioskować na temat abstrakcyjnych sytuacji. Dzieci potrafią identyfikować i wyrażać złożone emocje (takie jak rozczarowanie), a także rozumieć, że różne emocje mogą współistnieć jednocześnie.
W okresie przed dojrzewaniem pojęcie śmierci zostało już w pełni rozwinięte w umyśle dziecka i w związku z tym rozumie ono, co następuje:
- Śmierć jest nieodwracalna.
- Ciało przestaje działać.
- Wszyscy umieramy (łącznie z nimi).
- Boi się straty.
Jak przekazać im wiadomość o śmierci?
Jak wytłumaczyć śmierć nastolatkom? Podobnie jak w poprzednich okresach, zrobimy to jasno, krótko i szczerze.
Znajdziemy na to kameralne i spokojne miejsce, a nastolatkowi pozwolimy wyrazić swoje emocje, wyrazić wątpliwości czy pytania. Ułatwi im to zadawanie potrzebnych pytań i wyładowanie.
Adolescencja – wiek dojrzewania
W końcu wkraczamy w okres dojrzewania, etap charakteryzujący się zmianami pod każdym względem. Większość nastolatków rozpoczyna „walkę” o swoją niezależność, na której w wielu przypadkach stopniowo kształtują koncepcję własnej osoby, a także dokładniejszy obraz swojego otoczenia.
Z tych wszystkich powodów żałoba w okresie dojrzewania jest inna niż w dzieciństwie czy w wieku dorosłym.
To delikatny etap, w którym zdarzą się chwile szczególnej wrażliwości. Straty w tym okresie są często bardzo znaczące. Dziecko miało już czas na nawiązanie relacji ze zmarłą osobą. Z drugiej strony potrafią zrozumieć, co oznacza śmierć.
Jak będzie wyglądała żałoba? Będzie to mniej lub bardziej intensywne przeżycie w zależności od stopnia zażyłości i związku ze zmarłą osobą, okoliczności śmierci, możliwości pożegnania się …
Jak rozmawiać o śmierci z nastolatkiem?
Na tym szczególnie wrażliwym etapie musimy wyjaśnić ostateczną śmierć i jej przyczynę w sposób precyzyjny, taktowny i pełen troski.
Najlepiej, aby wiadomość była przekazana nastolatkowi przez najbliższą mu osobę, w intymnym miejscu i jak najszybciej. Musimy to robić uczciwie i zwięźle, szanując jego przestrzeń i być gotowi do rozwiązania wszelkich wątpliwości lub pytań, które mogą się pojawić.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Parc Taulí de Sabadell, Hospital Universitari. (2020). El dol en les diferents etapes. Equip de Psicologia Clínica del Servei de Salut Mental Infanto-juvenil de la Corporació Sanitària Parc Taulí de Sabadell.
- Societat Catalana de Pediatria (www.sccpediatria.cat)