Inteligencja egzystencjalna: ostatnia z inteligencji wielorakich Howarda Gardnera

Howard Gardner ze swoim modelem inteligencji wielorakich zapoczątkował rewolucję. Dziś chcemy porozmawiać o jednej z najbardziej kontrowersyjnych, a zarazem ignorowanych z jego inteligencji - inteligencji egzystencjalnej.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog María Alejandra Castro Arbeláez.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Czy wiesz, czym jest inteligencja egzystencjalna? Jest to jedna z wielkich niewiadomych. Jest tak, ponieważ historycznie definicje inteligencji jej nie uwzględniały.

Według Oxford Dictionary inteligencja to „zdolność do uczenia się, rozumienia i logicznego myślenia o rzeczach”. Jednak dla psychologii, aby ustalić definicję tego konstruktu, była to bardziej złożona sprawa.

W tym sensie, w zależności od kontekstu historycznego i autora, pojęcie inteligencji nabierało różnych niuansów, do tego stopnia, że dziś istnieje wiele jej definicji. Poniżej przyjrzymy się jednej z perspektyw: tej stworzonej przez Howarda Gardnera.

Od pojedynczej inteligencji do inteligencji wielorakich

Przez wiele lat inteligencja była postrzegana jako cecha jednoczynnikowa. Aby to zmierzyć, niezwykle popularny stał się wskaźnik redukcjonistyczny, znany jako iloraz inteligencji. Chociaż uważano, że tę wersję inteligencji można uzyskać, podążając różnymi ścieżkami, większość metod pomiarowych była redukcjonistyczna lub tendencyjna w stosunku do tego, co uważano za zdolności logiczne.

W końcu niektórzy autorzy opowiedzieli się za bogatszą i bardziej inkluzywną koncepcją inteligencji. Oto kilka przykładów:

• Daniel Goleman. Rozsławił termin “inteligencja emocjonalna”. Obejmuje on zdolność rozpoznawania i radzenia sobie ze swoimi emocjami i emocjami innych osób.
• Robert Sternberg. Mówił o trzech rodzajach inteligencji: analitycznej, kontekstowej i empirycznej.
• Howard Gardner. Opracował teorię inteligencji wielorakich. Twierdzi, że istnieją różne rodzaje inteligencji lub specyficznych zdolności. Są one ze sobą powiązane i zgodnie z naszymi specyficznymi umiejętnościami możemy być mniej lub bardziej inteligentni.

Howard Gardner

Howard Gardner jest uznanym psychologiem, który od lat pracuje na Uniwersytecie Harvarda (USA). Jego praca dała początek różnym modelom inteligencji. Gardner zmienił sposób patrzenia na ten konstrukt, wpływając na pola edukacyjne, społeczne i psychologiczne.

Gardner twierdzi, że inteligencja człowieka nie może być reprezentowana przez liczbę, bez względu na to, jak znormalizowane mogą być przyrządy pomiarowe. Pierwotnie podzielił ten konstrukt na osiem typów inteligencji, a mianowicie: językowo-werbalną, logiczno-matematyczną, wizualno-przestrzenną, muzyczno-rytmiczną i harmoniczną, cielesno-kinestetyczną, intrapersonalną, interpersonalną i naturalistyczną.

Gdzie jednak w tym równaniu była inteligencja egzystencjalna?

Inteligencja egzystencjalna

Po boomie i wielkim uznaniu teorii inteligencji wielorakich Gardnera, która grupowała osiem rodzajów inteligencji, wielu zapomniało, że teoria ta wciąż ewoluowała. Niemniej jednak Gardner kontynuował badania i ostatecznie dołączył do grupy jeszcze jedną inteligencję: egzystencjalną.

Inteligencja egzystencjalna odnosi się do zdolności poznawczych i skłania nas do zastanowienia się nad głównymi ludzkimi aspekatami, takimi jak:

• Miłość.
• Życie i śmierć.
• Dobro i zło.
• Ludzka natura.
• Jakość egzystencji.

Są to pytania egzystencjalne, nad którymi większość z nas kiedyś się zastanawiała, niektórzy w większym, inni w mniejszym stopniu. Podobnie jak w przypadku innych rodzajów inteligencji, niektórzy z nas rozwijają ją bardziej niż inni.

Charakterystyka inteligencji egzystencjalnej

Aby lepiej zrozumieć ten rodzaj inteligencji, poznajmy jej główne cechy:

• Zakłada wysoki poziom rozwoju w innych domenach poznawczych, takich jak abstrakcyjne i głębokie rozumowanie.
• Interesuje się poważnymi tematami, takimi jak pochodzenie życia i cel naszego istnienia.
• Polega na zdolności obserwowania siebie i innych z dogłębnej perspektywy.
• Pokazuje brak zainteresowania światowymi praktykami społecznymi.
• Przekracza to, co fizyczne i jednoczy wszystkie elementy wszechświata.
• Opowiada się za uniwersalnymi wartościami, takimi jak pokój, miłość, mądrość, życzliwość i prawda.
• Obejmuje zainteresowanie duchową wiedzą i praktykami.
• Zawiera w sobie pragnienie pomagania i służenia innym.
• Obejmuje wielokrotne praktyki samoopieki. Ponadto uważa ciało za pojemnik na duszę.

Przykłady inteligencji egzystencjalnej

O tym typie inteligencji w życiu codziennym świadczą następujące działania:

• Działanie stanowczo, ale bez przemocy, w obliczu jakiegokolwiek osobistego ataku.
• W obliczu konfliktu zagłębianie się w fakty i ich możliwe rozwiązania z konstruktywnej perspektywy.
• Solidarność. Prowadzenie pełnych szacunku i pokojowych działań w celu zagwarantowania dobra grupy.
• Utrzymywanie głębokiego szacunku dla każdej żywej istoty, ponieważ wszyscy jesteśmy częścią większej jedności.

Podejście do inteligencji egzystencjalnej

Jak wspomnieliśmy wcześniej, Gardner zasugerował jedynie możliwość istnienia tej inteligencji, ponieważ nie był pewien, czy istnieje korelacja neurologiczna. Wciąż jednak ma wątpliwości w tym zakresie. Twierdzi, że otrzymuje wiadomości od różnych autorów potwierdzające jej istnienie i łączące ją z inteligencją duchową.

W swojej książce Intelligence Reframed: Multiple Intelligences for the 21st Century Gardner mówi, że należy poszerzyć definicję inteligencji i daje praktyczne porady dotyczące jej pedagogicznego zastosowania.

Na swoim blogu Gardner (2020) nawiązuje do pandemii wirusa Covid-19. Wspomina, że nasze rutyny zostały przerwane i pojawiła się potrzeba ochrony siebie i innych. To dało nam więcej czasu na zastanowienie się i zadawanie sobie pytań o życie.

Ta dynamika, która powstała po Covid-19, nie dotyczy wyłącznie historii ludzkości, ale sprawiła również, że Howard Gardner zauważył znaczenie inteligencji egzystencjalnej. Zaczął ją dostrzegać w swoim życiu i życiu bliskich mu osób.

Strategie rozwoju inteligencji egzystencjalnej

Nie musisz być filozofem, teologiem czy naukowcem, aby rozwinąć inteligencję egzystencjalną, ponieważ wszyscy możemy ją zdobyć. Oto kilka sposobów, aby to zrobić:

• Ćwicz kontemplację i medytację, aby uzyskać dostęp do głębszej wiedzy o rzeczach i sobie.
• Ustal nawyki dbania o siebie. Może to być na przykład zdrowe odżywianie, ćwiczenia fizyczne i zajęcia rekreacyjne. Pomogą Ci zachować zdrowe ciało, a tym samym silnego ducha.
• Nawiąż głęboki dialog ze swoim kręgiem społecznym. Omów i przedyskutuj różne tematy, takie jak sens życia i śmierci. Aby wesprzeć swoje poglądy, możesz przeczytać opinie niektórych filozofów na ten temat i znaleźć pogląd, z którym się zgadzasz.
• Wykonuj akty solidarności w swojej społeczności. Staraj się promować pokój i jedność wśród otaczających Cię ludzi.
• Rozwijaj otwartość. Oznacza to, że możesz zintegrować inne postawy i rzeczywistości ze swoim systemem wierzeń.

Ten rodzaj inteligencji może pomóc Ci być bardziej połączonym, zarówno z samym sobą, jak i innymi. To niewątpliwie poprawi Twoje samopoczucie. Więc na co czekasz? Zacznij ją rozwijać już dziś.