Przed rozpoczęciem dyskusji musimy wspomnieć o dwóch kluczowych spojrzeniach na wolność. Pierwsze z nich to fakt, że nikt nie jest całkowicie wolny, w tym znaczeniu, że nie ma takiej władzy, aby całkowicie oddzielić się od wartości i norm społecznych.
Druga koncepcja wiąże się z faktem, że wolność nie polega jedynie na wyborze pomiędzy jedną czynnością, lub drugą. Rozciąga się ona również na myśli i emocje. Każdy z nas może swobodnie decydować o własnych poglądach i odczuciach.
Musimy również wziąć pod uwagę odpowiedzialność, która wiąże się z chęcią i zdolnością wybierania. W pewnym stopniu wszystkie wybory powiązane są z przewidywaniem konsekwencji: analizą zysków i strat. To w tym momencie w grę wchodzą moralność i etyka. Dla każdego człowieka, grupy, społeczeństwa czy całej ludzkości są one czymś innym.
Spoglądając na świat zauważysz, że uważamy iż każdy ma wolność podejmowania własnych wyborów. Gdyby tak nie było, jaki sens miałaby demokracja? Jaki byłby cel istnienia praw i norm, które każą za brak odpowiedzialności, która jest konsekwencją wolności?
“Wolność to umiejętność wybierania spośród możliwości. To szansa i prawo każdej osoby na wybór jednej z dostępnych w danym momencie opcji.”
-Jorge Bucay-
Wolność oznacza bycie niezależnym
Będąc wolnym jesteś odpowiedzialny za własne decyzje. To dlatego, że sam je podejmujesz. Dzięki temu masz pewien zakres niezależności, ze wszystkimi jego wadami i zaletami. Branie odpowiedzialności za swoje decyzje wymaga odwagi bycia wolnym w wyborze własnej ścieżki.
Jest to koszt, który staramy się przewidzieć i minimalizować. Koniec końców jednak to my musimy go ponosić. Zawsze zakładamy, że nasze decyzje wiążą się z pewnym ryzykiem i określonymi konsekwencjami. Ryzyko istnieje, gdyż rzadko kiedy jesteśmy jedynymi kowalami rzeczywistości. Istnieje wiele innych ważnych czynników, chociażby otaczający nas ludzie.
Wolność i samodzielne myślenie wymaga akceptacji własnych błędów. Nie tylko błędów, ale też upadania i ciągłego próbowania. Oto znowu trafiamy na koncepcje odpowiedzialności i kosztu.
Wielu rodziców na przykład nie robi dokładnie tego co chcą i kiedy chcą, ponieważ są świadomi odpowiedzialności za swoje dzieci. Wiedzą, że podążanie za własnymi pragnieniami odbywa się kosztem rodziny.
Wolność oznacza podejmowanie ryzyka. Wolność wymaga od nas dźwigania ciężaru naszych decyzji. To nie tylko kierowanie się własnymi zachciankami. Chodzi w niej raczej o tworzenie ścieżki dla samego siebie.
Oznacza ona obieranie kierunku oraz wybieranie osób towarzyszącym nam na naszej drodze. Bycie wolnym to swoboda decydowania o własnym losie.
“Wolność to bycie panem własnego losu.”
–Platon–
Moja wolność kończy się tam, gdzie zaczyna się twoja
Oto właśnie najważniejsze ograniczenie wolności: styczność z wolnością, moralnością i etyką innych ludzi. Jestem wolny w ograniczonym obszarze. Obszar ten określony jest przez moje wartości i prawo. W niektórych sferach prawo może być surowsze od moich osobistych wartości. W innych może być na odwrót, co będzie powodem konfliktu.
Wolność i swoboda dają nam margines ruchu, który jest węższy od naszej wyobraźni.
Wartość, którą wyznaje większość ludzi to nieczynienie szkody. To stąd właśnie pochodzi słynne powiedzenie moja wolność kończy się tam, gdzie zaczyna się twoja. Kierowanie się tą zasadą to swoista lekcja życia. Prawo nakłada kary na tych, którzy naruszają tę zasadę. Jest to próba naprawienia wyrządzonej szkody.
“Wolność nie jest brakiem zobowiązań, ale możliwością wyboru i poświęcaniu się temu, co najbardziej nam odpowiada.”
-Paulo Coelho-
Na zakończenie tego wpisu, chcemy podkreślić pewien ciekawy fenomen. Posiadanie zbyt wielu opcji budzi w nas uczucie przytłoczenia. Każdy z nas kiedyś je czuł. Idziesz do sklepu po zwykły długopis, a nagle masz 12 różnych do wyboru.
Przede wszystkim jest to wybór, któremu świadomie nie poświęciłbyś wiele czasu. Niemniej jednak marnowanie 10 minut na wybór właściwego długopisu nie jest niczym niespotykanym. Moglibyśmy znacznie lepiej spożytkować ten czas!
W ten oto sposób zdarza się, że nasza wolność w pewien sposób porywa naszą wolę. Szeroka paleta wyborów może wyrządzić więcej krzywdy niż dobrego.
Wolność, mimo wszelkich paradoksów i dobroci, jest jednym z naszych największych przywilejów. Bez wątpienia większość z nas ma wiele swobody w działaniu i przeciwdziałaniu swoim czynom wedle własnej woli. Jeśli tego chcemy, możemy rozwijać się na sposób, który jest jednocześnie zależny (ze względu na naszą społeczną naturę), jak i niezależny.