Zaburzenie somatyzacyjne: kiedy mówi ciało

Pacjenci z zaburzeniami somatyzacji autentycznie cierpią. Ponadto często zdarza się, że otrzymują błędne diagnozy, dopóki specjalista nie zidentyfikuje prawdziwego problemu.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Francisco Pérez.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Osoby cierpiące na zaburzenie somatyzacyjne często mają wiele objawów somatycznych (ze strony ciała). Powodują one dyskomfort lub mogą powodować nawet poważne problemy w życiu codziennym. Jednak czasami mogą mieć tylko jeden poważny objaw, a nie kilka z nich. W takich przypadkach najbardziej charakterystycznym objawem jest ból.

Objawy mogą być bardzo specyficzne (np. miejscowy ból) lub stosunkowo niespecyficzne (np. zmęczenie). Symptomy te czasami pojawiają się jedynie jako normalne odczucia ciała lub jakiś dyskomfort, który zwykle nie oznacza poważnej choroby. Tak czy inaczej, mamy do czynienia z bardziej powszechnym stanem, niż nam się wydaje.

Należy również zauważyć, że w nowej wersji DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) zaburzenie somatyzacyjne lub psychosomatyczne zajmuje szczególną uwagę.

Eksperci w tej dziedzinie, tacy jak dr Teah Rosic z uniwersytetu w Ontario w Kanadzie, wskazują, że mamy do czynienia z przypadłością psychologiczną, która wymaga więcej badań i uwagi.

Zaburzenie somatyzacyjne – cierpienie osoby jest realne

Osoba z zaburzeniem somatyzacyjnym naprawdę cierpi. Autentycznie odczuwa dyskomfort, niezależnie od tego czy ma wytłumaczenie medyczne lub nie. Zatem objawy mogą, ale nie muszą być związane z innym stanem chorobowym.

W rzeczywistości ci ludzie często cierpią na jakieś schorzenia, którym towarzyszy zaburzenie somatyzacyjne. Czym się wyróżnia?

• Na przykład jakaś osoba może cierpieć z powodu poważnej niepełnosprawności związanej z objawami zaburzenia somatyzacji po niepowikłanym zawale mięśnia sercowego. Dzieje się tak nawet wtedy, gdy sam zawał mięśnia sercowego nie spowodował tej niepełnosprawności.
• Gdyby istniała inna choroba medyczna lub wysokie ryzyko jej wystąpienia, myśli, uczucia i zachowania związane z tą chorobą byłyby u tych osób nadmierne.
• Z drugiej strony, osoby z zaburzeniami somatyzacji mają zwykle bardzo silne obawy związane ze swoją chorobą.
• W ten sposób niewłaściwie oceniają swoje objawy cielesne i uważają je za groźne, szkodliwe lub irytujące. Często wyobrażają sobie najgorsze na temat swojego zdrowia.

Problemy zdrowotne odgrywają kluczową rolę w życiu takiej osoby

W przypadku zaburzeń somatyzacyjnych problemy zdrowotne mogą odgrywać centralną rolę w życiu człowieka. Te problemy mogą w końcu stać się cechą jego tożsamości i ostatecznie zdominować relacje międzyludzkie.

Osoby z zaburzeniem somatyzacyjnym często odczuwają dyskomfort, który koncentruje się przede wszystkim na objawach somatycznych i ich znaczeniu, czy interpretacji.

Niektóre osoby zapytane bezpośrednio o ich dyskomfort opisują go również w odniesieniu do innych aspektów swojego życia. Inne zaprzeczają wszelkim źródłom cierpienia poza objawami somatycznymi.

W związku z tym zaburzeniem dr Roya Abrahama Kallivaya przeprowadził bardzo ważne badania. Pokazują nam one, jak ważne jest nadanie właściwego znaczenia przypadłości, która pozornie (i dla wielu lekarzy) nie ma znaczenia. Zaburzenia dotyczące objawów somatycznych całkowicie odbierają radość życia wielu ludziom.

Jakość życia u tych osób jest obniżona

Jakość życia związana ze stanem zdrowia często obniża się zarówno fizycznie, jak i psychicznie. To pogorszenie szczególnie charakteryzuje zaburzenie somatyzacyjne, a jeśli się przedłuża w czasie, może skutkować niepełnosprawnością.

W takich przypadkach pacjent często zgłasza się na konsultację do lekarza, a nawet konsultuje się z różnymi specjalistami. Jednak rzadko łagodzi to jego zmartwienia.

• Wydaje się, że osoby te często nie reagują na interwencje medyczne. Ponadto nowe interwencje mogą nawet pogorszyć objawy, wpędzając pacjenta w błędne koło.
• Niektóre z tych osób wydają się również niezwykle podatne na skutki uboczne leków. Ponadto niektórzy uważają, że ocena medyczna ich stanu a także leczenie nie były wystarczające.

Czym charakteryzują się osoby cierpiące na zaburzenie somatyzacyjne?

Osoby z zaburzeniami somatyzacji mają następujące cechy charakterystyczne:

Cechy poznawcze lub myślowe

• Cechy poznawcze obejmują uwagę skupioną na objawach somatycznych i przypisywanie normalnych doznań cielesnych chorobie fizycznej (prawdopodobnie z katastroficznymi interpretacjami).
• Ponadto obejmują one również obawy związane z chorobą i lęk, że jakakolwiek aktywność fizyczna może zaszkodzić ciału.

Cechy związane z zachowaniem

Powiązane istotne cechy behawioralne mogą obejmować wielokrotne sprawdzanie ciała pod kątem nieprawidłowości, powtarzające się poszukiwania opieki medycznej i bezpieczeństwa oraz unikanie aktywności fizycznej.

Te cechy behawioralne wyraźniej widać w ciężkich i uporczywych zaburzeniach somatyzacji, jak słusznie można oczekiwać.

Generalnie, cechy te wiążą się z częstymi konsultacjami lekarskimi w przypadku różnych objawów cielesnych lub somatycznych. Może to prowadzić do konsultacji lekarskich, podczas których osoby tak bardzo koncentrują się na swoich obawach związanych z objawami somatycznymi, że lekarz nie jest w stanie przekierować rozmowy na inne sprawy.

Częste wizyty lekarskie

Każda próba uspokojenia ze strony lekarza i wyjaśnienia, że ​​objawy nie wskazują na poważną chorobę fizyczną, zwykle daje krótkotrwałe efekty. Osoby te odczuwają to tak, jakby lekarz nie traktował ich objawów poważnie.

Ponieważ skupienie się na objawach cielesnych jest główną cechą choroby, osoby z zaburzeniami somatyzacji często zwracają się raczej do lekarza ogólnego niż do specjalisty od zdrowia psychicznego.

Osoby z zaburzeniami somatyzacji mogą zareagować na sugestię skierowania do specjalisty zdrowia psychicznego z zaskoczeniem, a nawet wręcz ją odrzucić.

Ponieważ zaburzenie somatyzacyjne często wiąże się z zaburzeniami depresyjnymi, istnieje zwiększone ryzyko samobójstwa. Nie wiadomo jednak, czy samo zaburzenie somatyzacyjne wiąże się z ryzykiem samobójstwa, niezależnie od jego związku z zaburzeniami depresyjnymi.

Jak często występuje zaburzenie somatyzacyjne?

Częstość występowania zaburzeń somatyzacyjnych nie jest znana, chociaż szacuje się, że w ogólnej populacji dorosłych może wynosić od 5 do 7%. Z drugiej strony uważa się, że występuje rzadziej niż w niezróżnicowane zaburzenia somatyczne.

Ponadto kobiety na ogół zgłaszają więcej objawów somatycznych niż mężczyźni. W konsekwencji częstość występowania zaburzeń somatyzacyjnych jest zatem prawdopodobnie wyższa u kobiet niż u mężczyzn.

Kryteria, które muszą być spełnione, aby zdiagnozować zaburzenie somatyzacyjne

Kryteria, które specjaliści zdrowia psychicznego muszą wziąć pod uwagę, aby zdiagnozować zaburzenie somatyzacyjne, są następujące:

A. Jeden lub więcej objawów somatycznych, które powodują dyskomfort lub prowadzą do poważnych problemów w życiu codziennym.

B. Nadmierne myśli, uczucia lub zachowania związane z objawami somatycznymi lub problemami zdrowotnymi, o czym świadczy co najmniej jedna z poniższych oznak:

• Uporczywe i nieproporcjonalne myśli o nasileniu samych objawów.
• Utrzymujący się wysoki poziom lęku o zdrowie lub objawy.
• Nadmierny czas i energia poświęcona tym objawom lub trosce o zdrowie.

C. Chociaż niektóre objawy somatyczne mogą nie występować ciągle, stan ten jest trwały (zwykle ponad sześć miesięcy).

Jak rozwija się zaburzenie somatyzacyjne i jaki jest jego przebieg?

U osób starszych często występują objawy somatyczne i współistniejące choroby. Dlatego skupienie się na kryterium B ma kluczowe znaczenie dla postawienia diagnozy.

• Zaburzenia somatyzacyjne mogą być niewystarczająco zdiagnozowane u osób starszych. Dzieje się tak, ponieważ niektóre objawy somatyczne (np. ból, zmęczenie) uważa się za normalne oznaki starzenia się.
• Również dlatego, że martwienie się o chorobę uważa się za „zrozumiałe” u osób starszych, które na ogół cierpią na więcej chorób i potrzebują więcej leków niż osoby młodsze.
• Ponadto depresja również występuje często u osób starszych, którzy cierpią na liczne objawy somatyczne.

Zaburzenia somatyzacyjne u dzieci

U dzieci najczęstszymi objawami są nawracające bóle brzucha, głowy, zmęczenie i nudności. Pojedynczy objaw występuje częściej u dzieci niż u dorosłych. Chociaż małe dzieci mogą mieć dolegliwości somatyczne, rzadko kiedy zaczynają zajmować się „chorobą” jako taką przed osiągnięciem wieku dojrzewania.

Bardzo ważna jest z kolei reakcja rodziców na objawy, ponieważ może ona determinować poziom związanego z nimi cierpienia. Rodzice mogą ponadto zadecydować o interpretacji objawów, opuszczeniu szkoły i szukaniu pomocy lekarza.

Jak widzieliśmy, zaburzenie somatyzacyjne wiąże się ze znacznym pogorszeniem stanu zdrowia i innymi zaburzeniami, takimi jak depresja czy lęk. W związku z tym poszukiwanie pomocy psychologicznej ma zasadnicze znaczenie dla poprawy jakości życia tych pacjentów.