Zaburzenia internalizacyjne - przyczyna cierpienia dzieci

Dziecko jest smutne, rozdrażnione lub wycofane. Za tym może kryć się problem wywołujący zaburzenia internalizacyjne - izolację oraz utratę motywacji.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 10 grudnia, 2021

Skrajna nieśmiałość, smutek, lęki, fobie, wahania nastrojów…Dzieci czasami zachowują się w nietypowy sposób. Wówczas kluczowe jest zrozumienie i rozpoznanie pierwszych symptomów wskazujących na zaburzenia internalizacyjne. Dzięki temu możemy zapobiec dziecięcej depresji.

Gdy obserwujemy zachowanie maluchów, pewne rzeczy rzucają się w oczy. Naszą uwagę przykuwają te najbardziej rezolutne i niespokojne. Zarówno w domu jak i w szkole, nie da się nie zauważyć dziecka, które chce rywalizować i nie potrafi usiedzieć w miejscu.

Taki profil wskazuje na zaburzenia eksternalizacyjne. Dziecko chce, aby otoczenie je dostrzegało. Z drugiej strony, niektóre maluchy nie sprawiają żadnych problemów i prawie ich nie widać. To te, które siadają w ostatniej ławce i żyją jakby w innym świecie. W żadnym wypadku nie chcą zwracać na siebie uwagi.

W klasie rzadko zwracają uwagę nauczycieli. Cieszą się nawet ich sympatią ze względu na swój spokój i posłuszeństwo. jednak zaniedbywanie takich dzieci i nastolatków może mieć poważne konsekwencje. Kryją się za swoim spokojnym usposobieniem, a tak naprawdę chciałyby wołać o pomoc.

Przyjrzyjmy się temu zjawisku.

Zaburzenia internalizacyjne: definicja, objawy i leczenie

“Zawsze się do mnie klei, nie interesuje go nic”, “jest nieśmiały, boi się wszystkiego”, “ciągle chodzę z nim do lekarza, jak nie ból brzucha to alergie”…

Tego typu komentarze często słyszy się od rodziców dzieci z zaburzeniami internalizacyjnymi. Zasadniczo, nie jest łatwo odkryć, że za takim zachowaniem stoi problem psychologiczny. Ujawnia się on przede wszystkim, gdy dziecko, któremu nie poświęcano dość uwagi, wchodzi w okres dojrzałości.

Na tym etapie zmian i zwiększonej wrażliwości pojawiają się symptomy tej przypadłości. Może dojść do samookaleczeń, a nawet prób samobójczych.  Badania takie jak to przeprowadzone na Uniwersytecie w Pensylwanii (Filadelfia) podkreślają znaczenie programów terapeutycznych i profilaktycznych.

Dzieci z niezdiagnozowanymi zaburzeniami z większym prawdopodobieństwem zostaną dotknięte wykluczeniem społecznym i problemami z nauką. Najpoważniejsze jest jednak ryzyko samobójstwa. Według danych WHO zaburzenia internalizacyjne są trzecią przyczyną samobójstw wśród ludzi w wieku od 15 do 19 lat.

Czym są zaburzenia internalizacyjne?

Według Edelbrocka i Howella (1987), zaburzenia psychiczne dotykające dzieci dzielą się na dwa typy: zachowania eksternalizacyjne (agresja, nieposłuszeństwo, problemy z koncentracją itd.) oraz internalizacyjne, czyli takie, które odnoszą się do manifestacji somatycznych spowodowanych niepokojem, stresem czy depresją.

Zaburzenia internalizacyjne często zdarzają się w dzieciństwie i przejawiają się w następujący sposób:

Objawy emocjonalne

• Lęki (przed ciemnością, zwierzętami, nowymi sytuacjami…).
• Smutek i apatia.
• Poczucie niższości.
• Problemy z koncentracją.
• Negatywne nastawienie i pesymizm.

Objawy behawioralne

• Nadmierne przywiązanie i zależność od dorosłych.
• Brak motywacji.
• Brak zainteresowania światem, szybkie tracenie entuzjazmu.
• Wycofanie.
• Niska aktywność, spędzanie dni na siedzeniu lub leżeniu.
• Problemy w nauce i kiepskie wyniki.

Manifestacje somatyczne

• Bóle brzucha bez konkretnej przyczyny.
• Ciągłe bóle głowy i nudności.
• Alergie, szczególnie skórne.

Skąd biorą się zaburzenia internalizacyjne?

Za zaburzeniami internalizacyjnymi idą zaburzenia lękowe oraz depresja. Dolegliwości te bywają ignorowane w dzieciństwie z dwóch powodów. Nietypowe zachowania przypisuje się charakterowi i wiekowi. Nietrudno pomyśleć, że dziecko ma prawo być introwertyczne czy pasywne.

Co więcej, dochodzą do tego problemy rodzinne. Wiele dzieci z tego typu zaburzeniami pochodzi z rodzin problematycznych, gdzie panują deficyty uczuć i zaniedbania ze strony rodziców. W takiej sytuacji jedynym miejscem, gdzie może dojść do rozpoznania problemu jest szkoła.

Przyczyny takich zaburzeń są zwykle dość złożone. Mogą tkwić w rodzinie, braku uwagi, nadużyciach, maltretowaniu…Należy przy tym brać pod uwagę też czynniki stresogenne (zmiana szkoły, separacja rodziców itd.), zmienne osobowościowe i geny.

Podejście terapeutyczne

Zaburzenia internalizacyjne u dzieci psychologowie proponują leczyć systemowo. Innymi słowy, nie należy koncentrować się tylko na wymiarze emocjonalnym dziecka, ale trzeba też przyjrzeć się rodzinie. Dzieciom i młodzieży powinno się oferować strategie umożliwiające zrozumienie własnych emocji i reakcji, w tym tych lękowych.

Stymulacja kompetencji społecznych, asertywności i poczucia własnej wartości pozwoli stopniowo zyskać pewność siebie i spokój oraz wejść w kontakt z otoczeniem. Wczesne wykrycie tego typu zaburzeń u dzieci powinno być dla nas priorytetem.