Psychologia czasu: dlaczego różnie odbieramy czas?
Czym w ogóle się zajmuje psychologia czasu? Opiszemy tę dziedzinę nauki na przykładzie. Czasami wydaje się nam, że czas mija niezwykle wręcz szybko. A zwłaszcza gdy czujemy się szczęśliwi. Kiedy się dobrze bawimy, minuty i godziny wręcz przelatują.
Znamy także doskonale zjawisko dokładnie przeciwne. Gdy na coś ważnego czekamy, gdy bierzemy udział w jakimś nudnym spotkaniu, czas sprawia wrażenie upływającego we wręcz żółwim tempie. I właśnie na tych zagadnieniach skupia się psychologia czasu.
I chociaż upływ czasu jest zawsze sam, bez względu na okoliczności, nasze jego postrzeganie może się bardzo różnić. Psychologia czasu idzie zatem o krok dalej i pokazuje nam dzięki temu, jak różne postrzeganie czasu może wpływać na nasze zachowanie.
Psychologia czasu, a eksperyment „dobry Samarytanin”
Eksperyment o nazwie „dobry Samarytanin”, a konkretniej jego wyniki dają nam doskonałe wyobrażenie na temat tego, jak nasze postrzeganie czasu może wpływać na nasze zachowanie.
Badanie to polegało na tym, że niektórzy z wykładowców na uczelni zostali poinformowani o tym, że muszą udać się do innego budynku, aby porozmawiać na pewien temat. Niektórym powiedziano, że mają naprawdę dużo czasu, aby tam dotrzeć. Innym z kolei powiedziano, że się spóźniają i że ludzie już na nich czekają.
Po drodze natrafili na rozczochraną i niechlujną osobę leżącą na podłodze, ubraną w zwykłe szmaty. Większość wykładowców, którym powiedziano, że mają dużo czasu, zatrzymała się, by jej pomóc. Jednak większość tych, którym powiedziano, że się spóźniają na spotkanie, minęła tę osobę bez żadnej reakcji. Jak na ironię (a nie przez przypadek), wykładowcy mieli wygłosić po spotkaniu prelekcję na temat przypowieści o dobrym Samarytaninie!
Wniosek z tego był taki, że ludzie zachowywali się inaczej ze względu na czas, jaki ich zdaniem mieli do dyspozycji. Ci, którzy się śpieszyli, myśleli tylko o najbliższej przyszłości. Skupili się na widocznym spóźnieniu. I z tego właśnie powodu nie zatrzymali się, by udzielić pomocy osobie jej potrzebującej. I odwrotnie. Ci, którzy mieli sporo czasu w zapasie, byli bardziej skupieni na teraźniejszości. W efekcie o wiele częściej zatrzymywali się przy potrzebującej pomocy osobie.
Psychologia czasu bada właśnie reakcje na upływający czas
I właśnie genezę tego zjawiska oraz wielu innych może wyjaśnić psychologia czasu. Rzućmy zatem okiem na tę dziedzinę nauki i spróbujmy dowiedzieć się czegoś więcej na jej temat.
Psychologia czasu potwierdza ogólnie rzecz biorąc, że percepcja czasu ma znaczący wpływ na nasze zachowanie.
Różne postrzeganie czasu, zgodnie z założeniami, na jakich opiera się psychologia czasu
Na podstawie wyników uzyskanych dzięki eksperymentowi o nazwie „dobry Samarytanin”, dwóch badaczy, Philip Zimbardo i John Boyd, zagłębili się w dokładniejsze badanie dotyczące postrzegania i percepcji upływu czasu. Ich praca doprowadziła do utworzenia zestawu kategorii różnych perspektyw czasowych.
Według Philipa Zimbardo i Johna Boyda istnieje bowiem sześć odrębnych perspektyw czasowych. Co więcej, ludzie mają tendencję do kierowania się w szczególności do jednego z nich. Są ogólnie rzecz biorąc bardziej nastawieni pozytywnie wobec niektórych z nich, niż innych. Oto tych sześć zdefiniowanych przez Philipa Zimbardo i Johna Boyda perspektyw czasowych:
Pozytywna przeszłość
Ludzie, którzy bardziej skłaniają się w kierunku “pozytywnej przeszłości”, pamiętają przeszłość z radością. Aktywnie starają się pamiętać o przeszłości, powtarzając wspomnienia w kółko. Są to ludzie o ciepłej, sentymentalnej, przyjaznej osobowości i mają większą pewność siebie.
Z reguły prawie nigdy się nie denerwują, nie mają skłonności do agresji. Lubią muzykę, stare filmy, zjazdy rodzinne, spotkania i uroczystości grupowe. Zwykle przechowują przedmioty z przeszłości, które mają dla nich wartość symboliczną.
Negatywna przeszłość
Innym rodzajem perspektywy czasowej jest tak zwana “negatywna przeszłość”. Dla ludzi, którzy są bardziej zorientowani na tę perspektywę, ich przeszłość jest zwykle dla nich pozbawiona znaczenia. Próbują pozbyć się złych doświadczeń z przeszłości, z których nikomu się nie zwierzają i ogólnie ich nie polecają.
Zazwyczaj nie mają zbyt wielu przyjaciół. A ci z nich, którzy się do tego wąskiego grona zaliczają, opisują tego typu osoby jako nieszczęśliwe, przygnębione, niespokojne i raczej nieśmiałe. Czasami są tak sfrustrowane, że tracą kontrolę nad sobą i często kończy się to demolowaniem otoczenia i rozbijaniem różnych przedmiotów.
Zwykle osoby takie nie uprawiają żadnej aktywności fizycznej, ani nie robią niczego zabawnego. Mają również liczne trudności z kontrolowaniem swojej impulsywności. Z tego też powodu często angażują się na przykład w zakłady sportowe lub działalność hazardową.
Hedonistyczna teraźniejszość
Inną, dość popularną perspektywą czasu jest “hedonistyczna teraźniejszość”. Ten typ osobowości jest zwykle bardziej kreatywny. Ludzie o tych cechach mają z reguły wielu przyjaciół. Są energiczni i lubią przygody. Kiedy idą na imprezę, są na niej tymi, którzy najbardziej się wyróżniają wśród jej uczestników. To właśnie oni z reguły rozśmieszają wszystkich.
Zgodnie z tym, co definiuje psychologia czasu, ludzie tacy są pełni życia i zawsze bywają duszą towarzystwa na imprezach. Ich podświadome motto, jakim się najczęściej kierują, brzmi: “Jeśli coś Ci się podoba, zrób to”. Z tego powodu zazwyczaj nie trzymają się jednego miejsca pracy przez bardzo długi czas. Są zbyt impulsywni. Lubią też angażować się w sporty ekstremalne i niebezpieczne rodzaje aktywności.
Fatalistyczna teraźniejszość
Ludzie, którzy często zaliczają się do kategorii “fatalistycznej teraźniejszości”, zazwyczaj nie mają zbyt wiele pewności siebie. Może to często powodować u nich stany depresyjne i silny niepokój. Zawsze patrzą tylko pod nogi, spuszczają głowę i nie są zbyt energiczni.
Ich życiowe motto brzmi zazwyczaj: “Cokolwiek ma się wydarzyć i tak się stanie”. Niestety, osoby tego typu często angażują się w różnego rodzaju niebezpieczne rodzaje aktywności. Może do nich należeć na przykład zażywanie narkotyków. Myślą oni, że ich przeznaczenie zostało już z góry ustalone i że nic, co robią lub co chcieliby zrobić, nigdy już niczego nie zmieni.
Neutralna przyszłość
Inni ludzie są z kolei bardziej zorientowani na “przyszłość”. Są oni twardo stąpającymi po ziemi realistami. Zwykle rozważają wszelkie argumenty związane z ich natychmiastowymi korzyściami i przyszłymi kosztami. Są w stanie odrzucić natychmiastową nagrodę na rzecz jeszcze większych korzyści w przyszłości.
Psychologia czasu twierdzi, że ci ludzie zazwyczaj mają wielu luźnych znajomych, ale niewielu przyjaciół. Są bardzo zaniepokojeni możliwymi konsekwencjami, przez co nie lubią żadnych zmian, różnych niespodzianek i emocji. Zawsze wszystko planują i tworzą wiele list z zadaniami.
Charakterystyczną ich cechą jest to, że noszą najczęściej zegarki i wydają się spędzać życie spoglądając zawsze na obie strony medalu. Osoby takie cechują się ostrożnością i dosłownie zawsze unikają niepotrzebnego ryzyka.
Odległa (mglista) przyszłość
Te osoby, które koncentrują się przede wszystkim na “odległej przyszłości”, są zazwyczaj silnie związane z jakąś formą religii lub wierzeń. Ci ludzie wierzą w życie po śmierci, regularnie chodzą do kościoła lub innego miejsca do nabożeństw. Często biorą także udział we wszelkiego rodzaju obrzędach dla swojej religii, zarówno prywatnie, jak i publicznie.
Zazwyczaj osoby takie mają dobrą kontrolę nad swoją impulsywnością i emocjami. Nie są one agresywne i nie martwią się specjalnie potencjalnymi konsekwencjami swoich działań.
Teraz, gdy już wiesz, czym zajmuje się psychologia czasu, zastanów się. Jaką perspektywę czasu Ty wybierasz I jaką się kierujesz? Twórcy tych perspektyw czasowych (wspomnianych powyżej) oferują Ci szansę na poznanie swojej własnej perspektywy.
Wystarczy w tym celu wypełnić ankietę na ich stronie internetowej. Jeśli Cię to interesuje, możesz znaleźć adres dzięki użyciu popularnej wyszukiwarki, wystarczy tylko podać nazwiska obu badaczy. Dlaczego więc nie poświęcisz kilku chwil na jej wypełnienie?
Pamiętaj jednak o tym, że psychologia czasu stwierdza także, że te perspektywy czasowe mogą się zmieniać wraz z upływem lat. Może to być spowodowane po prostu z uwagi na różne czynniki w naszym życiu.