Socjalizacja i jej znaczenie w rozwoju naszego mózgu

Socjalizacja rzuca wyzwanie naszemu mózgowi i utrzymuje go w stanie aktywności. Jest on wręcz niezbędny, szczególnie w bardziej zaawansowanych stadiach życia. A wszystko dlatego, że kontakty towarzyskie mogą zapobiegać potencjalnym upośledzeniom umysłowym spowodowanym niską aktywnością mózgu.

Napisane i zweryfikowane przez antropolog Guillermo Bisbal.

Ostatnia aktualizacja: 14 września, 2023

Ludzie są istotami społecznymi. Oznacza to, że muszą nieustannie przebywać w kontakcie z innymi osobami, aby przetrwać. Ogólnie rzecz biorąc ludzie nie mogą się w żaden sposób rozwijać, jeśli zostaną odizolowani od innych. W rzeczywistości można także powiedzieć, że socjalizacja, czyli interakcja z innymi ludźmi jest najlepszym sposobem na pełny rozwój mózgu.

Bardzo ważne jest na przykład nawiązywanie przyjaźni, ponieważ jest ona zarówno pozytywnym zjawiskiem dla naszego zdrowia psychicznego, jak i pomoże stymulować nasz mózg w jak największym stopniu. Dlatego możemy właśnie powiedzieć, że ludzie towarzyscy w naszym otoczeniu sprzyjają lepszej kondycji naszego mózgu. Poprzez kontakty towarzyskie chronimy swój mózg przed zaburzeniami poznawczymi i demencją. Dlatego też socjalizacja jest tak ważna dla nas i naszego samopoczucia.

Wyniki najnowszych badań z dziedziny antropologii biologicznej wykazują doskonale znaczenie, jakie socjalizacja ma dla ewolucyjnego rozwoju ludzkiego mózgu. Bez dobrze rozwiniętych relacji społecznych nigdy nie stalibyśmy się tym, czym jesteśmy dzisiaj. Niestety wiele przypadków pokazało, co dzieje się z człowiekiem, gdy spędza on swoje pierwsze lata życia w całkowitej izolacji. Spróbuj na przykład zainteresować się przypadkami tzw. „dzikich dzieci”, czyli dzieci rozwijających się bez kontaktu z innymi ludźmi.

W naszym dzisiejszym artykule omówimy bliżej to, w jaki sposób socjalizacja może przynieść korzyści rozwojowi Twojego mózgu. Przyjrzymy się także negatywnym skutkom jej braku. Zapraszamy zatem do lektury!

Socjalizacja i pochodzenie ludzkości

Istoty ludzkie mają bardzo złożone mózgi. Nasze mózgi pozwalają nam rozwijać nasz własny system komunikacji za pomocą języka mówionego. Ponadto nasze mózgi pozwalają nam podejmować skomplikowane decyzje, tworzyć przedmioty własnymi rękami, a nawet zdominować inne gatunki i otaczające nas środowisko.

Według Daniela White’a, specjalisty w kwestiach ewolucji mózgu, ten niezwykły wręcz rozwój umożliwiła właśnie socjalizacja. Twierdzi on, że życie w rozbudowanym społeczeństwie znacząco pobudziło ewolucję naszego mózgu.

Różnego rodzaju warunki środowiskowe i społeczne były tymi właśnie bodźcami, które pomogły naszemu mózgowi rozwinąć lepsze procesy. Spowodowało to z kolei, że nasz mózg uzyskał o wiele większą zdolność zapamiętywania różnego rodzaju rzeczy. Efekt ten umożliwił również ludziom używanie języka do wzajemnego porozumiewania się. A ponieważ na tym właśnie opiera się przede wszystkim socjalizacja, można powiedzieć, że powstał dodatkowo efekt dodatniego sprzężenia zwrotnego.

Porównanie rozwoju mózgu ludzkiego z małpim

Możemy w pełni docenić, jak ważna jest socjalizacja dla rozwoju mózgu, jeśli tylko porównamy mózg ludzki z analogicznym organem u innych naczelnych. Na przykład mózg szympansa rośnie i rozwija się już w czasie ciąży. Jednak organ ten u małpy jest już praktycznie w pełni rozwinięty, kiedy zwierzę się rodzi. Dwa lata po narodzinach mózg szympansa osiąga rozmiar mózgu dorosłego szympansa i maksymalny stopień rozwoju.

U ludzi mózg tak samo rozwija się w czasie ciąży i w trakcie pierwszych dwóch latach życia. Ale po upływie tego czasu jego rozwój nie zostaje zatrzymany, ale trwa przez cały czas. Dlatego właśnie nasz mózg osiąga rozmiar typowy dla osoby dorosłej, zanim jeszcze osiągniemy wiek 7 lat, a potem jedynie zmianie ulega jego struktura wewnętrzna. Do tego czasu jesteśmy już jednak gotowi na nasze pierwsze proste interakcje społeczne.

Jednakże, mimo że nie rośnie pod względem wymiarów fizycznych, ludzki mózg przekształca się nieustannie, dopóki nie osiągniemy wieku 25 lat. Socjalizacja odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju naszego mózgu w tym właśnie szczególnym okresie.

Skutki braku socjalizacji w dzieciństwie dla naszego mózgu

Brak socjalizacji wpływa na rozwój naszego mózgu na różne sposoby, głównie jednak negatywnie. Socjalizacja jest tak ważną kwestią, że jej brak zwłaszcza w pierwszych latach życia jest dla nas naprawdę szkodliwy. Po prostu niekorzystnie wpływa na nasz mózg i opóźnia ogólnie rzecz biorąc rozwój tego organu. Zatem brak relacji społecznych, które pozwalają ludziom wchodzić w interakcje społeczne o wysokiej jakości, nie tylko wpływa negatywnie na nasz nastrój i zachowanie, ale także na zdrowie i kondycję układu poznawczego, a także nawet nasze zdolności motoryczne.

Brak socjalizacji ma jeszcze silniejsze negatywne skutki, jeśli występuje w okresie dzieciństwa. W ciągu pierwszych 10 lat życia młodzi ludzie zdobywają i doskonalą wiele cennych procesów psychologicznych, takich jak na przykład znajomość języka. Aby lepiej zrozumieć te efekty, będziemy musieli zaprezentować Ci teraz dwa konkretne przypadki stanowiące doskonałe przykłady tego, o czym dziś tutaj mówimy.

“Dzikie dzieci” – dwa przykłady

Genie była dzieckiem, które zostało uwięzione przez rodziców aż do ukończenia 13 lat. Nie miała dostępu do jakiejkolwiek stymulacji emocjonalnej ani też możliwości socjalizacji. Taka sytuacja i odcięcie od świata uniemożliwiły dziecku nabycie umiejętności językowych. Dziewczynka potrafiła więc wydawać tylko określone dźwięki w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne. Mimo tego, że miała już 13 lat, kiedy specjaliści zaczęli ją uczyć podstaw i się nią opiekować, nigdy nie zdołała już opanować umiejętności płynnej mowy w jakimkolwiek złożonym języku.

Innym podobnym przypadkiem jest zdziczały chłopiec o imieniu L’Aveyron, które odnaleziono we Francji w XIX wieku. Pod tym imieniem kryje się liczące sobie 12 lat dziecko, które znaleziono przypadkiem we francuskim regionie Aveyron. Wspinało się ono na drzewa i biegało po lesie zupełnie nago. Tak samo, jak to miało miejsce w przypadku Genie, nie mówiło, a nawet chodziło w sposób przypominający szympansa. Jego rodzice opuścili go (lub zmarli, gdy był małym chłopcem), więc nigdy nie miał okazji spotkał się z nikim dorosłym, ani też innym dzieckiem.

Te dwa przypadki są konkretnymi przykładami tego, co może przytrafić się człowiekowi, jeśli się nie będzie udzielał towarzysko.

Socjalizacja jako kluczowy czynnik dla rozwoju mózgu

Socjalizacja rzuca wyzwanie naszemu mózgowi i utrzymuje go w stanie aktywności. Jest on wręcz niezbędny, szczególnie w bardziej zaawansowanych stadiach życia. A wszystko dlatego, że kontakty towarzyskie mogą zapobiegać potencjalnym upośledzeniom umysłowym spowodowanym niską aktywnością mózgu.

Aby czerpać maksimum korzyści, jakie oferuje nam socjalizacja, musimy, jak zapewne łatwo odgadnąć, starać się być jak najbardziej towarzyscy. Powinniśmy wchodzić w interakcje z innymi osobami poprzez rozmowy. Ale warto pamiętać o tym, że choćby pisanie do kogoś jest również świetnym rozwiązaniem zapewniającym sporo korzystnych efektów.

Co można zrobić w celu poprawy sytuacji?

Ci z nas, którzy mają tendencję do trzymania się z dala on innych ludzi, mogą wypróbować następujące rzeczy, aby się bardziej udzielać w sferze towarzyskiej:

• Planuj więcej spotkań z przyjaciółmi i rodziną. Nawet długie i okresowe rozmowy telefoniczne mogą mieć takie same efekty, jak rozmowa w cztery oczy.
• Dołącz do klubu lub innej organizacji po to, aby móc wykonywać zajęcia, które Ci się podobają i poznawać w ich trakcie nowych znajomych. Dzięki temu będziesz mieć zajęte ciało i ręce. A jednocześnie Twój mózg pozostanie aktywny dzięki kontaktom towarzyskim.
• Unikaj izolacji społecznej. Wychodź z domu, rozmawiaj z innymi i wymieniaj się pomysłami z poznanymi ludźmi.
• Zaprzyjaźnij się ze starszymi lub młodszymi osobami. Starsi ludzie mogą czerpać korzyści z psychicznej i fizycznej giętkości i elastyczności młodych ludzi. Ci ostatni mogą również uczyć się nowych rzeczy na podstawie bogatych doświadczeń życiowych osób starszych.
• Nawet bycie w romantycznym związku stymuluje nasz mózg na wiele sposobów, o ile związek ten nie jest toksyczny.

Poszukaj bardziej profesjonalnej pomocy, jeśli zauważysz u siebie, że zaczynasz się bardziej izolować od innych. Godne uwagi są na przykład infolinie i centra pomocy społecznej, które są gotowe Ci pomóc o każdej porze dnia i nocy. Dobrym rozwiązaniem może być również po prostu konsultacja z psychologiem.