Slavoj Žižek – 9 najlepszych cytatów
Slavoj Žižek jest słoweńskim filozofem, psychoanalitykiem i socjologiem, który zdobył rozgłos na całym świecie dzięki swojemu ostremu, głębokiemu spojrzeniu na dzisiejszy świat. Używa świeżego, inteligentnego języka, aby wyjaśnić swoje argumenty, jednocześnie zdobywając uznanie i prestiż w oczach opinii publicznej.
Slavoj Žižek przedstawia mieszankę dialektycznych zasad materializmu i psychoanalizy Lacana. Dąży do wyjaśnienia aktualnej kultury popularnej. Demaskuje ideologiczne pułapki siły i ich manifestacje. Szuka lepszego zrozumienia nowej rzeczywistości. I robi to wszystko z prostotą i poczuciem humoru.
„Nie jestem naiwny, ani nierealistyczny; Wiem, że nie będzie wielkiej rewolucji. Mimo to możemy robić użyteczne rzeczy, na przykład wprowadzać ograniczenia w systemie”.
-Slavoj Žižek-
Jedną z najciekawszych cech poglądów Žižeka jest to, że ilustruje on swoje stwierdzenia przykładami zaczerpniętymi z filmu i literatury. W szczególności często odwołuje się do filmów Alfreda Hitchcocka i Davida Lyncha. Często cytuje także Szekspira, Kafkę i Lenina.
Slavoj Žižek jest antysystemowym filozofem. Jego idee proponują i promują postawę oporu wobec konsumpcjonizmu i niesprawiedliwości gospodarki. Jest także samozwańczym wrogiem fundamentalistów politycznych i religijnych. Niektórzy nazywają go anarchistą, ale w rzeczywistości jest on przede wszystkim ostrym krytykiem obecnych czasów. Oto niektóre z jego najciekawszych koncepcji.
Życie pozbawione treści
Wygląda na to, że dzisiaj świat zachęca nas do egzystencji w taki sposób, aby nie dotykać esencji życia. Slavoj Žižek zwraca uwagę na to, że coraz częściej i na coraz większą skalę prowadzimy życie pozbawione treści. Pijemy piwo bezalkoholowe i kawę bezkofeinową, jemy mięso beztłuszczowe, mamy też wirtualny seks… bez seksu.
Slavoj Žižek opisuje współczesną postawę odrzucania wszystkiego, co „negatywne”, jakbyśmy zapomnieli, że każda rzeczywistość ma zalety i wady. Absolutnie wszystko oznacza stratę i zysk, nawet z natury czyste koncepcje. W tym sensie próba uniknięcia wszystkich „złych” rzeczy jest niczym innym jak dziecinną paranoją.
Zmienić systemy, nie ludzi
Slavoj Žižek uważa, że dana osoba jest w znacznym stopniu kształtowana przez otoczenie. I że trudno jest stwierdzić, czy nasze myśli i czyny są nasze, czy też wynikają z wpływu strukturalnego. Žižek mówi: „Nie możesz zmieniać ludzi, ale możesz zmienić system, aby ludzie nie byli popychani do robienia pewnych rzeczy”.
Podkreśla, że wiele zachowań jest prowokowanych przez układy relacji, wartości i przekonań. Ludzie rozwijają się w tym kontekście. Dlatego, jeśli chcemy wywołać indywidualne zmiany, musimy także zmienić kontekst.
Bezczynność pozwala innym działać
Siła działa na ludzi na różne sposoby. Ta sama siła wytwarza u niektórych ludzi postawę bierną lub obojętną. Ideę tę Slavoj Zižek jasno przedstawia, mówiąc że: „Nie robienie niczego nie jest rzeczą neutralną, ma znaczenie: to tak jakby mówić „tak” istniejącym relacją dominacji”.
Jego słowa mają zastosowanie zarówno w codziennych sytuacjach, jak i na większą skalę społeczną. Bezczynność, brak aktywnej interwencji to forma akceptacji dominujących warunków. Warunki te narzucane są przez siłę, której celem jest samoczynne utrwalanie.
To samo można powiedzieć o naszym prywatnym życiu. Jeśli pozostajemy bierni, jesteśmy posłuszni oczekiwaniom naszej rodziny lub bliskich przyjaciół. Jest to przejawem totalitaryzmu w naszym życiu prywatnym.
Miłość, nieszczęście
Slavoj Žižek odbiega od romantycznej wizji miłości. Wręcz przeciwnie, przypisuje miłości rolę rozdzierającą serce: „Doświadczamy miłości jak wielkiego nieszczęścia, potwornego pasożyta, stałego stanu awaryjnego, który niszczy małe przyjemności”.
To stwierdzenie nie jest odrzuceniem miłości ani wezwaniem do jej unikania. Jest to raczej zarzut. Z jednej strony miłość daje poczucie spełnienia. Ale z drugiej strony wdziera się w nas. To nie jest negatywne, jest po prostu częścią bycia człowiekiem.
Za każdym razem lepiej
Slavoj Žižek mówi, że nie powinniśmy obawiać się niepowodzenia, podejmując rozmaite próby. Mówi, że najgorszą porażką jest nie próbować w ogóle. „Po niepowodzeniu możliwe jest kontynuowanie i lepsza przegrana. Z drugiej strony obojętność topi nas coraz głębiej w głupocie”.
Podejmowanie prób, bez względu na to, czy zakończą się sukcesem czy porażką, pozwala się rozwijać. Dzięki temu możemy się uczyć i rozwijać. Natomiast jeśli wpadniemy w pasywny i obojętny schemat, dzieje się odwrotnie. Wtedy mamy do czynienia z upadkiem w całkowitą stagnację. Bierność oznacza śmierć sumienia.
Globalne systemy myślowe
Wielkie systemy myślowe są przedstawiane jako uniwersalna dominująca historia. Teraz znajdujemy się w innych czasach, jak ujmuje to Slavoj Žižek: „Nie powinniśmy dążyć do systemów politycznych, które tłumaczą wszystko lub do projektów, które dążą do globalnej emancypacji; gwałtowne narzucanie globalnych rozwiązań powinno ustąpić miejsca szczególnej interwencji i oporowi”.
Systemy myślowe, które są określane jako uniwersalne, ignorują wiele szczegółów. W rzeczywistości często zostały narzucone siłą. Teraz nadszedł czas, aby spojrzeć na to, co nas wyróżnia, a nie na to, co czyni nas takimi samymi.
Konkurencja i porównanie
Obecną namacalną rzeczywistość Slavoj Žižek krytykuje w następujących słowach: „Jesteśmy uwięzieni w niezdrowej konkurencji, w niedorzecznej sieci porównań z innymi. Nie zwracamy wystarczającej uwagi na to, co sprawia, że czujemy się dobrze, ponieważ mamy obsesję na punkcie mierzenia, czy czerpiemy więcej lub mniej przyjemności niż wszyscy inni”.
Żyjemy w czasach, w których poddajemy się akceptacji społecznej i sankcji bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. Wiele osób definiuje swoje działania i wartość, porównując się z innymi.
W tym przypadku nie chodzi o to, aby znaleźć to, co nas osobiście zaspokaja. Chodzi o to, czy nasza satysfakcja jest większa czy mniejsza od tej, którą czują inni. To, co daje nam szczęście to poczucie bycia lepszym od innych, a nie poczucie samorealizacji.
Slavoj Žižek – rola filozofii
Obecnie filozofia nie stanowi wiedzy mającej na celu ujawnienie wielkich prawd. W oczach Žižka jego rola polega raczej na zadawaniu pytań i ujawnianiu „prawd absolutnych”. On sam mówi o tym następująco: „Filozofia nie znajduje rozwiązań, lecz stawia pytania. Jej głównym zadaniem jest poprawianie pytań”.
W epoce, w której panuje niepewność filozofia wnosi więcej poprzez pytania niż przez odpowiedzi. Głębokie i trafne pytania przybliżają nas do dokładniejszych odpowiedzi. W tym sensie być może nie znaleźliśmy właściwych pytań. Na tym właśnie polega filozofia.
Nie dla proroków, tak dla przywódców
Posłańcy „prawd objawionych” przynoszą więcej szkody niż pożytku. Sprawiają, że ludzie podtrzymują absolutystyczne lub totalitarne idee, które prowadzą do nowych form niewolnictwa. Dlatego Slavoj Žižek mówi: „Nie potrzebujemy proroków, ale przywódców, którzy zachęcą nas do korzystania z naszej wolności”.
Rolą współczesnego przywódcy jest pomaganie innym w swobodnym definiowaniu ich ścieżki, a nie w ślepym podążaniu za planami jednego człowieka lub grupy. Prawdziwy lider zachęca do uniezależnienia się od niego, Zachęca każdego, aby był liderem dla siebie samego.
Slavoj Žižek jest jednym z wielkich myślicieli naszych czasów. Jego refleksje pomagają nam zrozumieć świat, który stał się zbyt złożony, a czasem niekonsekwentny. Bez wątpienia jest on lekturą obowiązkową dla każdego, kto chce zresetować swój kompas w tym dezorientującym wieku.